Ang Pangtimbre nga ‘Iya ni Jucal’

SANG ikapito nga siglo B.C.E., nalutos sang Caldeanhon nga manuggahom nga si Nabocodonosor ang Jerusalem, kag ginsunog niya ang siudad kag ginguba ang mga pader sini. Ginbihag kag ginbulag niya si Sedequias, ang hari sang Juda. Dugang pa, “ginpatay sang hari sang Babilonia ang tanan nga dungganon sang Juda.”—Jeremias 39:1-8.

Ang isa sang mga dungganon, ukon mga prinsipe, sang Juda, nga ayhan ginpatay sang mga Babilonianhon amo si Jucal, ang anak ni Shelemias. Ang sugilanon ni Jucal daw may epilogo ukon katapusan nga seksion nga nagahatag sing bag-o nga impormasyon tuhoy sa sini nga karakter sang Biblia. Apang, antes ini binagbinagon, tan-awon anay naton ang ginasiling sang Kasulatan tuhoy kay Jucal kag sa iya panahon.

“Indi Sila Magadaug Batok sa Imo”

Ginsugo ni Jehova si manalagna Jeremias nga ipahayag ang mensahe sang paghukom batok sa Juda kag Jerusalem. Nagsiling ang Dios kay Jeremias nga ang mga hari, mga prinsipe, mga saserdote, kag katawhan sang Juda ‘magapakig-away batok sa’ iya. “Apang indi sila magadaug batok sa imo, kay ‘ako kaupod nimo,’” siling ni Jehova.—Jeremias 1:17-19.

Sang ginsalakay sang Babilonia ang Jerusalem, nga kapital sang Juda, si Hari Sedequias makaduha nga nagpadala sing mga mensahero kay Jeremias agod hibaluon kon bala magaisol si Nabocodonosor gikan sa siudad kag agod pangabayon ang manalagna nga ipangamuyo ini. Ang isa sang mga emisaryo sang hari amo si Jucal, nga kilala man nga si Jehucal. Ang mensahe nga ginhatag sang Dios kay Jeremias amo nga laglagon sang mga Babilonianhon, ukon mga Caldeanhon, ang siudad. Ang bisan sin-o nga pumuluyo sang Jerusalem nga magpabilin sa sini mapatay sa gutom, pamiste, kag espada. Sa pihak nga bahin, ang magadampig sa mga Caldeanhon makalampuwas. Naakig gid ang mga prinsipe sang Juda sa ginsiling ni Jeremias!—Jeremias 21:1-10; 37:3-10; 38:1-3.

Si Jucal amo ang isa sang mga prinsipe nga naglaygay kay Sedequias: “Ipapatay ini nga tawo [si Jeremias]; sa bagay nga ginapaluya niya ang mga kamot sang mga tawo sa inaway.” Ang malaut nga si Jucal isa man sang nagtonton kay Jeremias sa lunangon nga buho, nga gikan sini ginluwas sang ulihi ang manalagna. (Jeremias 37:15; 38:4-6) Bangod gintuman ni Jeremias si Jehova, nakalampuwas sia sang ginlaglag ang Jerusalem, apang si Jucal mahimo nga napatay sang ang sistema nga ginsaligan niya ginlaglag.

Isa ka Makawiwili nga Epilogo

Ang epilogo sa sugilanon tuhoy kay Jucal mahimo nga “ginsulat” sining karon lang sa Jerusalem sang mga tuig 2005. Ang mga arkeologo nagkutkot sa isa ka duog kag naglaum nga makita diri ang  palasyo ni Hari David. Ang nakita nila amo ang isa ka daku kaayo nga bato nga istruktura nga ginapatihan nila nga naguba sang ginsakop sang mga Babilonianhon ang Jerusalem sang panahon ni Jeremias.

Indi pa mahibaluan kon amo ini ang palasyo ni David ukon indi. Apang, nakilal-an sang mga arkeologo ang isa ka butang nga ila nakita—ang 1 ka sentimetro kalapad kag human sa daga nga pangtimbre ukon pangmarka nga ginapakita sa pahina 14. Gintimbre anay ini sa isa ka dokumento nga madugay na nadunot. Ang marka nagasiling: “Iya ni Yehuchal nga anak ni Shelemiyahu nga anak ni Shovi.” Ini nga marka naghalin sa pangtimbre sang kaaway ni Jeremias nga si Yehuchal, ukon Jucal, nga anak ni Shelemias.

Ang arkeologo nga si Eilat Mazar, nga nagpatpat sang marka, nagsulat nga si Jehucal “ikaduha [lamang] nga ministro sa hari,” sunod kay Gemarias, nga anak ni Safan, nga ang ngalan makita sa marka nga nasalapuan sa Siudad ni David. a

Ang pagpati sa Pulong sang Dios wala nasandig sa pagkatukib sa bisan ano nga artifact; apang ang katumanan sang inspirado nga tagna isa ka mabakod nga basihan agod patihan ang Biblia. Ginapamatud-an sang maragtas nga natagna sing husto ni Jeremias ang paglaglag sa Jerusalem. Ang makahuluya nga paglaglag sa mga kaaway ni Jeremias dapat magpabakod sang aton pagtuo nga kon magmatutom kita kaangay ni Jeremias, ang aton mga kaaway ‘indi magadaug batok sa aton bangod si Jehova kaupod naton.’

[Nota]

[Retrato sa pahina 15]

Si Jeremias wala mahaylo nga pahaganhaganon ang mensahe sang Dios

[Credit Line sang retrato sa pahina 14]

Gabi Laron/Institute of Archaeology/ Hebrew University ©Eilat Mazar