Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

Akamulicisyeje Masengo Mwalunda Magesi soni Mawuta

Akamulicisyeje Masengo Mwalunda Magesi soni Mawuta

MAGESI soni mawuta yili yakusosekwa mnope paumi wa mundu. Mwambone, magesi gakusakamucisya kuti m’nyumba musisimileje soni kuti mutukutileje. Mawuta gakusakamucisya kuti magalimoto gajendeje. Atamose yili m’yoyo, nambope pana yakusawusya yejinji yakusimana nayo ŵandu pangani jakamulicisya masengo magesi soni mawuta.

Mwambone, jwamlume jwine jwa ku South Africa, lina lyakwe Gary, akuti ngani jekulungwa kwa jwalakwe jili “kwela mtengo kwa mawuta gagalimoto.” Jennifer, jwakusatama m’cilambo ca Philippines, akusadandawula ligongo lya “kusimasima kwa magesi.” Nombe najo Fernando, jwakusatama m’cilambo ca El Salvador, jwasasile kuti, “akusadandawula ligongo lyakuti mawuta gagalimoto soni mitundu jine jamagesi jikusajonanga lipuje, mesi soni litaka.” Yaŵasasile Fernandoyi ni yayikutendekwa m’mikuli jejinji pacilambo cosope.

M’yoyo, mpaka aliwusyeje kuti, ‘Ana une mpaka malane camtuli ni yakusawusya yeleyi?

Wosopewe tukwete ukumu wakamulicisya masengo magesi soni mawuta mwalunda. Kutenda yeleyi kukusakamucisya kuti tukajonangaga mbiya syejinji pakulipila mabilu ga magesi soni pakusumila mawuta. Kukusakamucisyasoni kuti lipuje, mesi soni litaka yikajonasikaga ligongo tukusanandiya winji wa moto wamagesi soni mawuta gatukusosecela.

Kwende tulole mwampaka tukamulicisye masengo mwalunda magesi soni mawuta patuli panyumba, paulendo, soni payakutendekwa yine ya lisiku lililyose.

PANYUMBA

Akamulicisyeje masengo mwalunda yida yakusisimisya soni yakutukutilisya m’nyumba. Kuwungunya kwakwatendekwe m’cilambo cine ca ku Europe, kulosisye kuti kutulusya panandi foliyomu ja yindu yakamucisya kuti m’nyumba mutukutileje, kukusakamucisya kuti akajonangaga moto wejinji wamagesi pakumala kwa caka. Derek, jwakusatama m’cilambo ca Canada, jwasasilesoni kuti, “Kuwala majusi mu ndaŵi jakusisima, kukusakamucisya mnope kuti liŵasa lyetu likajonangaga moto wejinji wamagesi kulekangana ni kukamulicisya masengo yida yamagesi yakutukutilisya m’nyumba.”

Matala gatusasilega mpaka gakamucisyesoni mu ndaŵi jacitukuta. Rodolfo, jwakusatama ku Philippines, akusanandiya macili ga cida cakwe cakusisimisya m’nyumba (Air conditioner). Ligongo cici akusatenda yeleyi? Jwalakwe jwasasile kuti, “Kutenda yeleyi kukusakamucisya kuti tukajonangaga mbiya syejinji pakulipila magesi.”

Awugaleje matanga soni mawindo pakusisimisya soni kutukutilisya m’nyumba. * Mpaka tuŵambale konanga moto wejinji wamagesi naga tuwugele matanga soni mawindo kuti lipuje likakopokaga m’nyumbamo. Mwambone, naga tulesile litanga lyangawugala mu ndaŵi jakusisima nikuti mpaka pasosekwe moto wejinji wamagesi kuti m’nyumbamo mutande kutukutila.

Konjecesya pa yeleyi, ŵandu ŵane akombwele kunandiya mnope mbiya syakulipilila magesi mwakutaŵa nyumba syawo m’litala lyakuti situkutileje cenene. Nambosoni kuŵika mawindo gakamucisya kuti akajonangaga moto wejinji wamagesi pakusisimisya kapena kutukutilisya m’nyumba.

Akamulicisyeje masengo mababu gangajonanga moto wejinji wamagesi. Jennifer, jwatumkolasile kundanda jula, jwasasile kuti, “Twalesile kamulicisya masengo mababu gacikala, apano tukusakamulicisya masengo mababu gasambano gangajonanga moto wejinji wamagesi.” Atamose kuti mtengo wa mababu gasambanoga wuli wakatala, nambope mkupita kwa ndaŵi gakusakamucisya kunandiya mbiya syakulipilila mabilu gamagesi.

PAULENDO

Akamulicisyeje masengo matalasipoti gakwela ŵandu ŵajinji. Andrew, jwakusatama ku Great Britain, jwasasile kuti, “Ndaŵi syejinji ngusakwela sitima kapena njinga pangwawula ku masengo.” Buku jine (Energy: What Everyone Needs to Know) jasasile kuti, “kamulicisya masengo magalimoto gamwana mpaka kutendekasye kuti ajonanje mbiya syejinji pakusumila mawuta kulekangana ni kamulicisya masengo yakwela ŵandu ŵajinji mpela basi soni sitima.”

Aŵambaleje maulendo gangasosekwa mnope. Kosecela mkanipaŵe mpaka kwakamucisye kumanyilila maulendo gakusosekwa kwenda ni kuŵambala maulendo gane gangasosekwa mnope. Yeleyi mpaka yakamucisye kuti akajonangaga mawuta gejinji, ndaŵi soni mbiya.

Jethro, jwakusatama ku Philippines, akusasuma mkanipaŵe mawuta gagalimoto jakwe gakusaka kukamulicisya masengo kwa mwesi wamtundu. Jwalakwe jwasasile kuti, “Yeleyi yikusangamucisya kuti ngoseceleje maulendo mwangasawusya.”

MUYAKUTENDEKWA YINE YA LISIKU LILILYOSE

Akamulicisyeje masengo mesi gamoto gamnono. Kuwungunya kwine kwakwatendekwe m’cilambo ca Australia kwalosisye kuti, “ŵandu ŵajinji akusajonanga moto wejinji wamagesi pakutelecela mesi.”

Pakuŵa kuteleka mesi kukusajonanga moto wejinji wamagesi, m’yoyo kunandiya mesi gamoto gakusakamulicisya masengo, kukusakamucisya kuti akajonangaga moto wejinji. Mwambone, Victor, jwakusatama ku South Africa, jwasasile kuti, “Tukusalinjilila kukamulicisya masengo mesi gamoto gamnono patukoga.” Mwakamulana ni yaŵasasile jwasayansi jwine lina lyakwe Steven, “kamulicisya masengo mesi gamoto mwakusamala, kukusakamucisya kuti wawojo akajonangaga mbiya syejinji. Yikusakamucisyasoni ciwanja cakulolela mesi kuti cikajonangaga mesi gejinji nambosoni ciwanja cakulolela yamagesi cikajonangaga moto wejinji wamagesi.”

Asimisyeje yida ya magesi. Yida yakwe yili mpela mababu, makompyuta, TV, yakutelecela soni yine yejinji. Nambope, atamose yinduyi payisimisye yikusamalape moto. Ŵandu ŵakusamanyilila cenene yamagesi, akusasala kuti yikusaŵa cenene kuti yida yine yamagesi payisimisye, ayilekanganyeje kwene mwakutyosa ndambo syakulumbikanila ku soketi. Fernando, jwatumkolasile jula akusatenda yeleyi. Jwalakwe jwatite, “Ngusasimisya mababu nambosoni ngusasityosya ndambo sya yida yine yamagesi ku masoketi.”

Atamose kuti nganituŵa tukombwele kumasya yakusawusya yosope yayikusayika ligongo lyakamulicisya masengo magesi soni mawuta, nambope mpaka tukombole kamulicisya masengo yinduyi mwalunda. Ŵandu ŵajinji pacilambo cosope, akulinjilila kutenda yeleyi. Kusala yisyene, pakusasosekwa mtawu soni kosecela cenene kuti tukombole kamulicisya masengo mwalunda magesi soni mawuta. Nambope kutenda yeleyi kwana umbone wakwe. Valeria, jwakusatama m’cilambo ca Mexico, pakwamba yakamulicisya masengo mwalunda magesi soni mawuta, jwasasile kuti, “Kutenda yeleyi kungamucisye kuti ngajonangaga mbiya syejinji soni kuteteya yindu yakupanganyidwa.”

^ ndime 10 Alolecesyeje kuti akukuya malamusi gosope gakusosecela pakukamulicisya masengo yida yakamucisya kuti m’nyumba mwawo mutukutileje kapena kuti musisimileje. Mwambone, pakukamulicisya masengo yida yine mpaka asosekwe kuwugula litanga soni liwindo pakuŵambala lipuje lyakogoya.