Eaha to roto?

Tapura tumu parau

E nafea ia tauturu i te hoê hoa tei maˈihia?

E nafea ia tauturu i te hoê hoa tei maˈihia?

E nafea ia tauturu i te hoê hoa tei maˈihia?

AITA paha oe i ite faahou eaha te parau i te hoê hoa e maˈi ino mau to ˈna. E mea fifi mau te reira, e ere anei? E nafea ïa? Aita e ture oti noa. E ô mai paha te mau taa-ê-raa i te pae taˈere aore ra te huru iho o te taata. E mea maitai paha te tahi ravea no te tahi taata eiaha râ no te tahi atu. E e tauiui noa paha te tupuraa e te huru aau o te hoê taata.

E mea faufaa ïa no oe ia faaitoito i te feruri e o oe aˈe tera e i te imi i ta ˈna e tiai ra e e hinaaro mau ra ia oe. Ia nafea oe? Teie te tahi mau manaˈo tauturu niuhia i nia i te mau faaueraa tumu Bibilia.

A faaroo maitai atu

FAAUERAA TUMU BIBILIA:

“Ia ru te taata atoa i te faaroo, ia haere maine i te parau.”IAKOBO 1:19.

“E taime to te mamû noa, e taime to te parau.”KOHELETA 3:1, 7.

◼ A haere ai e hiˈo i te hoê hoa tei maˈihia, a faaroo maite atu ma te auhoa. Eiaha e ru i te horoa i te aˈoraa aore ra i te manaˈo e e ravea iho â ta oe. Ia na reira oe, e nehenehe oe e haamauiui ia ˈna ma te manaˈo ore. Aita paha to oe hoa e imi ra i te pahonoraa, i te hoê râ taata e faaroo ia ˈna ma te aau haavare ore e te feruriraa farii.

A vaiiho i to oe hoa ia haamahora i to ˈna aau. Eiaha e tâpû i ta ˈna parau ma te faaiti i te ino o to ˈna maˈi e te mau faaitoitoraa matauhia. Te na ô ra Emílio, * “E ira tuiroro to ˈu e aita ˈtura vau i ite faahou.” “Ua paruparu roa vau i te tahi taime, e ua tamata to ˈu mau hoa i te tamahanahana mai ma te parau: ‘E ere to oe anaˈe iho te fifi. E mea ino roa ˈtu â to vetahi ê.’ Aita râ ratou e ite ra e ma te faaiti i te ino o to ˈu maˈi, aita ratou e tauturu ra ia ˈu. Ua faatoaruaru roa râ te reira ia ˈu.”

A vaiiho i to oe hoa ia haamahora i to ˈna aau ma te mǎtaˈu ore ia faahapahia oia. Ia parau mai oia e te ahoaho ra oia, eiaha e parau noa ˈtu e eiaha e haapeapea, a farii râ i to ˈna huru aau. “Ia taiâ vau no to ˈu tupuraa e ia taˈi au, e ere i te auraa e aita vau e tiaturi faahou ra i te Atua,” ta Eliana ïa, te aro ra i te maˈi mariri ai taata, e parau ra. A tutava i te hiˈo i te huru mau o to oe hoa, eiaha râ mai ta oe e hinaaro ra. A haamanaˈo e e mauiui ohie oia i teie nei e e ere faahou oia mai na mua ˈˈe. A faaoromai. A faaroo atu—noa ˈtu e e na nia iho noa ta ˈna parau. (Te mau arii 1, 19:9, 10, 13, 14) E hinaaro paha oia e faaite ia oe i ta ˈna e faaruru nei.

A aumauiui e a aumihi atu

FAAUERAA TUMU BIBILIA:

“E oaoa atoa i te feia e oaoa ra, e oto atoa hoi i te feia e oto ra.”ROMA 12:15.

“Te mau mea atoa ta outou i hinaaro ia vetahi ê ra, e na reira atoa ˈtu outou ia ratou.”MATAIO 7:12.

◼ A feruri e o oe tera. Ia faaineine to oe hoa ia ˈna no te hoê tâpûraa, ia haamata oia i te hoê rapaauraa, aore ra ia tiai oia i te mau hiˈopoaraa, peneiaˈe te taiâ ra oia e oioi oia i te huru ê. A tutava ïa i te farii e a faaau ia oe i to ˈna huru o te taui taue mai paha. E ere i te taime no te uiui rahi ia ˈna, no nia iho â râ i to ˈna huru.

“A vaiiho i te feia maˈi ia paraparau no nia i to ratou maˈi ia hinaaro ratou e ia au i to ratou tupuraa,” ta te taote i te pae o te feruriraa o Ana Katalifós ïa e na ô ra. “Ia ineine ratou, a tauaparau i nia i ta ratou e hinaaro ra. Ia ore râ, a parahi noa ïa e a tapea i to ratou rima ma te auhoa. E ohipa puai atoa te reira. E ite oe e ta ratou noa e hinaaro, o te hoê ïa tariˈa faaroo.”

A faatura i te oraraa o to oe hoa. Ua papai o Rosanne Kalick, tei roohia e piti taime i te maˈi mariri ai taata: “Ia tauturu oe i te hoê taata maˈi, a tapea na oe noa i ta ˈna e parau mai. Noa ˈtu e e uiui mai te utuafare, eiaha e faaite atu. A ani i te taata tei maˈihia eaha ta ˈna e hinaaro ia faaitehia.” Te na ô ra Edson, tei ora mai i te maˈi mariri ai taata: “Ua haapurara te hoê hoa e e maˈi mariri ai taata to ˈu e e mea poto roa te taime e toe ra. A hiˈo paˈi, no tâpû-noa-hia ˈtura vau. Ua ite au e e maˈi mariri ai taata to ˈu, te tiai ra râ vau i te mau hiˈopoaraa hopea. Aita tera maˈi i parare. Ua reva ˈtura ïa te parau. Ua hepohepo roa ta ˈu vahine i ta vetahi atu mau parau e uiraa feruri-ore-hia.”

Ia maiti to oe hoa i te hoê ravea rapaauraa, eiaha e ru i te parau atu i ta oe e rave o oe aˈe tera. Te na ô ra te taata papai o Lori Hope, tei ora atoa mai i te maˈi mariri ai taata: “Hou a faatae ai i te tahi noa ˈtu tumu parau aore ra parau apî i te hoê taata tei ora mai aore ra te aro ra i te maˈi mariri ai taata, e mea maitai aˈe ia uiui e te hinaaro ra anei oia i teie mau parau apî. Aita anaˈe, noa ˈtu e e manaˈo maitai to oe, e haamauiui paha te reira ia ˈna e eita roa ˈtu oe e ite.” Eita te taata atoa e hinaaro ia faataehia ˈtu e rave rahi haamaramaramaraa no nia i te mau ravea rapaauraa rau.

Noa ˈtu e e hoa piri orua, eiaha e faaea maoro roa. Mea faufaa roa oe no ˈna, tera râ eita paha e tae ia ˈna ia amui rahi mai. Ua rohirohi paha oia e eita ta ˈna e nehenehe e paraparau rahi mai aore ra e faaroo maoro mai. I te tahi aˈe pae, eiaha oia ia manaˈo e te hinaaro ra oe e vaiiho oioi ia ˈna. Ia ite râ to oe hoa i to oe here ia ˈna.

Te aumihi, o te faaite-atoa-raa ïa i te manaˈo maitai e te faito noa. Ei hiˈoraa, hou a faaineine ai i te hoê maa no te hoê hoa tei maˈihia aore ra hou a hopoi ai i te tiare, a ani e e tatiraa anei to ˈna. Ia maˈihia oe, e hupe aore ra e hota paha, a tiai ïa ia ora mai oe no te haere e hiˈo ia ˈna.

A faaitoito atu

FAAUERAA TUMU BIBILIA:

“Te arero . . . o te taata paari ra, mai te raau rapaau maˈi ra ïa.”MASELI 12:18.

“Ei parau mǎrû maitai anaˈe â ta outou, ia rapaauhia i te miti.”KOLOSA 4:6.

◼ Ia manaˈo maitai oe i te hoê hoa tei maˈihia, e itehia te reira i roto i ta oe mau parau e haaraa. Aita to oe hoa i taui, hoê â noa iho â taata e taua noa iho â mau huru maitatai i riro mai ai orua ei hoa. O ˈna te mea faufaa aˈe, eiaha to ˈna maˈi. Ia paraparau oe ia ˈna mai te hoê taata paruparu, tera ta ˈna e manaˈo no ˈna. Teie ta Roberta, e maˈi varavara o te ivi to ˈna, e na ô ra: “A hiˈo mai ia ˈu ei taata aita e maˈi. E huma mero vau, e manaˈo e e hinaaro atoa râ to ˈu. Eiaha e hiˈo aroha mai. Eiaha e paraparau ia ˈu mai te huru ra e e maau vau.”

A haapao i ta oe huru paraparau eiaha noa i ta oe mau parau. E ohipa atoa to oe taˈiraa reo. I muri iti noa ˈˈe to Ernesto iteraa e e mariri ai taata to ˈna, ua taniuniu mai te hoê hoa ia ˈna ma te parau: “E mariri ai taata iho â to oe?” Te haamanaˈo ra Ernesto: “Ua taratara-roa-hia vau i te taˈiraa reo o to ˈu hoa ia ˈna i parau ‘oe’ e ‘mariri ai taata.’”

Teie te tahi atu hiˈoraa a te taata papai o Lori Hope: “‘Eaha to oe huru?’ Mea rahi te auraa e ô mai i roto i te feruriraa o te taata maˈi. Tei te huru ïa o te taˈiraa reo o te taata tei ui mai, te hautiutiraa o to ˈna tino, to raua taairaa, e mea piri anei raua aore ra aita, e te taime i uihia ˈtu. E nehenehe te reira e tamahanahana, e haamauiui aore ra e faariaria ia ˈna.”

E hinaaro atoa te hoê hoa tei maˈihia ia haapaohia, ia taahia, e ia faaturahia oia. A haapapu ia ˈna e e mea faufaa roa o ˈna no oe e e tauturu noa oe ia ˈna. Te na ô ra Rosemary, e maˈi to ˈna i roto i te roro: “Tei faaitoito mau ia ˈu, o te faarooraa ïa i to ˈu mau hoa ia parau e te here ra ratou ia ˈu e e nehenehe vau e tiaturi ia ratou noa ˈtu eaha te tupu mai.”—Maseli 15:23; 25:11.

A tauturu atu

FAAUERAA TUMU BIBILIA:

“Eiaha to tatou te aroha vaha anaˈe e te aroha arero; ei aroha rave râ, ei mea mau.”IOANE 1, 3:18.

◼ Mai te taime e ite ai oia i to ˈna maˈi e tae roa ˈtu i to ˈna rapaauraahia, e tauiui te mau hinaaro o to oe hoa. E hinaaro noa oia i te tauturu. Eiaha e parau noa ˈtu, “Ia hinaaro oe i te tahi mea, a niuniu noa mai.” Ma te taa maitai, a pûpû atu i ta oe tauturu no te mau ohipa o te mau mahana atoa: te faaineineraa i te maa, te tamâraa i te fare, te puaraa e te auriraa i te ahu, te hoohoo-haere-raa, e te faahororaa ia ˈna i te fare maˈi no ta ˈna mau rapaauraa. Teie noa te tahi mau ravea e faaite e te haapao ra oe ia ˈna. Ia riro oe ei taata tiaturihia e te tae mai i te hora tia.—Mataio 5:37.

“Noa ˈtu te rahi aore ra te nainai o ta tatou e rave, e tauturu te reira i te taata maˈi ia faaiti i te taa-ê-raa i rotopu i te maˈi e te ea maitai,” ta te taata papai o Rosanne Kalick ïa e parau ra. Te tuati ra te manaˈo a Sílvia, tei roohia i te maˈi mariri ai taata e piti taime. “I te mau mahana atoa, na te hoa taa ê i faahoro ia ˈu i te tahi atu oire no te rapaauraa e te mau hihi, auê te au e te tamahanahana e! I roto i te pereoo, e tauaparau matou no nia i te mau mea atoa, e ia hoˈi mai, e tapea noa ïa i te hoê fare inuraa taofe. E au ra e aita to ˈu e maˈi.”

Eiaha râ e manaˈo e ua ite iho â oe eaha ta to oe hoa e hinaaro ra. “A ani, a ani, a ani,” ta Kalick e parau ra. Te na ô faahou ra oia: “Ia hinaaro oe e tauturu mai, eiaha e tapea pauroa na oe. E faahopearaa taa ê te tupu mai. Mai te peu e na oe e rave pauroa, te auraa ïa aita rea ta ˈu e nehenehe e rave. E hinaaro vau e manaˈo e e nehenehe noâ ta ˈu, e e manaˈo e e ere au i te taata maˈi. A tauturu mai ia ˈu ia rave i ta ˈu e nehenehe.”

E hinaaro paha to oe hoa e manaˈo e e maraa ia ˈna. Te na ô ra Adilson, e maˈi hea mate to ˈna: “Ia maˈihia oe, eita oe e hinaaro ia tuuhia oe i te hiti, mai te huru ra aita rea ohipa ta oe e nehenehe e rave. E hinaaro oe e tauturu atu, noa ˈtu e no te rave noa i te tahi mau ohipa rii. Mea au te manaˈo e e nehenehe â ta oe! E faaitoito hoi te reira ia oe ia tapea noa. Mea au na ˈu te taata o te vaiiho e na ˈu e rave i ta ˈu iho mau faaotiraa e o te faatura i te reira. E ere no te mea e ua maˈihia matou e aita ˈtura e nehenehe e amo i ta matou hopoia ei papa, ei mama, e te vai ra ˈtu â.”

A vai piri noa ˈtu

FAAUERAA TUMU BIBILIA:

“E aroha mai â te taua i te mau mahana atoa ra, i fanau mai râ te taeae no te anotau e ati ai ra.”MASELI 17:17.

◼ Aita anaˈe oe e nehenehe e haere e hiˈo i to oe hoa no te atea anei aore ra no te tahi atu mau tupuraa, ma te auhoa a taniuniu atu, a papai atu, aore ra a hapono atu i te hoê poroi roro uira. Eaha te papai? Te parau ra te taata tauturu o Alan Wolfelt: “A haamanaˈo i te mau taime oaoa ta orua i fanaˈo. A parau atu . . . e e papai â oe ia ˈna—e a tapea i ta oe parau.”

No to oe riaria eiaha oe ia hape, e hinaaro paha oe e tamau aau i ta oe mau faaitoitoraa. No e rave rahi râ taata maˈi, o te haere-noa-raa ˈtu ïa oe e hiˈo ia ratou te mea faufaa aˈe. Teie ta Lori Hope i papai: “E nehenehe tatou paatoa e parau aore ra e rave i te tahi mea o te taa-ore-hia aore ra o te haamauiui ma te manaˈo-ore-hia. E ere tera te fifi. Te fifi, o te vai-atea-raa ïa i te hoê taata e hinaaro ra i ta oe tauturu no to oe riaria ia hape.”

E hinaaro paha te hoê hoa tei maˈihia i ta oe tauturu i teie nei iho â taime. A faaite e e “taua,” aore ra e hoa mau oe. Eita ta oe mau tutavaraa no te tauturu ia ˈna e faaore i to ˈna maˈi, e tauturu râ oe i te hoê taata ta oe e here ra ia faaoromai i to ˈna tupuraa fifi.

[Nota i raro i te api]

^ Ua tauihia vetahi mau iˈoa.