Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

MOO KASE A HEMI KƐ YEMI Ɔ | SARA

Mawu Tsɛ Lɛ Ke “Matsɛmɛ A Nyɛ”

Mawu Tsɛ Lɛ Ke “Matsɛmɛ A Nyɛ”

SARA tsu ní nɛ pɔ tɔ e he nɛ e wo e yi nɔ kɛ ngɛ nɔ́ ko hyɛe ngɛ tsitsaa. E to e sɔmɔli ɔmɛ a he blɔ nya saminya nɛ lɔ ɔ ha nɛ a kɛ bua jɔmi ngɛ ní tsue. Lɛ nitsɛ hu e kɛ e he wo ní tsumi ɔ mi. Moo po si fɔfɔɛ nɛ ɔ he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ o hyɛ. Pɔ tɔ Sara he nɛ e ngɛ e nine nguɛ ɔmɛ gbɔlee. Eko ɔ, a bo tsu ɔ he komɛ gba nɛ e gbo dengme kɛ kpɛ hehi nɛ gba a tsuo. A kɛ to he womi nɛ pee bo tsu nɛ ɔ. Bo tsu ɔmɛ a se kɛ, nɛ pu kɛ hiɔmi nɛ nɛɛ ɔ ha nɛ a hɛ mi kpa. Enɛ ɔ kai Sara kaa a je blɔ hiami ɔ sisi kɛ. Amlɔ nɛ ɔ, pu ɔ yaa nɔ si, nɛ e be kɛe nɛ du ma bu. Kɛ je mɔtu nɛ Abraham * je we ɔ mi ɔ, e bɛ lolo, nɛ Sara ngɛ blɔ ɔ nɔ hyɛe kaa e maa na lɛ nɛ e ma lo. Benɛ e na nɔ ko nɛ ma jee kaa e huno ɔ, e tsui nɔ e mi nɛ e muɔ hɛlii.

Jeha nyɔngma kɛ se ji nɛ ɔ nɛ Abraham kpaka e weku ɔ tsuo kɛ po Yufrate Pa a kɛ ho Kanaan zugba a nɔ ya. E ngɛ mi kaa Sara li he nɛ a yaa a mohu lɛɛ se e fĩ e huno ɔ se. E le kaa Yehowa si womi kɛ kɔ nina nɛ a jɔɔ kɛ ma ko nɛ maa ba a he ɔ maa sa e huno ɔ he. Anɛ e maa sa Sara hu he lo? Yosa ji lɛ, nɛ amlɔ nɛ ɔ e ye jeha 75. Eko ɔ, e ma susu kaa, ‘Nɛ́ imi ji Abraham yo ɔ, lɛɛ kɛ Yehowa si womi nɛ ɔ ma plɛ kɛ bami ha kɛɛ?’ Eko ɔ, si womi ɔ se ngɛ kɛe ha lɛ tsɔ. Sisi numi ngɛ he kaa e ma susu jã.

Be komɛ ɔ, wɔ hu eko ɔ, wa susuɔ be nɛ Mawu si womihi ma ba mi ɔ a he. Ke wa ngɛ si womi ko nɛ wa bua jɔ he blɔ hyɛe ɔ, e yee kaa wa maa to wa tsui si. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Sara hemi kɛ yemi ɔ mi?

‘YEHOWA TSI YE FƆMI NYA’

Abraham weku ɔ tsuo hia kɛ je Egipt. (1 Mose 13:1-4) A ya to si ngɛ yoku ko nɔ ngɛ Betel puje he blɔ. Kanaan bi tsɛɛ Betel ma a ke Luz. Akɛnɛ a ngɛ yoku nɔ he je ɔ, eko ɔ Sara ma nyɛ maa na Si Womi Zugba a nɔ. Kɔpehi fuu ngɛ lejɛ ɔ, nɛ gbɛjegbɛhi ngɛ nɛ blɔ hiali guu nɔ kɛ yaa ma kpahi a nɔ. E ngɛ mi kaa Sara na bɔ nɛ zugba a fɔɔ si ha mohu lɛɛ se e nɛ ma mi he nɛ e je ɔ. A tsɔse lɛ ngɛ Ur ma a mi ngɛ Mesopotamia. Lejɛ ɔ kɛ he nɛ a ngɛ amlɔ nɛ ɔ kɛmi maa pee si tomi 1,200 (kilomita 1,900). E si e weku li kɛ ní kpahi babauu nɛ haa nɔ bua jɔmi ngɛ si himi mi kaa jua yemi hehi, tsuapohi kɛ we kpakpa nɛ e hi mi ɔ. E ma nyɛ maa ba kaa a be nyu he nyagba po ngɛ Ur ma a mi! Se Sara susu we ní nɛ ɔmɛ a he ngɛ si himi ekpa nɛ a ya je mi ɔ mi nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ e hao.

Kadi nɔ́ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ wo bɔfo Paulo he wami nɛ e ngma jeha 2,000 se. Benɛ e ngɛ Abraham kɛ Sara a hemi kɛ yemi ɔ he munyu tue ɔ, e de ke: “Ma mi he nɛ a je ɔ, a ngɛ he susue jinɛ a ko ná he blɔ nɛ a kpale kɛ ho lejɛ ɔ ya.” (Hebri Bi 11:8, 11, 15) Abraham kɛ Sara susu we si himi nɛ a si ngɛ se ɔ he. Kaa a susu jamɛ a si himi ɔ he ɔ, jinɛ a ko kpale kɛ ho Ur ya nɛ he blɔ nɛ se be nɛ Mawu kɛ ma ha mɛ ɔ ko bɔ mɛ. Jinɛ wa ko bui mɛ kaa nihi nɛ a pee hemi kɛ yemi he nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa. Nɛ eko ɔ, nɔ ko po be lee kaa a hi si hyɛ.

Sara hyɛ we e se, mohu ɔ, e kɛ e hɛ ma níhi nɛ a ngɛ e hɛ mi ɔ nɔ. E ya nɔ nɛ e fĩ e huno ɔ se ngɛ a blɔ hiami ɔ tsuo mi. E yeɔ bua lɛ kɛ gbɛɛ bo tsu ɔ ke ji kaa a ma tsa blɔ hiami ɔ nɔ, nɛ e yeɔ bua lɛ kɛ hyɛɛ lohwe ɔmɛ a nɔ hulɔ. Ke a ya su he nɛ a maa to si ngɛ ɔ, e yeɔ bua kɛ maa bo tsu ɔ ekohu. E ya nɔ nɛ e da tsakemihi kɛ nyagba kpa komɛ a nya. Yehowa kpale ti si nɛ e wo Abraham ɔ mi ekohu, se loloolo ɔ, a wui Sara ta ngɛ mi!​—1 Mose 13:14-17; 15:5-7.

Nyagbenyagbe ɔ, Sara to kaa e ma de Abraham e juɛmi ngɛ nɔ́ ko he. Moo lɛɛ hyɛ bɔ nɛ Sara maa pee e hɛ mi ha benɛ e ngɛ dee ke: ‘Yehowa tsi ye fɔmi nya’ a. Lɔ ɔ se ɔ, e de e huno ɔ ke e kɛ e mawayo Hagar nɛ fɔ bimɛ. Hyɛ bɔ nɛ nɔ́ nɛ Sara ngɛ e huno ɔ bie kaa e pee ɔ maa dɔ lɛ ha! Ngɛ wa be nɛ ɔ mi lɛɛ enɛ ɔ peemi he maa wa, se ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, nɔ ko ma nyɛ maa ngɔ yo enyɔ loo plã nɛ e kɛ lɛ ma fɔ. * Eko ɔ, Sara susu kaa kɛ gu blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, Mawu yi mi tomi kaa e ma ha Abraham nina maa hiɛ babauu nɛ a pee ma a maa ba mi. Bɔ tsuaa bɔ nɛ e ji ɔ, e suɔ nɛ e pee nɔ́ ko nɛ e peemi yee saminya. Kɛ Abraham pee e ní ha kɛɛ? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e “kplɛɛ nɔ́ nɛ [Sara] de lɛ ɔ nɔ.”​—1 Mose 16:1-3.

Anɛ munyu nɛ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa nɛ ha Sara de e huno ɔ nɔ́ nɛ ɔ lo? Dɛbi. Mohu ɔ, nɔ́ nɛ e bi ɔ tsɔɔ kaa e hɛɛ adesa susumi. E susu kaa Mawu lɛ ha we nɛ e fɔ. E li kaa Mawu ma nyɛ ma tsu sane ɔ he ní ngɛ blɔ kpa nɔ. Bɔ nɛ Sara to kaa e ma tsu sane ɔ he ní ha a mohu maa ngɔ haomi kɛ ba e nɔ. Se enɛ ɔ hu tsɔɔ kaa e fo we lɛ pɛ e nɔ́ mi. Akɛnɛ wa ngɛ je nɛ nihi foɔ mɛ pɛ a nɔ́ mi he je ɔ, anɛ su kpakpa nɛ ɔ nɛ Sara je kpo ɔ sɛ kadimi lo? Ke waa kɛ Mawu suɔmi nya ní peemi pee oti ngɛ wa si himi mi ɔ, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ Sara kasee.

“O MUƆ”

E kɛ we kulaa nɛ Abraham wo Hagar hɔ. Eko ɔ, Hagar susu kaa hɔ nɛ e ngɔ ɔ ha nɛ e he ba se nami pe Sara. Enɛ ɔ ha nɛ e bui Sara hu. Hyɛ bɔ nɛ nɔ́ nɛ ɔ ma hao Sara ha! Akɛnɛ Mawu fĩ Sara se nɛ Abraham hu ngmɛ lɛ blɔ he je ɔ, Sara doo Hagar nya wawɛɛ. Hagar ba fɔ binyumu nɛ e wo lɛ biɛ ke Ishmael. (1 Mose 16:4-9, 16) Benɛ Sara ye jeha 89 nɛ e huno ɔ ye jeha 99 ɔ, Yehowa kɛ mɛ tu munyu ekohu. Sɛ gbi nɛ je Yehowa ngɔ ɔ ngɛ bua jɔmi wawɛɛ nitsɛ!

Yehowa kpale wo e huɛ Abraham si kaa e ma ha nɛ e nina maa hiɛ babauu. Mawu tsake e biɛ ha lɛ. E biɛ nitsɛ ji Abram. Se Yehowa ha lɛ biɛ kpa nɛ ji Abraham nɛ sisi ji “Je Mahi Babauu A Tsɛ.” Jehanɛ ɔ lɛɛ Yehowa wo Sara ta ngɛ sane ɔ mi. A tsɔɔ nɔ́ nɛ Sara hu maa pee. E biɛ nitsɛ ji Sarai nɛ eko ɔ, e sisi ji ‘Pɛ Wolɔ.’ Se Mawu ha lɛ biɛ kpa nɛ ji Sara, nɛ lɔ ɔ nɛ nihi fuu le mwɔnɛ ɔ. Mɛni ji biɛ Sara a sisi? E sisi ji “Matsɛmɛ A Nyɛ”! Yehowa tsɔɔ nɔ́ he je nɛ e ha yo nɛ e suɔ e sane ɔ jamɛ a biɛ ɔ. Yehowa de ke: “Ma gbaa lɛ, nɛ ma ha e ma fɔ binyumu ha mo. Ma gbaa lɛ nɛ e maa pee je mahi a nyɛ, nɛ e bimɛ ɔmɛ ekomɛ ma ba pee matsɛmɛ.”​—1 Mose 17:5, 15, 16.

Yehowa maa gu Sara binyumu ɔ nɔ nɛ e ma ha si nɛ e wo kaa e maa gu nina ko nɔ kɛ gbaa jemahi tsuo ɔ maa ba mi! Biɛ nɛ Mawu tsɔɔ kaa a wo binyumu ɔ ji Isak. Biɛ nɛ ɔ sisi ji “Muɔmi.” Benɛ Abraham nu kaa Yehowa maa jɔɔ Sara kɛ binyumu ɔ, ‘e kɛ e hɛ mi bu si nɛ e muɔ.’ (1 Mose 17:17) E pee lɛ nyakpɛ nɛ e bua jɔ hulɔ. (Roma Bi 4:19, 20) Nɛ Sara hu nɛɛ?

Pee se ɔ, nyumuhi etɛ komɛ ba slaa Abraham. Jamɛ a ligbi ɔ, pu nya wa ngmangmaangma, se nɔ kɛ e yo nɛ a wa ngɛ jeha mi nɛ ɔ kɛ oya yemi pee mɛ nubwɔ. Abraham de Sara ke: “Ngɔɔ o mamu kpakpa a; pɔtɔ lɛ nɛ o kɛ sa abolo ha ni etɛ esɔ!” Jamɛ a be ɔ, nubwɔ peemi biɔ mɔde bɔmi wawɛɛ. Abraham si we ní tsumi ɔ tsuo ngɔ fɔɛ e yo ɔ nɔ; e sa fo nɛ e ya gbe na bɔbɔyoo ko nɛ e kɛ pee niye ní nɛ e ngɔ ha mɛ nɛ e ha mɛ nɔ́ ko nɛ a nu. (1 Mose 18:1-8) Mamoo ɔ, nyumu nɛ ɔmɛ ɔ, Mawu bɔfohi ji mɛ! Eko ɔ, sane nɛ ɔ nɛ bɔfo Paulo susu he ɔ lɛ ha nɛ e ngma ke: “Nyɛ ko jɔɔ nibwɔ peemi hulɔ, ejakaa nibwɔ peemi nɔ nɛ ni komɛ gu kɛ he hiɔwe bɔfohi a tuu nɛ a li tete.” (Hebri Bi 13:2) Anɛ o ma nyɛ maa kase nibwɔ peemi he nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ Abraham kɛ e yo Sara pee ɔ lo?

Sara bua jɔ nibwɔ peemi he

Benɛ bɔfo ɔmɛ a ti nɔ kake ti si nɛ Mawu wo kaa Sara ma fɔ binyumu ɔ mi kɛ ha Abraham ɔ, jamɛ a be ɔ mi ɔ Sara ngɛ bo tsu ɔ mi nɛ e ngɛ mɛ tue bue. Ke e hyɛ jeha nɛ e ye nɛ a ke e ma fɔ bi ɔ, e pee lɛ nyakpɛ nɛ e he we yi. Lɔ ɔ he ɔ, e muɔ nɛ e bi e he ke: “Be nɛ ɔ mi nɛ i bwɔ, nɛ ye huno hu bwɔ kikɛ nɛ ɔ, ma pa na ngɔɔmi ko ngɛ yo kɛ nyumu a buami mi lo?” Bɔfo ɔ bi Sara sane kɛ dla e juɛmi. E bi lɛ ke, ‘Anɛ nɔ́ ko peemi wa ha Yehowa lo?’ Sara ye gbeye, nɛ e kplɛɛ we nɔ kaa e pee ja. Se sisi numi ngɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ he. E wo e gbi nɔ kɛ de ke: “I muɛ.” Se bɔfo ɔ de lɛ ke: “O muɔ.”​—1 Mose 18:9-15.

Anɛ muɔ nɛ Sara muɔ ɔ tsɔɔ kaa e be hemi kɛ yemi lo? Dɛbi. Baiblo ɔ de ke: “Hemi kɛ yemi lɛ ha Abraham na he wami nɛ a kɛ fɔɔ bi be mi nɛ e bwɔ, nɛ Sara nitsɛ hu pee yosa, ejakaa e bu nɔ nɛ wo lɛ si ɔ anɔkualetsɛ.” (Hebri Bi 11:11) Sara le Yehowa, nɛ e le kaa Yehowa ma nyɛ ma ha nɛ e si womihi tsuo maa ba mi. Wa ti mɛnɔ lɛ hia we hemi kɛ yemi kaa jã? E sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa kase Mawu he ní ngɛ Baiblo ɔ mi. Ke wa pee jã a, wa maa na nɔ́ he je nɛ Sara ná hemi kɛ yemi kaa jã. Yehowa yeɔ anɔkuale nɛ e yeɔ e si womihi tsuo a nɔ. Be komɛ ɔ, bɔ nɛ e ma tsu sane ko he ní ha a ma nyɛ maa pee wɔ nyakpɛ aloo wa juɛmi be he kpee!

‘PEE KAA BƆ NƐ E DE MO Ɔ’

Sara je hemi kɛ yemi nɛ mi wa kpo, nɛ Yehowa jɔɔ lɛ

Benɛ Sara ye jeha 90 ɔ, e nine su nɔ́ nɛ e kɛ jehahi babauu hyɛ blɔ ɔ nɔ. E fɔ binyumu ha e huno nɛ e ye jeha lafa a! Abraham wo bimwɔyo ɔ biɛ ke Isak loo “Muɔmi,” kaa bɔ nɛ Mawu de lɛ ɔ. Hyɛ bɔ nɛ eko ɔ, pɔ tɔ Sara he ha se e kɛ bua jɔmi ngɛ dee ke: “Mawu ha nɛ muɔ ba ye nya he jehanɛ. Nɔ tsuaa nɔ nɛ maa nu he ɔ, e kɛ mi maa muɔ.” (1 Mose 21:6) Nike ní nɛ Yehowa kɛ dloo lɛ nɛ ɔ ha nɛ e ná bua jɔmi kɛ ya si be nɛ e gbo. Se enɛ ɔ hu ngɔ ní tsumi kɛ ba fɔ e kuɛ nɔ.

Benɛ Isak ye jeha enuɔ ɔ a tsɔ lɛ nyɔ, nɛ weku ɔ tsuo ngmɛ okplɔɔ ngua ko. Se nyagba ko ngɛ. Sara “na kaa” nɔ́ ko yɛ nɔ saminya. Hagar bi Ishmael nɛ jamɛ a be ɔ e ye jeha 19 ɔ yeɔ jokuɛ Isak he fɛu. Enɛ ɔ pi fiɛmi kɛkɛ. Pee se ɔ, bɔfo Paulo tsɔɔ kaa nɔ́ nɛ Ishmael pee ɔ ji yi mi wami. Sara na he fɛu yemi nɛ ɔ kaa hɛdɔ nɔ́ nɛ e ma nyɛ maa ye e bi ɔ awi. E le pãa kaa e bi Isak ɔ, pi jokuɛ ko kɛkɛ; Yehowa maa gu e nɔ kɛ tsu e yi mi tomi he ní. Lɔ ɔ he ɔ, e ná kã nɛ e gba mi kpoo kɛ tsɔɔ Abraham kaa e fie Hagar kɛ Ishmael kɛ je.​—1 Mose 21:8-10; Galatia Bi 4:22, 23, 29.

Kɛ Abraham pee e ni ha kɛɛ? Ngmami ɔ de ke: “Nɔ́ nɛ ɔ hao Abraham wawɛɛ nitsɛ.” Akɛnɛ e bi ji Ishmael nɛ e suɔ e sane hu he je ɔ, e ye ha lɛ kaa e ma tsu sane ɔ he ní. Se Yehowa na nɔ́ nɛ ngɛ nɔ yae ɔ, nɛ e kɛ e he wo sane ɔ mi. Baiblo ɔ de ke: “Se Mawu de Abraham ke, ‘Koo hao o he ngɛ jokuɛ nyumuyo ɔ kɛ o nyɔguɛ yo Hagar a he. Pee kaa bɔ nɛ Sara de mo ɔ, ejakaa Isak nɔ lɛ nina nɛ i wo mo si ke ma ha mo ɔ maa gu kɛ ba.’” Yehowa ha nɛ Abraham ná nɔ mi mami kaa e maa hyɛ Hagar kɛ e binyumu ɔ a nɔ. Anɔkualetsɛ Abraham bu tue.​—1 Mose 21:11-14.

Sara ji yo kpakpa kɛ ha Abraham. Pi níhi nɛ e huno ɔ bua jɔ he pɛ nɛ e deɔ lɛ. Ke e yɔse nyagba ko nɛ kɛ haomi maa ba weku ɔ mi hwɔɔ se ɔ, e kɛ e huno ɔ sɛɛɔ he ní. E juɛmi kpo nɛ e je ɔ tsɔɔ we kaa e be he si bami. Pee se ɔ, bɔfo Petro nɛ lɛ hu e sɛ gba si himi ɔ tu Sara he munyu kaa e ba e he si kɛ ha e huno nɛ e kɛ pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha yigbayihi. (1 Korinto Bi 9:5; 1 Petro 3:5, 6) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, kaa Sara tui sane ɔ he munyu ɔ, lɔ ɔ mohu ko tsɔɔ kaa e bui Abraham. Ejakaa nɔ́ nɛ e ko je mi kɛ ba a ko sa Abraham kɛ weku ɔ tsuo a he, nɛ e ko ye mɛ awi nitsɛ. Sara je suɔmi mi kɛ de nɔ́ nɛ e sa kaa e de.

Yigbayihi fuu a bua jɔ Sara nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he. A kase kɛ je Sara nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi kaa e sa nɛ a ye a hunomɛ anɔkuale nɛ a ba a he si ha mɛ. Yigbayihi komɛ ná nɛ Yehowa kɛ e he wo a si himi mi kaa bɔ nɛ e pee ha Sara a. Se kɛ̃ ɔ, a kaseɔ ní kɛ jeɔ anɔkuale nɛ Sara ye, suɔmi kpo nɛ e je kɛ e tsui si nɛ e to ɔ mi.

Yehowa wo Sara biɛ ke “Matsɛmɛ A Nyɛ,” se Sara hyɛ we blɔ kaa a bu lɛ kaa nɔ ko nɛ e nɔ kuɔ

E ngɛ mi kaa Yehowa wo yo nɛ e suɔ e sane nɛ ɔ biɛ ke “Matsɛmɛ A Nyɛ,” se Sara hyɛ we blɔ kaa a bu lɛ kaa nɔ ko nɛ e nɔ kuɔ. E be nyakpɛ kaa benɛ e ye jeha 127 nɛ e gbo ɔ, Abraham “ye Sara kɔmɔ, nɛ e nyɛ ya ha lɛ.” * (1 Mose 23:1, 2) E hɛ ja ngɛ e yo nɛ e fiɛ we e he nɛ ɔ he. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa Mawu hu hɛ ja ngɛ yo nɛ yeɔ lɛ anɔkuale nɛ ɔ he, nɛ e to kaa e ma tle lɛ si kɛ ba wami mi ngɛ paradeiso zugba a nɔ. Sara kɛ nihi tsuo nɛ a kaseɔ e hemi kɛ yemi ɔ maa hi si kɛ maa ya neneene ngɛ bua jɔmi mi hwɔɔ se.​—Yohane 5:28, 29.

^ kk. 3 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a biɛ nitsɛnitsɛ ji Abram kɛ Sarai. Pee se ɔ, Mawu wo mɛ biɛ kpa. Se akɛnɛ nihi le mɛ kɛ biɛ nɛ ji Abraham kɛ Sara he je ɔ, waa kɛ lɔ ɔ ma tsu ní.

^ kk. 10 Yehowa ngmɛ yihi fuu ngɔmi kɛ plã peemi blɔ be bɔɔ, se pee se ɔ e ha nɛ Yesu Kristo ba tsɔɔ bɔ nɛ lɛ Yehowa e to gba si himi he blɔ nya ha kɛ je sisije ngɛ Eden abɔɔ ɔ mi. Jamɛ a blɔ nya tomi ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ nyumu nɛ ngɔ yo kake pɛ.​—1 Mose 2:24; Mateo 19:3-9.

^ kk. 25 Sara pɛ ji yo nɛ a ngma jeha nɛ e ye benɛ e gbo ɔ ngɛ Baiblo ɔ mi.