Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

NKHANI YAKUSAMBIRA 22

Lutilirani Kwenda mu “Nthowa Yakupatulika”

Lutilirani Kwenda mu “Nthowa Yakupatulika”

“Msewu ukuru uzamuŵa mwenemura, . . . Nthowa Yakupatulika.”—YES. 35:8.

SUMU 31 Yendaninge na Chiuta!

IVYO VILI MU NKHANI IYI a

1-2. Kasi Ŵayuda awo ŵakaŵa ku Babuloni ŵakakhumbikwiranga kusankha chakuchita pa nkhani wuli yakuzirwa? (Ezira 1:2-4)

 THEMBA likapharazga, ndipo Ŵayuda awo ŵakaŵa ŵazga ku Babuloni kwa vyaka 70, ŵakafwatuka kuti ŵangaweleraso ku charu chawo cha Israyeli. (Ŵazgani Ezira 1:2-4.) Yehova pera ndiyo wangafiska kuchita nthena. Chifukwa wuli tikuyowoya nthena? Ŵababuloni ŵakafumiskanga bweka yayi ŵazga ŵawo. (Yes. 14:4, 17) Kweni Babuloni wakathereskeka, ndipo fumu yiphya yikaphalira Ŵayuda kuti ŵangawelera ku charu chawo. Ntheura Muyuda waliyose payekha, chomene mitu ya mbumba yikeneranga kusankha kukhala ku Babuloni panji kuwelera kwawo. Kweni chikaŵa chipusu yayi kusankha pa nkhani iyi. Chifukwa wuli?

2 Ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakaŵa ŵachekuru chomene panyengo iyi. Kweniso pakuti Ŵayuda ŵanandi ŵakaŵa kuti ŵababikira ku Babuloni, ku Babuloni ndiko kukaŵa nga ntchikaya waka chawo. Ŵakawonanga kuti ku Israyeli nkhukaya kwawo yayi, kweni nkhwa ŵapapi ŵawo. Ŵayuda ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakaŵa ŵasambazi ku Babuloni, ntheura chikaŵa chakusuzga kuti ŵaleke umoyo wawofuwofu panji bizinesi yawo na kukakhala ku malo ghakuti ŵandaghazgoŵere.

3. Kasi Yehova wakaŵa kuti wamuŵatumbika wuli Ŵayuda awo ŵakaŵa kuti ŵawelerenge ku Israyeli?

3 Ŵayuda ŵakugomezgeka ŵakamanya kuti vyandulo ivyo ŵangasanga para ŵangawelera ku Israyeli, ni vinandi chomene kuluska chilichose icho ŵangachileka ku Babuloni. Thumbiko likuru chomene likaŵa lakukhwaskana na kusopa kwawo. Nangauli ku Babuloni kukaŵa matempile gha ŵangoza ghakujumpha 50, kweni kukaŵavya tempile la Yehova. Kukaŵavya jotchero ilo Ŵaisrayeli ŵangapelekerapo sembe nga umo Dango la Mozesi likayowoyeranga, ndiposo kukaŵavya ŵasembe awo ŵangapeleka sembe izi. Kweniso ŵanthu awo ŵakasopanga ŵangoza mu msumba uwu ŵakaŵa ŵanandi chomene kuluska ŵanthu awo ŵakachindikanga Yehova panji fundo zake. Ntheura Ŵayuda masauzandi ghanandi awo ŵakatemwanga Yehova ŵakaŵa ŵakunweka kuwelera ku charu chawo uko ŵangakawezgeraposo kusopa kutuŵa.

4. Kasi Yehova wakalayizga kuti waŵawovwirenge wuli Ŵayuda awo ŵawelerenge ku Israyeli?

4 Ulendo wakufuma ku Babuloni kuluta ku Israyeli ukaŵa wa myezi yinayi ndipo ukaŵa wakusuzga chomene. Kweni Yehova wakaŵalayizga kuti wawuskengemo vyakujandizga vyose ivyo vingatondeska Ŵayuda kuweleraso kwawo. Yesaya wakalemba kuti: “Sengurani nthowa ya Yehova! Pangirani Chiuta withu msewu wakunyoloka mu chipalamba. . . . Malo ghakutunthumuka ghazgoke ghaskee, ndipo malo ghamabonkhomabonkho ghazgoke vidika.” (Yes. 40:3, 4) Muŵe nga mukuwona msewu ukuru mu chipalamba, malo ghakuthambalara makora pakati pa mapiri. Ŵanthu ŵa paulendo ŵangakondwa chomene kwenda mu msewu wanthena. Chingaŵa chipusu kwa iwo kwenda mu msewu ukuru wakunyoloka makora kuluska kukwera mapiri na kukhira mu vigodobu. Kweniso ŵangenda mwaluŵiro.

5. Kasi msewu ukuru wakuyelezgera wapakati pa Babuloni na Israyeli ukapika zina wuli?

5 Mazuŵa ghano misewu yinandi yikuruyikuru yikupika zina panji nambara. Msewu wakuyelezgera nawo uwo Yesaya wakalemba ukaŵa na zina. Tikuŵazga kuti: “Msewu ukuru uzamuŵa mwenemura, enya, nthowa yakuchemeka Nthowa Yakupatulika. Wakufipirwa wazamwendamo chara.” (Yes. 35:8) Kasi layizgo ili likang’anamurangachi ku Ŵaisrayeli panyengo iyo? Ndipo likung’anamurachi kwa ise mazuŵa ghano?

“NTHOWA YAKUPATULIKA” MU NYENGO YAKALE KWENISO MAZUŴA GHANO

6. Chifukwa wuli msewu uwu ukachemekanga kuti wakupatulika?

6 Msewu ukuru uwu ukapika zina liwemi chomene lakuti “Nthowa Yakupatulika.” Chifukwa wuli msewu uwu ukachemekanga kuti wakupatulika? Ukachemekanga wakupatulika chifukwa chakuti munthu waliyose wakufipirwa panji kuti Muyuda waliyose muzaghali, wakusopa vikozgo, panji wakuchita zakwananga zilizose zikuru, wakazomerezgekanga yayi mu Israyeli. Ŵayuda awo ŵawelera ku Israyeli ŵamuŵa “ŵanthu ŵatuŵa” kwa Chiuta wawo. (Doto. 7:6) Nangauli vili nthena, ŵanthu aŵa ŵakakhumbikwiranga nipera kusinthaso vinthu vinyake kuti ŵakondweske Yehova.

7. Kasi ni vinthu wuli ivyo Ŵayuda ŵanyake ŵakakhumbikwiranga kusintha? Yowoyani chiyelezgero.

7 Nga umo tawonera pakwamba, Ŵayuda ŵanandi ŵakababikira ku Babuloni, ndipo ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakatolerako umo Ŵababuloni ŵakachitiranga vinthu, kwali mpha nkhani ya kaghanaghaniro kawo panji mikhaliro yawo. Vyaka vinandi vyati vyajumphapo pamanyuma pakuti Ŵayuda ŵakwamba ŵawelera ku Israyeli, Ezira wakamanya kuti Ŵayuda ŵanyake ŵakatora ŵanakazi awo ŵakasopanga ŵangoza. (Eks. 34:15, 16; Ezir. 9:1, 2) Kweniso pamanyuma, Kazembe Nehemiya wakazizwa chomene wati wasanga kuti ŵana awo ŵakababikira mu Israyeli ŵakachimanyanga yayi chiyowoyero cha Ŵayuda. (Doto. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Kasi ŵawukirano aŵa ŵakatenge ŵasambirenge wuli kumutemwa Yehova na kumusopa usange ŵakuchimanya yayi Chihebere, chiyowoyero chikuru icho Mazgu gha Chiuta ghakalembekeramo? (Ezir. 10:3, 44) Ntheura Ŵayuda aŵa ŵakakhumbikwiranga kusintha vinthu vinandi chomene, kweni chikaŵako chipusu kusintha para ŵangaŵa ku Israyeli, uko kusopa kutuŵa kukawezgekerangapo pachoko na pachoko.—Neh. 8:8, 9.

Kwamba waka mu 1919 C.E., ŵanthu mamiliyoni ghanandi, ŵanalume, ŵanakazi, na ŵana ŵakufumamo mu Babuloni Mukuru na kwamba kwenda pa “Nthowa Yakupatulika” (Wonani ndime 8)

8. Chifukwa wuli vinthu ivyo vikachitika kale chomene nase tikwenera kunweka navyo? (Wonani chithuzi cha pa chikopi.)

8 Kweni ŵanyake ŵangaghanaghana kuti, ‘Kasi ivyo vikachitika kale chomene ku Ŵayuda vili na ntchito kwa ise mazuŵa ghano?’ Enya, chifukwa nase, mukayowoyero kanyake, tikwenda pa “Nthowa Yakupatulika.” Kwali ndise ŵakuphakazgika panji ŵamberere zinyake, tikwenera kukhalilira pa “Nthowa Yakupatulika.” Nthowa iyi yitovwirenge kulutilira kusopa Yehova sono kweniso munthazi apo Ufumu wa Chiuta uzamwiza na vitumbiko vinandi pa charu chapasi. b (Yoh. 10:16) Kwambira waka mu 1919 C.E., ŵanalume, ŵanakazi na ŵana mamiliyoni ghanandi ŵali kufumamo mu Babuloni Mukuru, nyinawo wa chisopa chautesi pa charu chose, ndipo ŵali kwamba kwenda pa nthowa yakuyelezgera. Nakuti namwe mukwenera kuŵa yumoza wawo. Nangauli nthowa iyi yikajulika vyaka 100 ivyo vyajumpha, mulimo wakunozga msewu ukuru uwu ukamba vyaka vinandi kumasinda.

KUNOZGA NTHOWA

9. Kuyana na Yesaya 57:14, kasi “Nthowa Yakupatulika” yikanozgeka wuli?

9 Ku Ŵayuda awo ŵakafuma ku Babuloni, Yehova wakawoneseska kuti vyakujandizga vyafumamo mu nthowa. (Ŵazgani Yesaya 57:14.) Wuli pakuyowoya za “Nthowa Yakupatulika” ya mazuŵa ghano? Kwa vyaka vinandi chomene pambere chaka cha 1919 chindafike, Yehova wakamba kugwiliskira ntchito ŵanalume awo ŵakamopanga kuti ŵawovwirepo pakunozga nthowa yakuwukiramo mu Babuloni Mukuru. (Yaniskani na Yesaya 40:3.) Ŵakachita mulimo wakuzirwa chomene, mulimo wakunozga nthowa yauzimu, mwakuti viŵe vyamachitiko kuti pamanyuma ŵanthu ŵamitima yiwemi ŵafumemo mu Babuloni Mukuru na kunjira mu paradiso wauzimu, umo kusopa kutuŵa kuli kuwezgekeramo. Kasi mulimo “wakunozga nthowa” uwu ukasazgangapo vichi? Wonani milimo yinyake iyo yikachitika pakunozga nthowa iyi.

Kwa vyaka vinandi chomene pambere chaka cha 1919 chindafike, ŵanalume ŵakopa Chiuta ŵakawovwirapo pa mulimo wakunozga nthowa yakuwukiramo mu Babuloni Mukuru (Wonani ndime 10-11)

10-11. Kasi mulimo wakupulinta na wakung’anamura wawovwira wuli kuthandazga ivyo Baibolo likusambizga? (Wonaniso chithuzi.)

10 Kupulinta. Baibolo ŵakachitanga kukopera pa mawoko m’paka kufika cha m’ma 1450. Mulimo uwu ukatoranga nyengo yitali chomene, ndipo Baibolo likasangikanga bweka yayi kweniso likaŵa lakudura. Kweni ŵakati ŵamba kugwiliskira ntchito mashini ghakupulintira, chikaŵa chipusu kuŵa na Mabaibolo ghanandi na kughagaŵa ku ŵanthu.

11 Kung’anamura. Kwa vyaka vinandi, Baibolo likasangikanga mu Chilatini pera, ndipo mbanthu ŵakusambira pera awo ŵakachipulikiskanga chiyowoyero ichi. Kweni mashini ghakupulintira ghakati ghamba kuŵa ghanandi, ŵanthu ŵanyake ŵakopa Chiuta ŵakamba mulimo wakusuzga chomene wakung’anamura Baibolo mu viyowoyero ivyo vikayowoyekanga na ŵanthu ŵanandi. Sono ŵanthu awo ŵakaŵazganga Baibolo ŵakamba kuyaniska ivyo ŵakasambizgikanga na ŵaliska ŵavisopa na ivyo Baibolo likusambizga nadi.

ŵanalume ŵakopa Chiuta ŵakawovwirapo pa mulimo wakunozga nthowa yakuwukiramo mu Babuloni Mukuru (Wonani ndime 12-14) c

12-13. Yowoyani chiyelezgero cha umo ŵasambiri ŵa Baibolo ŵa m’ma 1800 ŵakambira kuvumbura pakweru visambizgo vya visopa vyautesi.

12 Mabuku ghakusambilira Baibolo. Ŵanthu awo ŵakasambiranga Baibolo mwakupwelelera chomene, ŵakasambira vinthu vinandi chomene kufuma mu Mazgu gha Chiuta. Kweni ŵaliska ŵavisopa ŵakakwiya chomene ŵasambiri ŵa Baibolo ŵati ŵamba kuphalirako ŵanji ivyo ŵakasambiranga. Mwachiyelezgero, cha m’ma 1835 ŵanthu ŵa mitima yiwemi ŵakamba kulemba mathirakiti agho ghakavumburanga visambizgo vyautesi vya matchalitchi.

13 Cha m’ma 1835 munthu munyake wakopa Chiuta zina lake Henry Grew wakafumiska thirakiti ilo likalongosoranga icho chikuchitika para munthu wafwa. Mu thirakiti ili, wakalongosora makora kufuma mu Malemba kuti munthu wakuŵa na umoyo wambura kufwa pekha para Chiuta wamupa, kweni wakuchita kubabika nawo yayi, nga umo visopa vinandi vikusambizgira. Mu 1837 mupharazgi munyake zina lake George Storrs wakasanga limoza mwa mathirakiti agha apo wakakwera sitima. Wakaliŵazga thirakiti ili ndipo wakakhorwa kuti wasanga unenesko wakuzirwa chomene. Wakawona kuti waphalireko ŵanji ivyo wasambira. Mu 1842 wakayowoya nkhani zakupambanapambana pa mutu wakukondweska wakuti “Kasi Ŵanthu Ŵaheni Ŵali na Umoyo Wambura Kufwa?” (“An Inquiry—Are the Wicked Immortal?”) Munthu yumoza uyo wakasambira kwa George Storrs ni munyamata munyake zina lake Charles Taze Russell.

14. Kasi Mubali Russell na ŵanyake ŵakapindura wuli na mulimo wakunozga nthowa yauzimu uwo ukachitika kumanyuma? (Wonaniso chithuzi.)

14 Kasi Mubali Russell na ŵanyake ŵakapindura wuli na mulimo wakunozga nthowa yauzimu uwo ukachitika kumanyuma? Apo ŵakasambiranga, ŵakawonanga mu dikishonare, na mabuku ghanyake nga ni concordance, na Mabaibolo ghanyake ghakupambanapambana, ndipo vyose ivi vikanozgeka pambere iwo ŵandambe mulimo wawo. Kweniso ŵakapindura na ivyo ŵanalume ŵanyake nga ni Henry Grew, George Storrs, na ŵanji ŵakafufuza mu Baibolo. Mubali Russell na ŵanyake ŵakawovwirapo pa mulimo wakunozga nthowa yauzimu iyi, pakusindikizgaso mabuku ghanandi na mathirakiti ghakulongosora ivyo Baibolo likuyowoya.

15. Kasi ni vinthu wuli vyakukondweska ivyo vikachitika mu 1919?

15 Mu 1919, Babuloni Mukuru wakaŵavyaso mazaza pa ŵanthu ŵa Chiuta. Mu chaka ichi, “muzga wakugomezgeka na wavinjeru” wakambapo kuchita mulimo mwakuti ŵanthu ŵamitima yiwemi ŵambepo kwenda pa “Nthowa Yakupatulika.” (Mat. 24:45-47) Mulimo wakunozga nthowa uwo ŵanji ŵakachita kumanyuma, ukawovwira ŵanthu awo ŵakamba kwenda pa msewu uwu, kumanya vinandi vyakukhwaskana na Yehova na khumbo lake, padera pa ivyo ŵakavimanyanga kale. (Zinth. 4:18) Ukawovwiraso kuti ŵakhalenge umoyo uwo ukukolerana na ivyo Yehova wakukhumba. Yehova wandakhazgepo kuti ŵanthu ŵake ŵasinthenge vyose ivyo vikukhumbikwa kusintha panyengo yimoza. M’malo mwake, waŵayenga ŵanthu ŵake mwapachokopachoko. (Wonani bokosi lakuti “ Yehova Wakuyenga Ŵanthu Ŵake Pachokopachoko.”) Munthazi tizamuŵa ŵakukondwa chomene apo tose tizamukondweskanga Chiuta withu pa chilichose icho tikuchita.—Kol. 1:10.

“NTHOWA YAKUPATULIKA” YICHALI YAKUJULIKA

16. Kwamba waka mu 1919, kasi ni mulimo wuli uwo wachitika pakunozga “Nthowa Yakupatulika”? (Yesaya 48:17; 60:17)

16 Msewu uliwose ukukhumbikwa kuwunozga nyengo na nyengo. Kwamba waka mu 1919, mulimo wakunozga “Nthowa Yakupatulika” walutilira kuchitika, na chilato chakuti ŵanthu ŵanandi ŵafumemo mu Babuloni Mukuru. Muzga wakugomezgeka na wavinjeru uyo wakaŵa kuti wimikika waka pa nyengo iyo, wakambapo mulimo wake, ndipo mu 1921, wakafumiska buku lakusambilira Baibolo ilo likapangika na chilato chakuti liwovwire ŵanthu kumanya unenesko. Buku lakusambilira Baibolo ili la mutu wakuti Zeze wa Mulungu, likagaŵirika makope pafupifupi 6 miliyoni mu viyowoyero vyakujumpha 22, ndipo ŵanandi ŵakasambira unenesko. Sonosono apa tapokera buku liphya lakusambizgira ŵanthu Baibolo la mutu wakuti Mungakondwa na Umoyo Kwamuyirayira! Mu mazuŵa ghose ghaumaliro agha, Yehova wagwiliskira ntchito gulu lake kupeleka chakurya chinandi chauzimu kuti chiwovwire tose ise kulutilira kwenda pa “Nthowa Yakupatulika.”—Ŵazgani Yesaya 48:17; 60:17.

17-18. Kasi “Nthowa Yakupatulika” yikutilongozgera nkhu?

17 Tingayowoya kuti para munthu wazomera sambiro la Baibolo, wakuŵa na mwaŵi wakwenda pa “Nthowa Yakupatulika.” Ŵanyake ŵakwendapo mtunda uchoko waka na kuleka kwenda pa msewu uwu. Kweni ŵanji ŵaŵikapo mtima kwenda pa nthowa iyi mwakuti ŵakafike uko ŵakuluta. Kasi ŵakuluta nkhu?

18 Kwa awo ŵali na chigomezgo cha kuchanya, “Nthowa Yakupatulika” iyi yikuŵalongozgera ku “paradiso wa Chiuta” kuchanya. (Chivu. 2:7) Awo ŵali na chigomezgo cha kuzakakhala pa charu chapasi, nthowa iyi yikuŵalongozgera ku umaliro wa muwuso wa Vyaka 1,000 vya Khristu apo waliyose wazamuŵa kuti ngwakufikapo. Usange mukwenda pa msewu uwu, kulaŵiska kumanyuma yayi. Kweniso kuwuleka yayi m’paka mumalizge ulendo winu wakuluta mu charu chiphya. Ndipo tikumukhumbirani “ulendo uwemi.”

SUMU 24 Zaninge ku Phiri la Yehova

a Yehova wakachema msewu ukuru wakuyelezgera wakufuma ku Babuloni kuluta ku Israyeli kuti ni “Nthowa Yakupatulika.” Kasi mazuŵa ghano napo Yehova waŵasengulira nthowa ŵanthu ŵake? Enya. Kwambira mu 1919 C.E., ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵakufumamo mu Babuloni Mukuru na kwamba kwenda pa “Nthowa Yakupatulika.” Waliyose wa ise wakwenera kulutilira kwenda pa nthowa iyi m’paka paumaliro.

c MAZGU GHAKULONGOSORA CHITHUZI: Mubali Russell na ŵanyake ŵakagwiliskiranga ntchito mabuku ghakusambilira Baibolo agho ghakanozgeka kumanyuma.