Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kasi Thomas Emlyn Wakagaluka?

Kasi Thomas Emlyn Wakagaluka?

KASI Thomas Emlyn wakaŵa njani ndipo nchivici cikamovwira kuti wakhozgere unenesko? Kasi tingasambirako vici kwa iyo?

Kuti tizgore mafumbo agha, tiyeni tiwone ivyo vikacitika ku England na Ireland mu vyaka vya m’ma 1600 na 1700 C.E. Pa nyengo iyi, Chalichi la Angilikani ndilo likaŵa na mazaza ghanandi. Magulu gha Ciprotesitanti na ŵanthu ŵanandi ŵakakolerananga yayi na visambizgo kweniso vyakucita vya chalichi ili.

KASI THOMAS EMLYN WAKAŴA NJANI?

Thomas wakababika pa 27 Meyi, 1663 ku Stamford, Lincolnshire, England. Wakamba kupharazga mu chalichi apo wakaŵa na vyaka 19. Nyengo yikati yajumphapo wakaŵa muliska wa chalichi la mama munyake musambazi wa ku London. Kweni pamasinda, Thomas wakasamukira ku Belfast ku Ireland.

Wati wafika ku malo agha, wakaŵaso muliska wa chalichi linyake. Ndipo wakacita uliska ku malo ghanandi na ku Dublin wuwo.

CIFUKWA WULI ŴAKATENGE NGWAKUGALUKA?

Pa nyengo iyi Thomas wakaŵazganga comene Baibolo. Ivi vikapangiska kuti wambe kukayikira cisambizgo cakuti kuli Ŵaciuta Ŵatatu mwa Yumoza, nangauli ndivyo wakagomezganga pakwamba. Wakati wapenjerezga mu mabuku gha Mateyu, Maliko, Luka na Yohane, wakapulikiska kuti ŵaciuta mbatatu yayi.

Thomas, wakavumbura luŵiro yayi kuti wabowozga unenesko. Ndipouli, ŵanji mu chalichi lake ŵakazizwanga kuti para Thomas wakupharazga, wakayowoyangapo yayi vyakuti kuli ŵaciuta ŵatatu. Iyo wakamanya kuti ivyo wabowozga ŵanji ŵakoleranenge navyo yayi, lekani wakati: “Para ningavumbura ivyo nabowozga, nkhukayika usange ningalutilira kuŵa muliska.” Mu Juni 1702, ŵalara ŵaŵiri ŵa chalichi ŵakamukwenya kuti wayowoye cifukwa ico wakulekera kuzunura vya ŵaciuta ŵatatu para wakupharazga. Kweni wakaŵaphalira kuti iyo wakugomezgaso yayi vyakuti kuli ŵaciuta ŵatatu. Ndipo wakapempha kuti wafume mu chalichi lawo.

Buku la Thomas ilo muli ukaboni wa mu Malemba wakulongora kuti Yesu ni Ciuta Wankhongonozose yayi

Pati pajumpha mazuŵa ghacoko waka, Thomas wakafumako ku Ireland na kuya ku England. Kweni pati pajumpha masabata 10, wakaweleraso ku Ireland kuti wakanozge vinthu vinyake na cilato cakuti para waluta ku London wakakhalirethu kwenekuko. Pa nyengo iyi wakalemba buku lakuti An Humble Inquiry Into the Scripture-Account of Jesus Christ, na cilato cakuti wakhozgere ivyo wakasambizganga. Mu buku ili wakalongosora makora malemba agho ghakuyowoya kuti Yesu ni Ciuta Wankhongonozose yayi. Ivyo wakacita apa, vikakwiyiska ŵanthu ŵa mu chalichi ilo wakaŵamo pakwamba ku Ireland. Ntheura, ŵakamujulira mulandu.

Pa Juni 14, 1703, Thomas ŵakamukaka, na kuluta nayo ku Khoti Likuru mu Dublin ku Ireland. Mu buku lake linyake wakati: “Ŵakanikaka cifukwa cakuti nkhasuska vyakuti Yesu Khristu ni Ciuta.” Pa mulandu uwu urunji pakaŵavya, cifukwa ŵakadumura kwambura mweneko kuyowoyapo. Pakudumura mulandu uwu, mabishopu 7 gha Angilikani ghakakhala pa mpando umoza na ŵeruzgi. Thomas ŵakamuzomerezga yayi kuyowoyapo kuti wajivikilire. Loya Richard Levins wakaphalira Thomas kuti, nanga ungayezgayezga wuli ayise, kako palije. Paumaliro, Mweruzgi Mulara Richard Pyne, wakaphalira khoti kuti para ŵangaleka kumusanga na mulandu “uku mabishopu ghakuwona,” ndikuti ŵeruzgi nawo ŵangakakika.

“Nkhusuzgika cifukwa ca unenesko wa Ciuta.”—Thomas Emlyn

Thomas ŵati ŵamusanga na mulandu, loya wakamuphalira kuti wawukane. Kweni Thomas wakakana. Ntheura, ŵakamujalira mu jele caka cimoza. Pakuti wakatondeka kulipira fayini, wakakhala mu jele vyaka viŵiri. Kweni mubwezi wake wakanyengelera ŵalaraŵalara ŵa khoti kuti ŵawezgeko ndalama. Ntheura ŵakamufumiska pa Julayi 21, 1705. Pakuti wakasuzgika comene, lekani wakati: “Nkhusuzgika cifukwa ca unenesko wa Ciuta.”

Pa nyengo iyi, Thomas wakaluta ku London. Wakaŵa paubwezi na William Whiston. Munthu uyu nayo ŵanthu ŵakamutinkha cifukwa wakalemba mabuku ghakususka visambizgo vinyake. Whiston wakamucindika comene Thomas cifukwa ndiyo wakaŵa wakwamba kusambizga vyaunenesko.

CIFUKWA WULI WAKASUSKA KUTI KULI ŴACIUTA ŴATATU?

Nga umo William Whiston, na Isaac Newton ŵakacitira, Thomas nayo wakasanga kuti Baibolo likuyowoyapo yayi vyakuti kuli Ŵaciuta Ŵatatu mwa Yumoza. Iyo wakati: “Nati naŵazga Baibolo na kughanaghanirapo comene, . . . nkhawona kuti palije cifukwa cakugomezgera kuti kuli Ŵaciuta Ŵatatu mwa Yumoza.” Paumaliro wakati, “Ciuta uyo ni Dada wa Yesu Khristu, ndiyo ni Ciuta Wankhongonozose.”

Kasi nchivici cikawovwira Thomas kuti wafike pa fundo iyi? Wakasanga malemba ghanandi agho ghakulongosora mphambano pakati pa Yesu na Adada ŵake. Musi umu muli ghanyake mwa malemba agha. Mazgu ghakugwenyuska agho ghali kunthazi, wakayowoya ni Thomas.

  •  Yohane 17:3: “Khristu ni Ciuta waunenesko Yekha yayi nesi Wankhongonozose.” Awiske ŵekha ndiwo ni “Ciuta waunenesko yekha.”

  •  Yohane 5:30: “Mwana wakucita khumbo lake yayi, kweni la Ŵawiske.”

  •  Yohane 5:26: “Mwana wali kupika umoyo na Ŵawiske.”

  •  Ŵaefeso 1:3: “Kanandi Yesu wakuzunulika kuti Mwana wa Ciuta, kweni Malemba ghandayowoyepo za Dada wa Ciuta.”

Thomas wati wapenjerezga fundo zose izi, paumaliro wakayowoya na mtima wose kuti: “Palije vesi nanga ndimoza ilo likuyowoya kuti Dada, Mwana na Mzimu Utuŵa wose ni munthu yumoza.”

KASI TIKUSAMBIRAKO VICI?

Ŵanandi mazuŵa ghano ŵakopa kukhozgera unenesko wa mu Baibolo. Kweni Thomas wakaŵikapo mtima kuwukhozgera. Iyo wakafumba kuti: “Usange munthu wakhorwa kuti wasanga unenesko wa mu Malemba, kweni wakukhumba yayi kuwukhozgera, ipo wakusuzgikiraci kuŵazga na kupenjerezga mu Malemba?” Para wangacita nthena, mbwe unenesko umanyikwenge yayi.

Ivyo Thomas na ŵanji ŵakacita, vingatovwira kuti tiwone usange nase tingakhozgera unenesko nangauli ŵanji ŵangatitinkha. Nase tingajifumba kuti, ‘Kasi cakuzirwa comene nchivici, kulumbika na ŵanthu panji kukhozgera unenesko wa mu Baibolo?’