1. Ala sagonata ye mun ye dugukolo koo la?

ALA be ni sagonata ɲumanba ye dugukolo koo la. Jehova b’a fɛ mɔgɔw ka caya ka dugukolo fa ani u ka ɲɛnamaya kɛ a kan hɛɛrɛ la ani kɛnɛya la. Bibulu b’a fɔ ko “Ala tun ye yɔrɔɲuman dɔ labɛn kɔrɔn ɲafan fɛ, k’a tɔgɔ la ko Edɛn” ani a “y’a kɛ yiri ɲanaman sifa bɛɛ falenna . . . minw ka ɲi dumuni na.” Cɛɛ fɔlɔ Adama n’a muso Awa danni kɔ, Ala y’u bila o yɔrɔ cɛɲumanba nin na ani a y’a fɔ u ye ko: “Aw ka deenw wolo ka caya ka dugukolo fa k’a kolo.” (Zɛnɛzi 1:28; 2:8, 9, 15). O la, Ala tun b’a fɛ adamadenw ka deenw sɔrɔ, u ka alijɛnɛ labonya fɔɔ ka taga se dugukolo daan bɛɛ ma ani u ka bɛgɛnw ni kongo sogow ladon.

2. (a) An b’a lɔn cogo di ko Ala sagonata bena dafa dugukolo ta fan fɛ? (b) Bibulu be mun fɔ adamadenw ka ɲɛnamaya banbali koo la?

² E ka miiri la, Ala sagonata min tun ye ko adamadenw ka ɲɛnamaya kɛ alijɛnɛ kɔnɔ dugukolo kan, yala o bena dafa loon dɔ la wa? Ala y’a fɔ ko: “Ne ye min fɔ, ne bena o kɛ.” (Ezayi 46:9-11; 55:11). Tiɲɛn lo, Ala bena a sagonata dafa, siga si t’o la! A y’a fɔ ko ale ma dugukolo “dan k’a lakolon to,” nka “a y’a dan janko  mɔgɔ ka to a kan.” (Ezayi 45:18). Ala tun b’a fɛ mɔgɔ sifa jumanw ka ɲɛnamaya kɛ dugukolo kan? Ani a tun b’a fɛ u ka wagati hakɛ juman kɛ a kan? Bibulu b’a fɔ ko: “Dugukolo na kɛ mɔgɔ tilennenw ciyɛn ye. U na sigi a kan badaa.”—Zaburuw 37:29, ABM; Yirali 21:3, 4.

3. Dusukasiko jumanw be yen dugukolo kan bi, ani o be na ni ɲiningali jumanw ye?

³ Ayiwa, o kɔni ma dafa fɔlɔ. Bi, adamadenw be bana ani u be sa. U be kɛlɛ kɛ ka ɲɔgɔnw faga yɛrɛ. Sababu dɔ ye koow ɲagami. Tiɲɛn na, Ala tun t’a fɛ dugukolo ka kɛ i ko an ɲɛɛ b’a la cogo min na bi! Mun lo kɛra do? Mun na Ala sagonata ma dafa do? Adamadenw ka tariki gafe si tɛ se k’o ɲɛfɔ an ye sabu ɲagamini daminɛna sankolo lo la.

4, 5. (a) Jɔn yɛrɛyɛrɛ lo tɛmɛna saa dɔ fɛ ka kuma Awa fɛ? (b) Mɔgɔ hɔɔrɔn be se ka yɛlɛma ka kɛ soon ye cogo di?

⁴ Bibulu ka kitabu fɔlɔ be mɔgɔ dɔ kofɔ min kɛra Ala kɛlɛbaga ye ani a koo yirala kɛnɛ kan Edɛn nankɔtu la. Bibulu b’a kofɔ i ko “saa” nka saa yɛrɛyɛrɛ tun tɛ. Bibulu ka kitabu laban b’a koo lakali i ko “Sutana, diɲɛ ɲagamibaga.” A fana weelela ko “sakɔrɔ” (Zɛnɛzi 3:1; Yirali 12:9). O mɛlɛkɛ barikaman wala danfɛn yebali tɛmɛna saa dɔ fɛ ka kuma Awa fɛ. A y’a to Awa k’a miiri ko saa yɛrɛyɛrɛ lo be kumana. Siga t’a la, tuma min na Ala tun be dugukolo labɛnna adamadenw ye, o mɛlɛkɛ tun be yen.—Zɔbu 38:4, 7.

⁵ Nka, komi Jehova ka danfɛnw bɛɛ dafalen lo, jɔn lo ye o mɛlɛkɛ kɛ “Naafigi” ani “Sutana” ye? Ka koow fɔ nɔgɔman na, Ala ka mɛlɛkɛ barikaman dɔ lo y’a yɛrɛ kɛ Sutana ye. O koo kɛra cogo di? Ayiwa, bi, mɔgɔ hɔɔrɔn be se ka yɛlɛma ka kɛ soon ye. O be kɛ cogo di? A tigi be se k’a to kojugu nege k’a minɛ. N’a tora ka miiri o  kojugu la, a nege be se ka bonya a kɔnɔ kosɔbɛ. O la sa, n’a ye sababu dɔ sɔrɔ, a be se k’a ɲini k’o kojugu kɛ.—Zaki 1:13-15.

6. Ala ka mɛlɛkɛ barikaman dɔ kɛra Sutana Naafigi ye cogo di?

⁶ O ɲɔgɔn lo ye Sutana Naafigi sɔrɔ. Tuma min na Ala y’a fɔ Adama ni Awa ye ko u ka deenw sɔrɔ ka caya ka dugukolo fa, a be komi Sutana y’o kuma mɛn (Zɛnɛzi 1:27, 28). Siga t’a la, Sutana y’a miiri ko ‘Sanni adamaden nunu bɛɛ ka Ala bato, mun na u tɛ ne bato?’ O cogo la, kojugu nege y’a minɛ. A laban, a y’a latigɛ ka Awa lafili a kɛtɔ ka ngalon fɔ a ye Ala koo la (Zɛnɛzi 3:1-5). O cogo la, a kɛra “Sutana” ye, o min kɔrɔ ko “Kɛlɛbaga” ani a fana kɛra “Naafigi” ye.

7. (a) Mun na Adama ni Awa sara? (b) Mun na Adama bɔnsɔnw bɛɛ be kɔrɔ ani u be sa?

⁷ Sutana tɛmɛna nanbara ni ngalon fɛ ka Adama ni Awa lasun u ka Ala kaan bila (Zɛnɛzi 2:17; 3:6). O sababu fɛ, u labanna ka sa i ko Ala tun y’a fɔ cogo min na (Zɛnɛzi 3:17-19). Jurumu kɛnen kɔ, Adama kɛra mɔgɔ dafabali ye. O kama a bɔnsɔnw bɛɛ ye jurumu cɛɛn ta ale fɛ (Ɔrɔmukaw 5:12). An be se ka tɛmɛ birikibɔnan fɛ k’o koo ɲɛyira. Ni fiyɛn be yen birikibɔnan na, mun lo be kɛ biriki kelen-kelen bɛɛ la? O fiyɛn be kɛ biriki kelen-kelen bɛɛ la. O cogo kelen na, adamaden kelen-kelen bɛɛ ye “fiyɛn” wala dafabaliya sɔrɔ cɛɛn ye Adama fɛ. O lo y’a to adamadenw bɛɛ be kɔrɔ ani u be sa.—Ɔrɔmukaw 3:23.

8, 9. (a) A be komi Sutana ye Ala sɔsɔ koo juman lo la? (b) Mun na Ala ma murutilenw halaki yɔrɔnin kelen?

⁸ Sutana kɛtɔ ka Adama ni Awa lasun u ka Ala hakɛ ta, a tun be murutili dɔ lo lawulila ten. A tun be Jehova ka kuntigiya kɛcogo lo sɔsɔra. Tiɲɛn na, Sutana tun b’a fɔra le ko ‘Ala ka kuntigiya man ɲi. A tɛ tiɲɛn fɔ, ani a be mɔgɔ minw mara a b’u jɛn fɛɛn ɲumanw na.  Adamadenw mako tɛ yen Ala ka kuntigiya la. Min ye ɲuman ani juguman ye, u be se k’o latigɛ u yɛrɛ ye. Ne ka kuntigiya lo bena fisaya u ma.’ Ala tun bena o nɛnini n’o darabɔli jaabi cogo di? Dɔw y’a miiri ko Ala tun ka ɲi k’o murutilenw faga dɔrɔn. Nka, yala o tun bena Sutana ka sɔsɔli kumaw jaabi wa? Yala o tun bena a yira ko Ala ka kuntigiya kɛcogo ka ɲi wa?

 ⁹ Jehova ka kiti koow tilennen lo, fiyɛn si t’u la. O kama a tun tɛ se ka sin k’o murutilenw faga kelen. A y’a latigɛ ka wagati to Sutana ye walisa k’a ka darabɔli jaabi cogo ɲuman na ani k’a yira ko Sutana ye ngalontigɛla ye. O la, a ye wagati dɔ to adamadenw ye walisa u k’u yɛrɛ mara k’u to Sutana fanga kɔrɔ. Gafe nin kalansen 11nan bena a ɲɛfɔ fɛɛn min kama Jehova ye koow latigɛ ten ani mun na a ye wagati jan to o koow ɲɛnabɔli kama. Nka sisan, an ka miiri k’a filɛ: Yala joo tun be Adama ni Awa fɛ ka la Sutana la o min tun ma deli k’u mako ɲɛ ka ye wa? Fɛɛn o fɛɛn tun be u fɛ, Jehova lo tun y’a di u ma. Yala a bɛnnen tun lo u k’a miiri ko ale be ngalonfin fɔ wa? Ni e tun lo, i tun bena mun lo kɛ do?

10. I be se ka tugu Jehova kɔ cogo di walisa ka Sutana ka darabɔli kumaw jaabi?

¹⁰ A ka ɲi i ka miiri o ɲiningaliw kan sabu o ɲɔgɔnna sɔsɔlikow ɲɛsinna an kelen-kelen bɛɛ ma bi. Tiɲɛn na, i be se ka Sutana ka darabɔli kumaw jaabi i kɛtɔ ka tugu Jehova kɔ: I ka sɔn Jehova ka kuntigiya ma ani i k’a yira ko Sutana ye ngalontigɛla ye (Zaburuw 73:28; Talenw 27:11). A fɔ man di, nka mɔgɔ miliyari caaman minw be dugukolo kan, u damanin dɔrɔn lo b’o kɛ. O be na ni ɲiningaliba dɔ ye: Tiɲɛn-tiɲɛn na, yala Bibulu b’a fɔ ko Sutana lo be duniɲa nin marala wa?

11, 12. (a) Yezu ye kɔrɔbɔli min sɔrɔ, o b’a yira cogo di ko Sutana ye duniɲa nin kuntigi ye? (b) Dalilu wɛrɛ jumanw b’a yira ko Sutana ye duniɲa nin kuntigi ye?

¹¹ Yezu ma sigasiga abada ko Sutana lo be duniɲa nin marala. Loon dɔ la, cogo kabakoman dɔ la, Sutana ye “diɲɛ jamanaw bɛɛ n’u ka nɔɔrɔ yira a la.” Ani Sutana y’a fɔ a ye ko: “N’i y’i kunbiri gwan ne kɔrɔ ka ne bato, ne bena nunu bɛɛ d’i ma.” (Matiyo 4:8, 9; Luka 4:5, 6).  I ka miiri nin na: Yala o koo tun bena kɛ kɔrɔbɔli ye Yezu fɛ ni Sutana tun tɛ o masayaw kuntigi ye wa? Yezu ma sɔsɔli kɛ ko duniɲa ka gofɛrɛnɛmanw bɛɛ tɛ Sutana ta ye. Siga t’a la, Yezu tun bena o kɛ ni Sutana tun tɛ duniɲa ka masayaw kuntigi ye.

¹² Tiɲɛn lo, Jehova ye sebagayabɛɛtigi Ala ye. Ale lo ye fɛɛnw bɛɛ dan cogo ɲuman na ( Yirali 4:11). Nka, Bibulu t’a fɔ yɔrɔ si la ko Jehova Ala wala Yezu Krista ye duniɲa nin kuntigi ye. Yezu yɛrɛ y’a fɔ ka gwɛ ko Sutana ye “diɲɛ nin kuntigi” ye (Zan 12:31; 14:30; 16:11). Bibulu fana b’a weele ko “diɲɛ kuntigi” (2 Korɛntikaw 4:3, 4). Ciden Zan y’a sɛbɛ o Ala kɛlɛbaga wala Sutana koo la ko: “Diɲɛ bɛɛ bɛ Sitanɛ fanga kɔrɔ.”—1 Zan 5:19, ABM.

13. Mun na an makoya be duniɲa kura la?

¹³ Duniɲa be juguyara ka taga saan o saan. Marifakɛlɛw, politiki mɔgɔ nanbarakɛlaw, diinan kuntigi filankafow ani kojugukɛla dusukun gwɛlɛw lo falen be duniɲa kɔnɔ. Duniɲa kuru bɛɛ tɛ se ka yɛlɛma cogo si la. Bibulu b’a yira ko yanni dɔɔni, Ala bena duniɲa jugu nin halaki Arimagedɔn kɛlɛ la. Duniɲa kura tilennen bena sigi a nɔɔ na.—Yirali 16:14-16.

14. Ala ye jɔn lo sugandi k’a kɛ a ka Masaya Kuntigi ye, ani Bibulu tun kɔnna k’o kofɔ cogo di?

¹⁴ Jehova Ala ye Yezu Krista lo sugandi k’a kɛ a ka sankolo la Masaya wala gofɛrɛnɛman Kuntigi ye. Kabi wagati jan, Bibulu tun kɔnna k’a fɔ ko: “Bari, deen dɔ wolola an fɛ, dencɛ dira an ma. Masaya dir’a ma. A bena wele ko Ladibagasɔbɛ, Ala Fangatigi, Waati bɛɛ Faa, Hɛrɛtigi. A ka fanga bena boɲa, a ka masaya hɛrɛ tena ban. A bena to Dawuda ka masasigilan kan masaya la. A bena o masaya sabati, ka barika don a la  tiɲɛ, ni tilenninya la kabini sisan ni tuma bɛɛ. Masaba, Setigi bena o kɛ bari a jijanin lo o kama.” (Ezayi 9:5, 6). Ka ɲɛsin o gofɛrɛnɛman koo ma, Yezu y’a ka kalandenw degi u ka deli kɛ ko: “I ka masaya ka na. I sago ka kɛ dugukolo kan i ko a be kɛ sankolo la cogo min na.” (Matiyo 6:10). An bena a ye kɔfɛ gafe nin kɔnɔ ko yanni dɔɔni, Ala ka Masaya bena duniɲa ka gofɛrɛnɛmanw bɛɛ halaki ani ale yɛrɛ bena sigi u bɛɛ nɔɔ na (Daniyɛli 2:44). O kɔ, a bena dugukolo bɛɛ yɛlɛma k’a kɛ alijɛnɛ ye.

15. “Dugukolo kuraman” ye mun ye?

¹⁵ Bibulu b’an jigi sigi ko: “[Ala] y’a daa di sankolo ni dugukolo kuraman minw koo la, an be olu makɔnɔna. Tilenninyako dama le bena kɛ o yɔrɔ la.” (2 Piyɛri 3:13; Ezayi 65:17). Tuma dɔw la ni Bibulu be kuma “dugukolo” koo la, a kaan be dugukolo kan mɔgɔw lo ma (Zɛnɛzi 11:1). O kama, “dugukolo kuraman” tilennen min kofɔra, o ye adamaden jamakulu ye min ye Ala diyanye sɔrɔ.

16. Ala be nilifɛn nafamanba juman di a diyanye mɔgɔw ma? An ka kan ka mun lo kɛ walisa k’o sɔrɔ?

¹⁶ Yezu ye layidu ta ko duniɲa kura nata kɔnɔ, minw be ni Ala diyanye ye, olu bena Ala ka nili sɔrɔ: “ɲɛnamaya banbali.” (Mariki 10:30, ABM ). Hakɛ to, i ka Bibulu dayɛlɛ Zan 3:16 ani 17:3 la. Yezu ko i ka kan ka min kɛ walisa ka ɲɛnamaya banbali sɔrɔ, i k’o kalan. Mɔgɔ minw be Bibulu ka saratiw dafa, olu bena Ala ka nilifɛn cɛɲumanba sɔrɔ alijɛnɛ nata kɔnɔ dugukolo kan. Sisan, a filɛ Bibulu b’o dugaw lakali cogo min na.

17, 18. Mun na an lanen b’a la ko hɛɛrɛ ni lafiya bena kɛ dugukolo yɔrɔ bɛɛ la?

¹⁷ Juguya, marifakɛlɛ, kojugukɛ ani fariyakow tɛna kɛ  yen. “Mɔgɔ jugu tɛna ye tun . . . Nka dugukolo na kɛ mɔgɔ sabalilenw ciyɛn ye.” (Zaburuw 37:10, 11, ABM ). Hɛɛrɛ bena kɛ yen sabu Ala ‘bena kɛlɛ ban fɔɔ diɲɛ daan na.’ (Zaburuw 46:10; Ezayi 2:4). Ka fara o kan, “mɔgɔtilenninw bena hɛrɛ sɔrɔ a ka tile la. Hɛrɛ bena kɛ yen kosɔbɛ fɔɔ ni kalo te bɔ tugu”, o kɔrɔ ko fɔɔ abada!—Zaburuw 72:7.

¹⁸ Jehova batobagaw bena ɲɛnamaya kɛ lafiya la. Bibulu sɛbɛwagati la, ni Israɛldenw tun be Ala kanminɛ, u tun be to lafiya la (Levitiki 25:18, 19). Ka kɛ o lafiya ɲɔgɔn na alijɛnɛ kɔnɔ, o bena kɛ kabako ye dɛ!—Ezayi 32:18; Mise 4:4.

19. An b’a lɔn cogo di ko domuni bena caya Ala ka duniɲa kura kɔnɔ?

¹⁹ Dumuni tɛna dɛsɛ tugun. Zaburu sɛbɛbaga ye dɔnkili la ko: “Sɛnɛfɛnw bena caya kosɔbɛ dugukolo kan fɔɔ ka yɛrɛkɛ kuluw kuncɛ la.” (Zaburuw 72:16, NW ). Jehova bena a ka mɔgɔ tilennenw duga, ani ‘sɛnɛfɛnw bena ɲa dugukolo kan.’—Zaburuw 67:7.

20. Mun na an lanen b’a la ko dugukolo kuru bɛɛ bena kɛ alijɛnɛ ye?

²⁰ Dugukolo kuru bɛɛ bena kɛ alijɛnɛ ye. Adamaden jurumutɔw tun ye dugukolo yɔrɔ minw tiɲɛ, boon kura ɲumanmanw ani nankɔw bena kɛ olu nɔɔ na (Ezayi 65:21-24; Yirali 11:18). Dɔɔni dɔɔni, dugukolo kuru bɛɛ bena yɛlɛma ka kɛ yɔrɔ cɛɲumanba ye min be suman di i n’a fɔ Edɛn nankɔtu. Ala labɛnnen bena kɛ tuma bɛɛ ‘k’a tɛgɛ yɛlɛ ani ka nimanfɛnw bɛɛ wasa.’—Zaburuw 145:16.

21. Mun lo b’a yira ko hɛɛrɛ bena kɛ adamadenw ni bɛgɛnw ni kongo sogow cɛ?

²¹ Hɛɛrɛ bena kɛ adamadenw ni bɛgɛnw ni kongo sogow cɛ. Kongo sogow ni bɛgɛnw bena balo ɲɔgɔn fɛ. Hali deen fitinin tɛna siran kongo sogow ɲɛ u minw ka fari bi.—Ezayi 11:6-9; 65:25.

22. Bana koo bena kɛ cogo di?

 ²² Bana tɛna kɛ yen tugun. Tuma min na Yezu tun be dugukolo kan, a ye mɔgɔw kɛnɛya. K’a to Ala ka sankolola Masaya kuntigiya la, a bena mɔgɔw kɛnɛya ka tɛmɛ o kan (Matiyo 9:35; Mariki 1:40-42; Zan 5:5-9). O tuma na, “dugumɔgɔ si tɛna a fɔ ko: ‘Ne man kɛnɛ.’ ”—Ezayi 33:24; 35:5, 6, NW.

23. Mun na suu kununni bena an dusu diya?

²³ An ka mɔgɔ sɔbɛ minw sara, u bena kunu ani ka kɛ ni ɲɛnamaya banbali jigiya ye. Ala hakili be mɔgɔ salen minw na, a bena u kunu ka bɔ saya la. Tiɲɛn na, “suw na kunun, mɔgɔ tilennenw ni mɔgɔ tilenbaliw bɛɛ.”—Kɛwaliw 24:15; Zan 5:28, 29, ABM.

24. Ka ɲɛnamaya kɛ alijɛnɛ kɔnɔ dugukolo kan, e be mun miiri o koo la?

²⁴ Tiɲɛn na, minw y’a latigɛ ka an Danbagaba Jehova lɔn ani ka baara kɛ a ye, olu be ni siniɲasigi ɲumanba jigiya ye! Yezu tun be kumana o alijɛnɛ nata lo koo la min bena kɛ dugukolo kan tuma min a y’a fɔ ko: “I bena kɛ ne fɛ arijana na.” (Luka 23:43). A y’o layidu ta kojugukɛla dɔ lo ye min tun be sara a gɛrɛ fɛ. A kɔrɔtalen lo an k’a ɲini ka Yezu lɔn kosɔbɛ, ale min sababu fɛ o dugaw bɛɛ bena sɔrɔ.