PARA sa mga Hudiyo sa Yutang Saad, ang sekular nga tuig magsugod panahon sa pagdaro ug pagpugas ug binhi, nga ginahimo sa Septiyembre/Oktubre sa atong kalendaryo.

Ang lunar nga kalendaryo dunay 12 ka bulan, ug ang matag bulan dunay 29 o 30 ka adlaw. Busa ang lunar nga tuig mas mubo kay sa solar nga tuig. Lainlaing paagi ang gigamit aron magtakdo ning duha. Himoon ni pinaagi sa pagdugang ug mga adlaw o usahay pagsal-ot ug usa ka bulan, tingali sa dili pa magsugod ang sunod nga tuig. Niining paagiha, ang kalendaryo motakdo sa panahon sa tingtanom o ting-ani.

Pero sa panahon ni Moises, giingnan sa Diyos ang Iyang katawhan nga ang ilang tuig magsugod sa bulan sa Abib, o Nisan, nga mga Marso/Abril sa atong kalendaryo. (Ex. 12:2; 13:4) Aning bulana, naay pista nga konektado sa pagpangani ug sebada.​—Ex. 23:15, 16.

Sa librong The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D.135), ang eskolar nga si Emil Schürer miingon nga sayon ra kaayong mahibaloan kon kanus-a magdugang ug bulan sa kalendaryo. Siya midugang: “Ang Paskuwa, nga saulogon sa Nisan (Nisan 14) dihang takdol ang bulan, angayng motunong human sa vernal equinox [o, spring equinox, ang adlaw nga parehas ug gitas-on ang kahayag ug kangitngit]. Busa kon hapit nang mahuman ang tuig ug mamatikdan nga ang Paskuwa motunong sa dili pa ang vernal equinox, magdugang ug [ika-13 nga] bulan sa dili pa ang Nisan.”

Mao ni ang ginasunod nga paagi sa mga Saksi ni Jehova aron ilang mahibaloan kon kanus-a ang eksaktong petsa sa Panihapon sa Ginoo, nga ginahimo sa bulan sa Marso/Abril ug motunong sa Nisan 14 sa kalendaryo sa mga Hudiyo. Ang mga kongregasyon sa tibuok kalibotan abanteng pahibaloon niini nga petsa. *

Pero giunsa pagkahibalo sa mga Hudiyo kon kanus-a matapos ang bulan ug magsugod ang laing bulan? Karon, igo na lang ta nga motan-aw sa inimprentang kalendaryo o kaha sa calendar app sa atong gadyet. Pero dili ingon ana ka sayon sa kapanahonan sa Bibliya.

Sa panahon sa Lunop, ang kada bulan giisip nga naay 30 ka adlaw. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Pero sa ulahi, ang mga bulan diha sa kalendaryo sa mga Hudiyo dili na pirmeng 30 ka adlaw. Ngano? Kay magdepende ni kon kanus-a mosubang ang bag-ong bulan (new moon), nga mahitabo 29 o 30 ka adlaw human sa pagsugod sa bulan.

Dihay higayon nga si David ug Jonatan naghisgot ug bag-ong bulan. Sila miingon: “Pista sa bag-ong bulan ugma.” (1 Sam. 20:5, 18) Base ani, makaingon ta nga sa ika-11 nga siglo B.C.E., abante nang ginaihap kon kanus-a magsugod ang bag-ong bulan. Giunsa pagkahibalo sa ordinaryong Israelinhon nga magsugod na ang bag-ong bulan? Naay gihatag nga impormasyon ang Mishnah, nga koleksiyon sa binaba nga mga balaod ug tradisyon sa mga Hudiyo. Gipakita ani nga human makabalik ang mga Hudiyo gikan sa pagkabihag, ang Sanhedrin (ang taas nga korte sa mga Hudiyo) maoy magdesisyon kon kanus-a magsugod ang bag-ong bulan. Sa pito ka bulan nga naay mga pista, ang Sanhedrin magmiting sa ika-30 nga adlaw sa bulan. Unsay basehan nila sa ilang desisyon?

Ang mga lalaki nga gipuwesto diha sa tag-as nga mga dapit palibot sa Jerusalem magbantay inigkagabii sa pagsubang sa bag-ong bulan. Ila dayong pahibaloon ang Sanhedrin. Dihang makita sa Sanhedrin nga naay igong ebidensiya nga nakita ang pagsubang sa bag-ong bulan, ilang ipahibalo ang pagsugod sa laing bulan. Komosta man kon ang pagsubang sa bag-ong bulan dili makita sa mga tigbantay tungod sa dag-om o gabon?  Ilang ideklarar nga natapos na ang 30 ka adlaw nianang bulana ug magsugod na ang laing bulan.

Sumala sa Mishnah, ang desisyon sa Sanhedrin ipahibalo pinaagig pagdaob didto sa Bukid sa mga Olibo, nga duol sa Jerusalem. Magdaob pod sa ubang tag-as nga dapit sa tibuok Israel aron makaabot sa uban ang balita. Sa ulahi, migamit na silag mga mensahero aron ipahibalo kini. Nianang paagiha, ang mga Hudiyo sa Jerusalem, sa tibuok Israel, ug sa ubang lugar mapahibalo sa pagsugod sa bag-ong bulan. Busa ang tanan dungan nga makasaulog sa ilang mga pista.

Ang chart nga makita niining artikuloha makatabang nato nga masabtan kon sa unsang paagi konektado ang mga bulan, klima ug panahon, ug mga pista sa karaang Israel.