ULUKAAKALA MU MAYANDA E LYO NO KUCENDA ABANTU: Akabungwe ka United Nations katile: “Umo pa banakashi batatu balimupumapo nelyo ukumucendapo ku muntu uo atemwana nankwe.” Ku ca bulanda, aka akabungwe kalandile no kuti: “Batunganya ukuti umo pa banakashi 5 bakamucendapo nelyo bakafwaya ukumucendapo mu kuya kwa nshita.”

ULUKAAKALA ULO BACITA MU MISEBO: Mu America mwaliba utumabumba twa bantalamisoka ukucila pali 30,000. Umuntu umo pa bantu batatu mu Latin America, balimusansapo.

UKWIPAYA: Abafwailisha basanga ukuti mupepi na bantu 500,000 balibepeye mu mwaka fye umo kabili impendwa ya bantu abo baipeye yalikulile ukucila iya bafwile mu nkondo. Mu Southern Africa na mu Central America e mwafulile sana abantu abo baipeye. Abo baipeye muli ifi fyalo balifulile imiku 4 ukucila abo baipeye mwi sonde lyonse. Mu mwaka fye umo, abantu ukucila pali 100,000 balibepeye mu Latin America, kabili mu Brazil fye mweka abo baipeye bali nalimo 50,000. Bushe ulukaakala kuti lwapwa?

Cinshi ulukaakala lwafulila ifi? Kwaliba ifintu ifingi ifilenga abantu balecita ulukaakala. Fimo ifilenga ni ifi: akapatulula mu bwikashi, ukukanacindika ubumi, abana ukumona uko abakalamba balecita ulukaakala, ukunwisha ubwalwa, ukubomfya imiti bubi bubi no kulekelela ifipondo ukulansansa abantu ukwabula ukufikanda.

Mu fyalo fimo, balyesha ukucefyako ulukaakala. Mu musumba umwafula sana abantu uwa São Paulo ku Brazil, ulukaakala lwalicepa sana mu myaka 10 iyapita ukucila ifyo lwali kale. Na lyo line, na ino ine nshita abantu bacili balacita ulukaakala, pantu abantu 10 pa bantu 100,000 balabepaya. Nomba finshi fingalenga ulukaakala lukapwe umupwilapo?

Pa kupwisha ulukaakala abantu bafwile ukwalula ifyo batontonkanya e lyo ne mibele yabo. Pa kuti abantu baaluke, tabafwile ukuba ne cilumba, ubufunushi na bukaitemwe, lelo balingile ukuba no kutemwa, umucinshi kabili balingile ukulalangulukilako bambi.

Cinshi cingalenga abantu bayaluka muli uyu umusango? Tontonkanyeni pa fyo Baibolo isambilisha:

• “Uku e kutemwa Lesa, ukuti tulekonka amafunde yakwe.”—1 Yohane 5:3.

• “Ukutiina Yehova e kupata ububi.” *—Amapinda 8:13.

Ukutemwa Lesa e lyo no kulatiina ukumukalifya kuti kwalenga abantu abalecita ulukaakala bayalula  imibele yabo. Bushe ca cine umuntu kuti ayaluka?

Natulande pali ba Alex, * abo bakakile pa myaka 19 ku Brazil pa mulandu wa kucita ulukaakala. Baishileba Inte ya kwa Yehova mu 2000 pa numa ya kusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Bushe balileka ukucita ulukaakala? Ee, kabili ba Alex balomfwa sana ububi pa fyo balecita. Batile: “Nalitemwa sana Lesa pa fyo ambelela uluse. Ukutemwa Lesa e lyo no kulatasha pa fyo ancitila e fyalenga njalule imibele yandi.”

Ba César nabo abekala ku Brazil, balebomfya imfuti pa kwibila abantu. Ifi e fyo balecita pa myaka 15. Cinshi calengele ukuti ba César baaluke? Ilyo bali mu cifungo, balibatandalile ku Nte sha kwa Yehova kabili nabo balitampile ukusambilila Baibolo. Ba César batile: “Ilyo nalesambilila Baibolo, e lyo naishibe ico nabela pano calo. Nalisambilile ukutemwa Lesa. Nalisambilile no kuba na katiina, kabili aka akatiina kalengele nilacita ifyabipa no kulafulwisha Yehova. Nshalefwaya ukucita ifintu ifilanga ukuti nshitasha pa fyo ancitila. Ukutemwa Lesa no kuba nakatiina e kwalengele ntendeke ukucita ifisuma.”

Finshi twasambilila ku fyacitikiile aba bantu? Twasambililako ukuti Baibolo yalikwata amaka ya kwalula abantu no kwalula ifyo batontonkanya. (Abena Efese 4:23) Ba Alex abo tulandilepo batile: “Ifyo nasambilile muli Baibolo fyali kwati menshi ayasuma ayalensangulula no kuwamya amatontonkanyo yandi. Nshaleenekela ukutila kuti nayalula imibele yandi.” Ca cine, nga ca kuti tuletontonkanya sana pa fyo Baibolo ilanda, kuti yasangulula imibele yesu ica kutila kuti twaleka ukucita ifyabipa. Icebo ca kwa Lesa calikwata amaka ya kutusangulula. (Abena Efese 5:26) Baibolo kuti yalenga abantu abali abankalwe kabili bakaitemwe bayalula imibele yabo no kuba abafuuka kabili aba mutende. (Abena Roma 12:18) Balaba ne nsansa nga ca kuti balekonka ifyo Baibolo ilanda.—Esaya 48:18.

Inte sha kwa Yehova ukucila pali 8 milioni mu fyalo 240, balishiba ifyo bengapwisha ulukaakala. Abantu ba mishobo ne nkulilo shalekanalekana balitemwa Lesa kabili balamutiina e lyo balitemwana kabili balomfwana mwi sonde lyonse. (1 Petro 4:8) Ifyo Inte sha kwa Yehova batemwana filanga fye ukuti abantu mwi sonde lyonse kuti baikala mu mutende.

Baibolo yalitulaya ukuti Lesa ali no kufumyapo abantu abacita ulukaakala. Lesa akafumyapo ulukaakala pano calo pa “bushiku bwa bupingushi kabili ubwa konaula abantu abashipepa.” (2 Petro 3:5-7) Abacita ulukaakala tabakalecusha abantu na kabili. Twaishiba shani ukuti Lesa alafwaya ukucitapo fimo e lyo no kufumyapo abacita ulukaakala?

Baibolo itila: “Onse uwatemwa ubunkalwe [Lesa] alimupata.” (Amalumbo 11:5) Kabumba alitemwa umutende no mulinganya. (Amalumbo 33:5; 37:28) E mulandu wine ashakalekele abantu abacita ulukaakala bakekale umuyayaya.

Icalo cipya umukaba umutende cili mupepi. (Amalumbo 37:11; 72:14) Bushe te kuti mutemwe ukwishibilapo na fimbi pa fyo mwingacita pa kuti mukekale mu calo umushakabe ulukaakala?