Ginsusuportaran ba han mga ebidensya ha arkeolohiya an mga nakarekord ha Biblia? Han 2014, usa nga artikulo ha magasin nga Biblical Archaeology Review an nagbaton han pakiana nga “Pira nga tawohan ha Hebreo nga Biblia an napamatud-an han arkeolohiya?” An baton: “Diri maminos 50!” Usa nga tawo nga waray mahiupod ha 50 amo hi Tatenay. Hin-o hiya? Aton anay hisgotan an halipot nga rekord han Biblia mahitungod ha iya.

An Jerusalem bahin hadto han haluag nga Imperyo han Persia. Nahimumutang ito ha lugar nga gintatawag han mga Persiahanon nga Tabok-han-Salog, ha weste han Euprates. Katapos sakupon an Babilonya, ginpagawas han mga Persiahanon an bihag nga mga Judio ngan gintugotan ha pagtukod utro han templo ni Jehova ha Jerusalem. (Esra 1:1-4) Kondi, ginkontra ito han mga kaaway han mga Judio ngan gin-gamit ito sugad nga pasangil basi akusaran hira ha pagrebelde ha Persia. (Esra 4:4-16) Durante han paghadi ni Dario I (522-486 B.C.E.), usa nga opisyal han Persia nga hi Tatenay an nanguna ha pag-imbistigar han isyu. Gintatawag hiya han Biblia sugad nga “an gobernador ha tabok han Salog.”—Esra 5:3-7.

May cuneiform nga mga papan nga may ngaran ni Tatenay an natipigan, ngan posible nga bahin ito han rekord han usa nga pamilya. An papan nga nagpapakita han koneksyon han usa nga membro hini nga pamilya ha tawohan han Biblia amo an dokumento nga ginsurat han 502 B.C.E. ha ika-20 ka tuig han paghadi ni Dario I. Iginpapakilala hito an testigo han transaksyon nga usa han mga surugoon ni “Tattannu, gobernador han Tabok-han-Salog”—amo an Tatenay nga mababasa ha libro han Biblia nga Esra.

Ano an iya papel? Han 535 B.C.E., gin-organisar utro ni Ciro nga Bantogan an iya nasasakopan. Ginbahin-bahin niya ito sugad nga mga probinsya, ngan an usa hito gintawag nga Babilonya ngan Tabok-han-Salog. Ha urhi, ito nga probinsya ginbahin ha duha, diin an usa gintawag nga Tabok-han-Salog. Nag-upod ini han Coele-Syria, Fenisia, Samaria, ngan Juda ngan posible nga ginmandoan tikang ha Damasco. Hi Tatenay an nagmando hini nga rehiyon tikang han mga 520 tubtob 502 B.C.E.

Katapos kumadto ha Jerusalem basi imbistigaron an akusasyon ha pagrebelde, nagreport hi Tatenay kan Dario nga an mga Judio nagsiring nga gintugotan hira ni Ciro ha pagtukod utro han templo ni Jehova. Ngan napamatud-an ito han gin-usisa an mga rekord ha palasyo. (Esra 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Tungod hito, ginsugo hi Tatenay nga diri manginlabot, ngan sumugot hiya.—Esra 6:6, 7, 13.

Oo, “hi Tatenay, an gobernador ha tabok han Salog” waray nahimo nga importante ha kasaysayan. Kondi tigamni nga gin-unabi hiya han Biblia ngan gintawag ha titulo nga husto ha iya katungdanan. Ito nga kamatuoran naghahatag hin usa pa nga ebidensya nga an arkeolohiya pauroutro nga nasuporta ha pagin husto han rekord han Biblia ha kasaysayan.