UTÚUL koʼolel 25 jaʼaboʼob yantiʼeʼ tu tsʼíibtaj: «K-majan maamaeʼ kíim tu yoʼolal cáncer tu jaʼabil 1981. Leloʼ jach tu beetaj u yaatal k-óol yéetel in wíitsʼin, máatbil xan beetaʼan. Le ka kíimoʼ teneʼ 17 jaʼaboʼob yanten,in wíitsʼneʼ 11. Jach tin tuklaj. Tumen u kaʼansmajten teʼ kaʼan kun bin ken kíimikoʼ, taakchaj kaʼach in kíimskimba utiaʼal in bin tu yiknal. Jach maʼalob in biskimba kaʼach tu yéetel».

Jeʼex túun k-ilkoʼ, le kíimiloʼ upʼéel baʼal jach ku beetik u yaatal u yóol máak. Chéen u tuklik máak mix bikʼin kun kaʼa tsikbal tu yéetel, u cheʼej wa u méekʼik le u láakʼtsil kíimoʼ jach ku beetik u muʼyaj. Kex ka aʼalaʼaktoʼon tiaʼan teʼ kaʼanoʼ maʼatech u xuʼulul u yaatal k-óol.

Baʼaleʼ, le Bibliaoʼ ku kaʼansik upʼéel baʼax jeʼel u líiʼsik u yóol máakeʼ. Jeʼex tsʼoʼok k-yáax ilkoʼ, maʼ kun xáantaleʼ yaan k-kaʼa ilik le k-láakʼtsiloʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ teʼ kaʼanoʼ, way Luʼum ken suʼutuk paraísoiloʼ, teʼeloʼ maʼ kun yantal kʼojaʼanil mix uláakʼ talamiloʼobiʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ mix máak kun muʼyaj yéetel mix bikʼin kun kaʼa kíimil. Baʼaleʼ yaan máaxeʼ jeʼel wal u tuklikeʼ: «Leloʼ mix bikʼin kun béeytal».

¿Baʼax jeʼel u yáantkech utiaʼal ka a creert jach tu jaajil yaan u kaʼa kuxtal le kimenoʼoboʼ? Utiaʼal ka u creert máak upʼéel baʼax ku yaʼalaʼaleʼ kʼaʼabéet u yojel le máax aʼalikoʼ jach ku beetik le baʼax ku yaʼalikoʼ. ¿Máax túun le aʼalik yaan u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ?

Úuchjeakileʼ, Jesucristoeʼ tu yaʼalaj: «Jeʼel bix le Taata ku kaʼapúut kuxkíintik le kimenoʼob yéetel ku tsʼáaik kuxtal tiʼoboʼ, bey xan le Paaloʼ ku tsʼáaik kuxtal tiʼ le máaxoʼob u kʼáat u tsʼáaeʼ. Maʼ u jaʼakʼal a wóoleʼex tu yoʼolal lelaʼ, tumen bíin kʼuchuk u kʼiinil le ken uʼuyaʼak u tʼaan [Jesús] tumen tuláakal le kimenoʼoboʼ yéetel bíin jóokʼokoʼob tiʼ le muknaloʼoboʼ» (Juan 5:21, 28, 29). Beyoʼ, Jesucristoeʼ tu yaʼaleʼ u millonesi kimenoʼobeʼ yaan u líiʼsaʼaloʼob utiaʼal ka kuxlakoʼob minaʼan u xuul way Luʼum tiʼ upʼéel paraísoeʼ (Lucas 23:43; Juan 3:16; 17:3; ket yéetel Salmo 37:29 bey xan yéetel Mateo 5:5). Tumen Jesús aʼal yaan u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ jeʼel u páajtal k-aʼalik  jach tu jaajil yaan u beetkeʼ. Baʼaleʼ ¿jeʼel wa u páajtal u beetkeʼ?

Óoliʼ kaʼapʼéel jaʼab u yaʼal Jesús yaan u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ, tu yeʼesaj jach u kʼáat yéetel yaan u páajtalil tiʼ utiaʼal u líiʼsik le kimenoʼoboʼ.

Koʼox kʼaʼajsik bix úuchik. Lazaroeʼ jach kʼojaʼanchaji. Baʼaleʼ Jesuseʼ tiʼ yaan kaʼach tuláakʼ u tséelil u áalkab jaʼi le Jordanoʼ le oʼolal María yéetel Marta, u láakʼtsiloʼobeʼ, tu túuxtoʼob aʼalbiltiʼ: «Yuumtsil le máax a [yaabiltmajeʼ] kʼojaʼan» (Juan 11:3). Letiʼobeʼ u yojloʼob Jesuseʼ jach u yaabiltma Lázaro. Le oʼolal tu túuxtoʼob aʼalbiltiʼ. Baʼaleʼ Jesuseʼ maʼ jáan bin tu kaajil Betaniaiʼ, pʼáat uláakʼ kaʼapʼéel kʼiin teʼ tuʼux yaan kaʼachoʼ (Juan 11:5, 6).

Lazaroeʼ kíim teʼ kʼiin aʼalaʼab tiʼ Jesús kʼojaʼanoʼ. Le ka kíimoʼ Jesuseʼ bin u yile. Ka kʼuch tu kaajil Betaniaeʼ tsʼoʼok kampʼéel kʼiin muʼukuk u amigo (Juan 11:17, 39). ¿Jeʼel wa u páajtal u kaʼa kuxkíintik utúul máax tsʼoʼok kampʼéel kʼiinoʼob kíimikeʼ?

Le ka ojéeltaʼab tumen Marta táan u kʼuchul Jesuseʼ bin áalkabil u chʼaʼa u beel (ket yéetel Lucas 10:38-42). Jesuseʼ jach péeknaj u yóol ka tu yilaj jach yaachajaʼan u yóol Marta, le oʼolal tu yaʼalajtiʼ: «A sukuʼuneʼ yaan u kaʼa kuxtal». Le ka tu yaʼalaj Marta ku creertik yaan u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa kuxtal u sukuʼuneʼ, Jesuseʼ tu yaʼalajtiʼ: «Teen [...] le kaʼapúut kuxtaloʼ yéetel le kuxtaloʼ. Le máax ku yoksik u yóol tiʼ teneʼ kex kíimikeʼ, yaan u kuxtal» (Juan 11:20-25).

Le ka kʼuch Jesús teʼ tuʼux tsʼaʼan Lazarooʼ, tu yaʼalaj ka luʼsaʼak le tuunich ikil makaʼaniloʼ. Ka payalchiʼinaj kʼaʼameʼ ka tu yaʼalaj: «¡Lázaro, jóokʼen teʼeloʼ!» (Juan 11:38-43).

 Tuláakal le máakoʼob yanoʼoboʼ tu chʼíikpaktoʼob u jool le muknaloʼ. Chéen ka tu yiloʼob u tíipʼil utúul máak bakʼaʼan u yook bey xan u kʼab yéetel u tsíitsilal nookʼ, yéetel u yicheʼ pixaʼan yéetel upʼéel nookʼ. Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob yanoʼoboʼ: «Wachʼeʼex ka chaʼex u bin». Ka tu wachʼoʼobeʼ tu yiloʼobeʼ jach tu jaajil Lázaro, le máak tsʼoʼok kampʼéel kʼiinoʼob kíimikeʼ (Juan 11:44).

U evangelioi Juaneʼ ku yeʼesikeʼ, Lazaroeʼ jach tu jaajil kaʼa kuxkíintaʼabi. Le bix u tsikbaltikoʼ ku yáantkoʼon k-il jach tu jaajil úuchi. U yaʼalik máak maʼ jaaj wa kaʼa kuxlajeʼeʼ bey ka u yaʼal maʼ jaaj mix upʼéel tiʼ le milagroʼob ku chíikpajal teʼ Bibliaoʼ, jeʼex le úuchik u kaʼa kuxtal Jesucristooʼ. Tsʼoʼoleʼ u yaʼalik máak maʼ jaaj wa kaʼa kuxlaj Jesuseʼ ku mixbaʼalkúuntik tuláakal le baʼaxoʼob tu kaʼansoʼ (1 Corintoiloʼob 15:13-15).

U jaajileʼ, wa ka creertik yaan Dioseʼ, maʼ unaj u talamtal a creertik yaan u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ. Lelaʼ jeʼel u páajtal u keʼetel yéetel utúul artista úuch kíimkeʼ, ken chaʼantaʼak tiʼ televisioneʼ jeʼel tak u tuklaʼal maʼ kimeneʼ, tumen ku péek yéetel ku tʼaan. Walajkiʼi cien jaʼaboʼobaʼ, leloʼ upʼéel baʼal maʼ tu béeytal kaʼachi. Tak bejlaʼeʼ yaan tuʼuxoʼobeʼ, u yilaʼal tiʼ televisión táan u péek yéetel táan u tʼaan utúul máax úuch kíimikeʼ jeʼel u tuklaʼal bey upʼéel milagroeʼ. Le oʼolaleʼ, wa le wíinikoʼob ku páajtal u beetkoʼob u péek yéetel u tʼaan utúul máak tiʼ televisión kex úuch kíimkeʼ, Dios, le Máax beet tuláakal baʼaloʼ, ¿maʼ wa túun tu páajtal u beetik upʼéel baʼax maas nojoch tiʼ leloʼ? Le Máax tsʼáaik le kuxtaloʼ, ¿maʼ wa túun tu páajtal u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ?

Le milagro tu beetaj Jesús utiaʼal u kaʼa kuxkíintik Lazarooʼ, tu yáantaj le máaxoʼob il utiaʼal ka u maas tsʼáa u fejoʼob tiʼ Jesús bey xan tiʼ le kaʼapúut kuxtaloʼ (Juan 11:41, 42; 12:9-11, 17-19). Tsʼoʼoleʼ tu yeʼesaj xaneʼ letiʼ yéetel Jéeobaeʼ jach u kʼáatoʼob u kaʼa kuxkíintoʼob le kimenoʼoboʼ.

Le baʼax tu beetaj Jesús ka tu yojéeltaj tsʼoʼok u kíimil Lazarooʼ ku yeʼesik letiʼeʼ jach yaan u yaabilaj. Le bix tu yuʼubiluba xanoʼ ku yeʼesikeʼ jach u kʼáat u kaʼa kuxkíint le kimenoʼoboʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Maríaeʼ le ka kʼuch tuʼux yaan Jesuseʼ tu yilajeʼ ka xolaj tu niʼ yook ka tu yaʼalajtiʼ: Yuumtsil, wa ka yanakech wayeʼ maʼ tu kíimil kaʼach in sukuʼuneʼ. Le ka tu yilaj Jesús táan u yokʼol María paʼteʼ yéetel le judíoʼob taaloʼob tu paachoʼ, okʼomchaj u yóol ka péeknaj u yóol u puksiʼikʼal. Tu kʼáataj túun tiʼob: ¿Tuʼux ta mukeʼex? Ka aʼalaʼabtiʼ: Yuumtsil, koʼoten a wile. Ka okʼolnaj Jesús. Le judíoʼoboʼ tu yaʼalajoʼob túun: Ilawileʼex bukaʼaj u yaabiltmail» (Juan 11:32-36).

Tuukulnakoʼon tiʼ óoxpʼéel tʼaanoʼob meyajnaj teʼ teksto utiaʼal u yeʼesik jach tu chʼaʼaj óotsilil Jesusoʼ: «Okʼomchaj u yóol», «péeknaj u yóol u puksiʼikʼal» yéetel «okʼolnaj[i]». Le tʼaanoʼob ich griego meyajnaj utiaʼal u tsʼíibtaʼal le baʼax úuchaʼ, ku yeʼesikeʼ jach yaachaj tu yóol Jesús úuchik u kíimil Lázaro, yéetel ka tu yilaj táan u yokʼol Maríaeʼ, okʼolnaj xan.

Kex tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintik kaʼatúul kimenoʼob yéetel u yojel yaan u kaʼa kuxkíintik Lazaroeʼ, Jesuseʼ «okʼolnaj[i]» (Juan 11:11, 23, 25). Lelaʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ, Jesuseʼ maʼ chéen tumen yaan u páajtalil tiʼ ku kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ. Le úuchik u jach  yaatal u yóol teʼ súutuk jeʼeloʼ ku yeʼesikeʼ jach u kʼáat u xuʼuls le kíimil utiaʼal maʼ u seguer u muʼyaj máakoʼ.

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jesuseʼ tu chíikbesaj jach bix Jéeoba, le oʼolaleʼ jeʼel u páajtal k-tuklikeʼ Jéeobaeʼ jach u kʼáat u kaʼa kuxkíint le kimenoʼoboʼ (Hebreob 1:3). Job, utúul máak jach chúukpaj u yóol u meyajt Jéeobaeʼ, tu yaʼalaj: «¿Bíin kaʼa kuxlak wa le xiib ku kíimiloʼ? [...] Techeʼ bíin a tʼanen, teen xaneʼ bíin in núuk a tʼaan; bíin wal a pakten yéetel yaakunajeʼ, tumen teech beetmajilen» (Job 14:14, 15). Le tʼaan hebreo ku suʼutul «bíin wal a pakten yéetel yaakunajeʼ», ku tsʼáaik naʼatbileʼ Dioseʼ jach ku tsʼíiboltik u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ (Génesis 31:30; Salmo 84:2). Lelaʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ Jéeobaeʼ jach táan u tsʼíiboltik u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ.

¿K-creertik wa jach tu jaajil yaan u kaʼa kuxtal le kimenoʼoboʼ? K-creertik, tumen jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, Jéeoba yéetel Jesús, u Hijoeʼ, u kʼáatoʼob u kaʼa kuxkíintoʼob, tsʼoʼoleʼ yaan u páajtalil tiʼob utiaʼal u beetkoʼob. A wojéeltik lelaʼ, ¿maʼ wa tu kiʼimakkúuntik a wóol? Chéen tukle, yaan u kʼuchul u kʼiinil a kaʼa ilik a láakʼtsiloʼob yéetel a kajtal tu yéeteloʼob way Luʼum ich kiʼimak óolaleʼ.

Jéeoba, máax tsʼáa le yáax wíinikoʼob tiʼ upʼéel jatsʼuts jardinoʼ, tsʼoʼok u yaʼalik yaan u kaʼa beetik u suut paraísoi tuláakal le Luʼum yáanal u gobernación Jesucristooʼ (Génesis 2:7-9; Mateo 6:10; Lucas 23:42, 43). Teʼ túumben Paraísooʼ, mix máak kun kʼojaʼantal yéetel kun kíimil (Apocalipsis 21:1-4; ket yéetel Job 33:25; Isaías 35:5-7). Tsʼoʼoleʼ mix máak ken u pʼekt u yéet wíinikil mix ken u beet loob tiʼ, yéetel mix máak kun máansik óotsilil. Yéetel u yáantaj Jéeobaeʼ, Jesuseʼ yaan u líiʼsik le kimenoʼob utiaʼal ka kuxlakoʼob way Luʼumeʼ.

Lelaʼ letiʼe baʼax ku creertik le kiik t-chʼaʼachiʼitaj tu káajbal le xookaʼ. Le maʼ jach úuch kíimik u maamaoʼ, áantaʼab tumen u j-jaajkunajoʼob Jéeoba utiaʼal ka u maas naʼat le baʼaxoʼob ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Le ka tin wojéeltaj yaan u kaʼa kuxtal le kimenoʼoboʼ, okʼolnajen. Baʼaleʼ jach kiʼimakchaj in wóol ka tin wojéeltaj yaan in kaʼa ilik in maama».

Wa a kʼáat xan a wil tu kaʼatéen le máax a yaabiltmaj tsʼoʼok u kíimloʼ, jeʼel xan a wáantaʼal tumen u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ. Jeʼel u páajtal a bin tʼaan tu yéeteloʼob teʼ tu Najil Reino teʼ tuʼux kajaʼanechoʼ wa jeʼel u páajtal a tsʼíib tiʼ jeʼel máakalmáak tiʼ le direccionoʼob ku chíikpajal teʼ táan juʼun 32.