Ibuot 6

Nsinam Idem Okpụhọde Mi Ntem?

“N̄kọniọn̄ nte usen ọmọn̄ okokụre. Ikenemke mi ke idem. Okposụkedi emi n̄kesikopde nduaidem mban̄a nte n̄kọniọn̄de, ibikpai ama esidoro mi ke ukot. N̄kamaha nte n̄ketiede.”—Paul.

“Ọmọfiọk ke idem fo ke okpụhọde, ndien ekere ke owo ndomokiet ifiọkke. Edi etise, owo oro ekerede ke ikam iyom nditịn̄ se afo edimade ndikop obụp fi ete, ‘Nso ke okpokpon etak isịn ntem?’ N̄kpọ emi anam fi bụt tutu afo ediyoyom ebiet emi ekpedịpde iso!”—Chanelle.

NDI akanam emetiene mbonubon mbufo ọwọrọ okodụn̄ ke ebiet en̄wen? Anaedi ndikpọn̄ ebiet kiet n̄ka en̄wen ikememke utom. Ke nditịm ntịn̄, akana ọkpọn̄ kpukpru n̄kpọ oro ekemehede—ufọk mbufo, ufọkn̄wed mbufo, ye mme ufan fo. Anaedi ama ada fi ndusụk ini mbemiso obufa n̄kann̄kụk mbufo ekemehede fi.

 Ke ini eyenọwọn̄ ọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikọri n̄kabade akwa owo, enye esikụt ikpọ ukpụhọde ke idem esie. Esitie nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke enye ọwọrọ ke ebiet emi enye ekesidụn̄de okodụn̄ ke ebiet en̄wen. Emi esidi ata ini nduaidem ọnọ ediwak uyen! Edi eyenọwọn̄ ndikọri n̄kabade akwa owo ekeme ndikama nduaidem ye editịmede esịt, onyụn̄ ekeme ndifịna enye ke nsonso oro. Nso isinen̄ede itịbe ke akpan ini emi ke uwem fo—kpa ini emi esikamade nduaidem ye afanikọn̄?

Eke Iban

Ikpọ ukpụhọde ẹsida itie ke ini eyenan̄wan ọtọn̄ọde ndikọri n̄kabade akwa an̄wan. Oyokụt ndusụk ukpụhọde emi. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk mmọn̄ibọk ke idem fo ẹyenam idet ọtọn̄ọ nditịbe n̄kanade ndido idan̄ fo. N̄ko, oyokụt ke eba, ekikoi, ifụhi, ye mbombom fo ke ẹkponi. Idem fo ke okpụhọde ọkpọn̄ eke eyenọwọn̄, ke onyụn̄ ọtọn̄ọ nditie nte eke akwa an̄wan. Kûyak emi akpa fi idem—inyeneke se ifịnade fi. Mme ukpụhọde emi ẹwụt ke afo ke eben̄e idem ọnọ ini oro edikemede ndiman eyen!

Esisịt ini ke ama akakabade ekpri n̄kaiferi, ọyọtọn̄ọ ndisikụt itieisọn̄. Edieke mûben̄eke idem mfọn mfọn, akpan n̄kpọntịbe emi ke uwem fo ekeme ndinam idem enyek fi. Samantha eti se iketịbede inọ enye ete: “N̄keben̄eke idem ndomo esisịt ke ini n̄kọtọn̄ọde ndikụt itieisọn̄. N̄kekere ke nsanake. Mma nsinen̄ede ntụk idem ke ini nyerede mmọn̄ sia n̄kekere ke mmedehe mbe nde. Ndifiọk ke nyesikụt itieisọn̄ ntem kpukpru ọfiọn̄ ama anam idem enen̄ede enyek mi!”

 Nte ededi, ti ete ke ndisikụt itieisọn̄ owụt ke afo emekeme ndiman eyen. Okposụkedi emi ediwak isua ẹdibede mbemiso afo oyomde ndiman eyen, ndisikụt itieisọn̄ owụt ke afo ke okpon akabade akwa an̄wan. Kpa ye oro, idem ekeme nditịmede fi ke ini ọtọn̄ọde ndisikụt itieisọn̄. Kelli ọdọhọ ete: “Ndiọkn̄kan n̄kpọ oro ọkọwọrọde mi ekedi nte ke mmekeme ndikop inemesịt idahaemi, ntise ntọn̄ọ ndifụhọ. Ama enen̄ede abiak mi sia n̄kọfiọkke se ikpanamde n̄kop inemesịt ofụri uwemeyo edi ntua ofụri okoneyo nte nyom ndikpakpa!”

Edieke etiede fi ke idem idahaemi nte ekesitiede Kelli, nyene ime. Nte ini akade, ọyọfiọk se akpanamde man mme ukpụhọde emi ẹmehe fi. Annette emi edide isua 20 ọdọhọ ete: “Ke nteti ini emi n̄kedide ndifiọk ke se ikam inamde mi ndi n̄wan edi emi ye nte ke emi esitịbe sia Jehovah ọnọ mi ukeme uman eyen. Esida ini mbemiso nditọiban ẹfiọkde n̄kpọ emi, esinyụn̄ ọsọn̄ ndusụk mmọ, edi nte ini akade ukpụhọde emi eyemehe fi.”

Ndi ọmọtọn̄ọ ndikụt ndusụk ukpụhọde oro itịn̄de iban̄a mi ke idem fo? Ke udịm oro ẹdụride mi, wet mbụme ekededi oro enyenede aban̄a mme ukpụhọde oro okụtde ke idem fo.

․․․․․

Eke Irenowo

Edieke edide erenowo, idem eyenen̄ede okpụhọde fi ke ini ọtọn̄ọde ndikọri n̄kabade akwa owo. Ke uwụtn̄kpọ, sia aran awakde fi ke idem, mbọn̄ ẹkeme ndiwọn̄ọ fi ke idem ẹnyụn̄ ẹbon fi mbọn. a Matt emi edide isua 18 ọdọhọ ete: “Esinen̄ede  abiak mi ndikụt nte mbọn̄ ẹwọn̄ọde ẹfụk mi idem. Esitie nte ndu ke iso ekọn̄, ndien ana ntuak nda n̄n̄wana. Mfiọkke m̀mê mbọn̄ emi ẹyekpan̄a ke idemmọ mîdịghe ẹbon mi mbọn; mfiọkke n̄ko m̀mê mme owo ẹyese mi ke usụhọde ke ntak emi mbọn̄ ẹwọn̄ọde mi ke idem.”

Nte ededi, idịghe kpukpru ukpụhọde oro okụtde ke idem fo ẹdifịna fi. Anaedi omokụt ke ọmọtọn̄ọ ndikpon nnyụn̄ n̄kop odudu n̄kan nte ekesikopde, ndien etie nte afara fo ke atara n̄ko. N̄ko, idet ekeme ndifụt fi ke ukot, esịt, iso, ye ke n̄kpafaha. Nte ededi, idịghe uwak idet oro ẹfụtde fi ke idem ke ẹda ẹbiere ke edi erenowo; idet edi n̄kpọ ufọk.

Sia mîdịghe kpukpru itie ke idem fo edikọri ke ukem udomo, ekeme nditie fi mfịna mfịna ke idem. Dwayne ọdọhọ ete: “N̄keye nte an̄wambana emi ọduọde odụk aran. Eketie nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke ubọk ye ukot mi inyịmeke ndinam se mfre mi etemede mmọ.”

Ke ini edide n̄kpọ nte isua 14, 15, m̀mê 16, uyo fo ọyọtọn̄ọ ndikpon, edi emi edidi sụn̄sụn̄. Ndusụk ini, ekeme ndidi ke etịn̄ ikọ ke akamba uyo, etise uyo fo okpụhọde etie nte eke eyenọwọn̄, ndien emi ekeme ndinam fi bụt. Edi kûyak oro afịna fi. Nte ini akade, uyo fo iditiehe ntre aba. Nte ededi, bụt idinen̄ekede inam fi edieke ekpepde ndisituak inua imam ke ini oro etịbede.

Nte mme ndido ubon eyen  fo ẹkọride, ndido idan̄ fo oyokpon, idet oyonyụn̄ etịbe akanade enye. Mme ndido emi ẹyetọn̄ọ ndinyene nsene. Ediwak miliọn nsen emi owo mîkemeke ndikụt ke ata enyịn ẹdọn̄ọ ke nsene emi esiwọrọde erenowo ke idem ke ini enye anamde idan̄. Ke ini nsen nsene emi osobode ye nsen eyen oro odude n̄wan ke idem, enye ekeme ndinam n̄wan oyomo.

Nsene emi ẹsitọn̄ọ ndiwak fi ke idem. Ndusụk ẹsitak ẹdọn̄ọ fi ke idem, edi ke ini ke ini, ndusụk ẹkeme ndiwọn̄ọ fi ke idem ke adan̄aemi osụk edede ke okoneyo. Emi idịghe esen n̄kpọ. Kamse, Bible etịn̄ aban̄a nsene ndiwọrọ erenowo ke idem. (Leviticus 15:16, 17) Emi owụt ke mme ndido ubon eyen fo ke ẹfọfọn ye nte ke afo ke okpon akabade akwa erenowo.

Ndi ọmọtọn̄ọ ndikụt ndusụk ukpụhọde oro itịn̄de iban̄a mi ke idem fo? Ke udịm oro ẹdụride mi, wet mbụme ekededi oro enyenede aban̄a mme ukpụhọde oro okụtde ke idem fo.

․․․․․

Ndise Mban̄a Nte Etiede Fi ke Idem

Nte mme ndido ubon eyen ẹkọride, n̄kparawa ẹsitọn̄ọ ndidụk n̄kaiferi enyịn, n̄kaiferi ẹsinyụn̄ ẹtọn̄ọ ndidụk n̄kparawa enyịn. Matt ọdọhọ ete: “Ke mma n̄kọtọn̄ọ ndikpon n̄wọrọ owo, mma ntọn̄ọ ndikụt ke ndiye iban ẹyọyọhọ kpukpru ebiet. Edi ama abiak mi ndifiọk ke n̄kemeke ndibre ima ye owo mmọ ndomokiet tutu nnen̄ede n̄kpon owo.” Ke Ibuot 29, iyeneme iban̄a orụk n̄kọri enye emi. Edi idahaemi, fiọk ete ke oyom ekpep ndimụm idem n̄kama ke ini idan̄ ọdọn̄de fi. (Colossae 3:5) Okposụkedi emi esisọn̄de, afo emekeme ndikara udọn̄ emi!

Nte osụk ọkọride man akabade akwa owo, ekeme ndiyom  ekpep nte ekpesede aban̄a nte etiede fi ke idem. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndisitie fi ke idem nte ke uwọrọke n̄kpọ ndomokiet. Ediwak uyen ẹsiwak ndikop ndobo ye ọkpọsọn̄ mfụhọ. Ke mme utọ ini emi, ọkpọfọn etịn̄ nte etiede fi ke idem ọnọ ete ye eka fo m̀mê akwa owo en̄wen emi ekemede ndiberi edem. Wet enyịn̄ akwa owo emi afo ekemede nditịn̄ nte etiede fi ke idem nnọ ke idak emi.

․․․․․

N̄kọri Emi Ọfọnde Akan

Ata akpan n̄kọri emi anade anam isan̄ake n̄kpọ ye nte afo ọniọn̄de, nte idem m̀mê iso fo etiede, edi aban̄a nte afo okpodude uwem—nte ekpekerede n̄kpọ, nte ekpesede aban̄a mme n̄kpọ oro ẹdọn̄de fi, ndien ke akande kpukpru, nte akpanamde n̄kpọ Abasi. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, n̄kesitịn̄ ikọ nte eyenọwọn̄, n̄kere n̄kpọ nte eyenọwọn̄, n̄kọk ibuot nte eyenọwọn̄; edi ke emi mma n̄kokpon n̄wọrọ owo, mmọduọn̄ọ mme ido uyen.” (1 Corinth 13:11) Nso ke ikpep ito emi? Ikpep nte ke idịghe nditie nte akwa owo edi n̄kpọ, edi akam edi ndinam n̄kpọ nte akwa owo, nditịn̄ ikọ nte  akwa owo, ndinyụn̄ n̄kere n̄kpọ nte akwa owo. Kûyak mme ukpụhọde oro okụtde ke idem fo ẹfịna fi tutu afo efre aban̄a nti edu emi akpanade enyene!

Ti n̄ko ete ke Abasi “ese esịt.” (1 Samuel 16:7) Bible ọdọhọ ke Edidem Saul ama ọniọn̄ onyụn̄ eye, edi enye ikanamke ọfọn idem ke ini enye mîkedịghe edidem. (1 Samuel 9:2) Edi Zacchaeus iketiehe nte Saul. Okposụkedi emi enye ‘okomụhọde’ etieti, enye ama enen̄ede esịn ukeme man okpụhọde uwem esie onyụn̄ akabade edi mbet Jesus. (Luke 19:2-10) Nte an̄wan̄ade, edu uwem owo akam enen̄ede edi akpan n̄kpọ akan.

Se idude edi: Idụhe eti n̄kpọ ndomokiet emi afo ekemede ndinam man okpon inikiet inikiet m̀mê ọkọri sụn̄sụn̄. Ntem, utu ke ndisasua m̀mê ndikop ndịk mban̄a mme ukpụhọde emi okụtde ke idem fo, kam nen̄ede ma mmọ nyụn̄ kpep ndisituak inua imam ke ini okụtde mmọ. Mme ukpụhọde emi idịghe udọn̄ọ inyụn̄ idịghe afo edi akpa owo emi ọkọride ọwọrọ owo. Kûfịna idemfo; n̄kpọ idinamke fi. Ke ama ekese aban̄a mme mfịna emi ukpụhọde emi ẹdade ẹsọk fi, nte ini akade afo ayakabade ata akwa owo!

KE IBUOTIKỌ ORO ETIENEDE

Nso ke akpanam edieke mûmaha nte etiede ke ini esede idemfo ke ukụtiso? Didie ke ekeme ndinyene nnennen ekikere mban̄a nte etiede?

[Ikọ Idakisọn̄]

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Nyotoro fi koro afo akanamde mi ke utịbe utịbe usụn̄ emi enyenede ndịk.”​—Psalm 139:14.

ITEM

Nte ọtọn̄ọde ndikọri n̄wọrọ owo, kûsịne ọfọn̄ oro ekemede ndidemede mbon en̄wen udọn̄ idan̄. Sịne ọfọn̄ emi “owụtde iso o-bụt ye eti ibuot” kpukpru ini.​—1 Timothy 2:9.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Ndusụk nditọwọn̄ ẹsitọn̄ọ ndikụt nte idem mmọ okpụhọrede ke ini mmọ ẹsịmde isua itiaita, edi mbon eken ẹsisịm isua efịt mbemiso ẹtọn̄ọde ndikụt eke mmọ. Isidịghe ukem ye kpukpru owo.

SE NDINAMDE

Nte nsụk n̄kponde, edu oro oyomde nnen̄ede nnam ukpụhọde edi ․․․․․

Se ndinamde man n̄ka iso n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Ntak emi esisọn̄de eyenọwọn̄ ndise mban̄a mme ukpụhọde oro enye okụtde ke idem esie ke ini enye ọtọn̄ọde ndikọri n̄kabade akwa owo?

● Ke otu mme ukpụhọde oro okụtde ke idem fo, ewe ọsọn̄ fi akan ndise mban̄a?

● Ntak emi ima emi amade Abasi ekemede ndibịt ke ini ọtọn̄ọde ndikọri n̄kabade akwa owo, ndien nso ke akpanam man emi okûtịbe?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 61]

“Odu ediwak n̄kpọ emi ẹsifịnade owo nte enye ọkọride, ndien ukemeke ndinen̄ede mfiọk nte idem fo editiede. Edi nte osụk ọkọride, eyekpep ndise mban̄a mme ukpụhọde oro okụtde ke idem fo onyụn̄ ama mmọ.”​—Annette

 [Ekebe ke page 63, 64]

Ntọtọn̄ọ Didie Nneme Oro Aban̄ade Idan̄ ye Papa M̀mê Mama?

“Edieke nnyenede mbụme mban̄a idan̄, ndibụpke ete ye eka mi.”​—Beth.

“N̄kpekemeke nditọn̄ọ orụk nneme emi.”—Dennis.

Edieke afo etiede nte Beth m̀mê Dennis, ọwọrọ ekikere inaha fi sụn̄. Akpama ndifiọk n̄kpọ mban̄a idan̄, edi ete ye eka fo emi ẹkam ẹkemede ndin̄wam fi ke afo mûmaha ndibụp. Ediwak n̄kpọ ke ẹtịmede fi esịt:

Didie ke mmọ ẹdise mi?

“Nyomke mbụme emi mbụpde mmọ anam mmọ ẹkere ke enyene se nnamde.”​—Jessica.

“Mmọ ẹyom fi aka iso edi eti eyenọwọn̄, ndien usen ekededi oro ọtọn̄ọde ndineme n̄kpọ mban̄a idan̄ ye mmọ, mmọ ẹkere ke etie nte ọmọtọn̄ọ ndibiara.”​—Beth.

Didie ke mmọ ẹdinam n̄kpọ ẹban̄a se mbụpde mmọ?

“Nsikere ke ete ye eka mi idibetke n̄kụre se nnyenede nditịn̄, ke mmọ ẹyesọsọp ẹkere ke enyene se inamde mbụp mbụme oro ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndikaha mi ye ikọ.”​—Gloria.

“Ete ye eka mi isidịpke nte etiede mmọ ke idem, ntre nsiyomke ndikụt mmọ ẹbọpde iso ye ami sia ẹkerede ke enyene se nnamde ndue. Ke nditịm ntịn̄, ekpedi ke ntịn̄ ikọ mi ke inua, papa ke ekere esiemmọ se editịn̄de ida inen̄ede mi.”​—Pam.

Ndi mmọ ẹyeda se ntịn̄de ke usụn̄ en̄wen?

“Mmọ ẹkeme ndiyat esịt ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndibụp utọ mbụme nte, ‘Ndi esidọn̄ fi ndinam idan̄?’ mîdịghe ‘Ndi mme ufan fo ẹsifịna fi ẹte anam idan̄?’ Edi akam ekeme ndidi okonyụn̄ obobụp man ọfiọk.”​—Lisa.

“Iso ete mi esikpụhọde ini ekededi oro nsiakde akpawara enyịn̄. Ntise, enye ọtọn̄ọ ndinọ mi item mban̄a idan̄. Mmesikere, ‘Papa, n̄kukụre se n̄ketịn̄de ekedi ke akparawa oro eye. N̄ketịn̄ke n̄kpọ ndomokiet mban̄a ndọ m̀mê idan̄!’”​—Stacey.

Etie nte ayama ndifiọk ke ete ye eka fo ẹkeme ndikop bụt ndineme n̄kpọ mban̄a idan̄ ye afo kpa nte afo esikopde bụt ndineme  ye mmọ! Ekeme ndidi oro edi ntak emi n̄kpọ nte owo itiaba ke otu ete m̀mê eka duop emi ẹkedade ẹnam ndụn̄ọde, ke ẹbaharede ukem ukem, ẹkedọhọde ke ima ineme n̄kpọ iban̄a idan̄ ye nditọ mmimọ, edi ke ini ẹkebụpde nditọ mmọ, n̄kpọ nte owo inan̄ ke otu duop, ke ẹbaharede ukem ukem, ẹkenyịme ke ima inyene utọ nneme oro.

Se idude edi ke ekeme ndidi ete ye eka fo idimaha ndineme n̄kpọ ye afo mban̄a idan̄. Ke ediwak idaha, ekeme ndidi ete ye eka mmọ ikesimaha ndineme n̄kpọ mban̄a idan̄ ye mmọ. Inamke n̄kpọ m̀mê nso idi ntak, kûyịre ete mmọ ẹtọn̄ọ nneme emi ye afo. Edieke enyenede uko ọtọn̄ọ nneme emi ye ete ye eka fo, emi ekeme ndida ufọn nsọk fi ye mmọ. Didie ke ekeme ndinam oro?

Nte ekemede nditọn̄ọ orụk nneme emi

Ete ye eka fo ẹnen̄ede ẹnyene ifiọk ẹban̄a n̄kpọ emi ẹnyụn̄ ẹkeme ndinọ fi nti item. Edi oyom ọfiọk nte ọkpọtọn̄ọde orụk nneme emi. Domo ndinam se itienede mi ise:

1 Sian ete m̀mê eka fo ke okposụkedi emi ọsọn̄de fi nditịn̄ se ifịnade fi, ke akpama ndinyene nneme ye enye. “Inua ododobi mi ndineme mban̄a n̄kpọ emi sia n̄kere ke emi ekeme ndinam mbufo ẹkere . . .”

2 Ekem sian ete m̀mê eka fo se inamde oyom ndinyene nneme ye enye. “Edi mmenyene mbụme, ndien n̄kpama edi afo ọbọrọ mi mbụme emi utu ke owo en̄wen.”

3 Ekem tịn̄ se ifịnade fi. “Mbụme mi edi  . . .”

4 Ke utịt nneme oro, tịn̄ n̄kpọ emi edinamde enye oyom ndisinyene nneme ye afo. “Edieke n̄kpọ en̄wen afịnade mi, ndi mmekeme ndifiak ndibụp fi?”

Okposụkedi emi ọfiọkde ke ibọrọ esie edidi ih, ndikop nte ete m̀mê eka fo ọbọrọde fi ntem ayanam ekeme ndinyene nneme ye enye ini ekededi oro n̄kpọ afiakde afịna fi. Mmọdo, domo se itịn̄de emi se! Emekeme ndinyịme ye se Trina emi edide isua 24 idahaemi etịn̄de. Enye ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kenyenede nneme ye Mama, mmeti nte n̄kekerede ke ekpedi mma mfiọk n̄kpekenemeke orụk n̄kpọ emi ye enye. Edi idahaemi, mmenem esịt sia eka mi ikedịpke mi n̄kpọ ndomokiet. Nneme oro enen̄ede an̄wam mi!”

[Ndise ke page 59]

Ndikọri n̄kabade akwa owo etie nte ndikpọn̄ ebiet kiet n̄kodụn̄ ke ebiet en̄wen—edi emekeme ndinam mme ukpụhọde oro ẹyomde