Disisiete ni Nanang idi nayanakak idi 1960. Pinanawannakami ni Tatang sakbay pay a mayanakak. Nakipagyankami ken Nanang kada apongko idiay Burg, a bassit nga ili iti dati a German Democratic Republic, wenno East Germany. Adu a tattao ti saan a mamati iti Dios, kasta met ti pamiliami. Awan laeng ti Dios kadakami.

Idi dumakdakkelak, pagay-ayatko ti atension ni lolok. Ikaduanak iti adu a trabahona. Ibaonnak nga umuli kadagiti kayo tapno agputed iti sangsanga. Kas maysa nga ubing, kaykayatko nga aramiden dagita. Awan pakadanagak ken naragsak ti biagko.

Naminsan, idi agtawenak iti pito, adda nakabutbuteng a napasamak. Karugrugi pay laeng ti maikadua a tawenko iti eskuelaan. Iti panagawidko, immuliak iti torre ti koriente. Idi walo a metron ti naulik, nakorienteak, ket naawananak iti puot. Idi makapuotak iti ospital, saankon a marikna dagiti imak. Nagkaro ti pannakapuorda ken makapasidduker a kitaen isu a masapul a maputed tapno saan a maimpeksion ti darak. Kasla nagtupak ti langit kada Nanang ken apongko. Ngem gapu ta ubingak pay, diak unay idi maawatan ti epektonanto dayta iti biagko.

Idi rimmuarak iti ospital, nageskuelaak manen. Pagaangawandak dagiti kaeskuelaak, idurondak, ken batuendak iti uray ania ta saanko a maidepensa ti bagik. Nasaktanak unay kadagiti naulpit ken mangipababa a sasaoda. Idi agangay, naipanak idiay Birkenwerder School for the Disabled, a kasla boarding school para kadagiti ubbing nga adda depektona. Gapu ta adayo ti eskuelaan iti balaymi, marigatan ni Nanang ken da apongko a mangbisita kaniak. Makitak laeng ida kada bakasion. Iti simmaruno a sangapulo a tawen, dimmakkelak nga awan iti dennada.

Adu a trabaho ti sinursurok manen babaen kadagiti sakak. Mailadawam kadi no kasano ti mangan nga usarem ti sakam nga agkutsara wenno agtinidor? Narigat ngem nasursurok dayta. Usarek pay ti sakak nga agsipilio ken agsagaysay. No makisarsaritaak, agkompasak pay ketdin babaen kadagiti sakak. Wen, ti sakak ti nagbalin a pannakaimak.

 Idi baritoak, kaykayatko ti agbasa kadagiti science fiction. No maminsan, maar-arapaapko a haytek dagiti imak ket maaramidko ti amin. Idi agtawenak iti katorse, nasursurok ti agsigarilio. Mariknak nga adda kompiansak iti bagik, ken awan nakaidumaak iti sabsabali. Arigna ibagbagak: ‘Kabaelak met dayta. Maibilang a nataengan dagiti mannigarilio, pukol man wenno saan.’

Nagbalinak nga okupado kadagiti aktibidad ti kagimongan. Nakimiembroak iti Free German Youth, organisasion dagiti agtutubo nga is-isponsoran ti gobierno. Nagbalinak a sekretario, a nadagsen a posision para kadagiti miembro. Nakiramanak met iti grupo dagiti kumakanta, dumadaniw, ken isport para kadagiti adda depektona. Kalpasan ti pannakasanayko iti maysa a trabaho, nakastrekak iti maysa a kompania iti ilimi. Idi dumakdakkelak, kanayon nga isuotko ti artipisial nga imak ta kayatko ti agbalin a kompleto.

Maysa nga aldaw, bayat nga agur-urayak iti tren a mapan iti pagtrabahuak, adda lalaki nga immasideg. Dinamagna no mailadawak iti panunotko a maisubli ti Dios dagiti imak. Nariribukanak. Siempre kayatko a maisubli dagiti imak. Ngem para kaniak, kasla nagrigat a mapasamak dayta ken imposible! Kas maysa nga ateista, mamatiak nga awan ti Dios. Sipud idin, likliklikakon dayta a lalaki.

Di nagbayag kalpasanna, inawisnak ti katrabahuak a bumisita iti pamiliana. Bayat nga agkapkapekami, naibaga dagiti nagannakna ti maipapan iti Dios—ni Jehova a Dios. Dayta ti damo a pannakangngegko nga adda nagan ti Dios. (Salmo 83:18) Ngem iti un-unegko, saanak a mamati: ‘Imposible nga adda Dios, aniaman ti naganna. Paneknekak a kamalida.’ Gapu ta kombinsidoak a hustoak, immanamongak a pagsasaritaanmi ti Biblia. Ngem nasdaawak ta diak napaneknekan nga awan Dios.

In-inut a nabalbaliwan ti kapanunotak bayat nga ad-adalenmi dagiti padto iti Biblia. Adu a padto manipud iti Dios ti natungpal uray naisurat dagitoy iti ginasut wenno rinibu pay ketdi a tawen a nasaksakbay. Iti maysa a panagsasarita maipapan iti Biblia, inkomparami dagiti kasasaad ita ti lubong kadagiti padto iti Mateo kapitulo 24, Lucas kapitulo 21, ken 2 Timoteo kapitulo 3. No ti kombinasion dagiti sintomas ket makatulong iti doktor tapno maammuanna ti sakit ti pasiente, ti kombinasion dagiti pasamak a nadakamat kadagita a padto tinulongannak met a mangtarus nga agbibiagtayon iti aw-awagan ti Biblia a ‘maudi nga al-aldaw.’ * Nagsiddaawak. Makitkitakon ti mismo a kaitungpalan dagita a padto.

Kombinsidoak a kinapudno ti maad-adalko. Nangrugiak nga agkararag ken Jehova a Dios ken insardengkon ti agsigarilio uray no nasuroken a maysa a dekada nga adiktoak. Intuloyko ti nagadal iti Biblia iti dandani makatawen. Idi Abril 27, 1986, nalimed a nabautisaranak iti bathtub ta maiparit idi ti trabaho dagiti Saksi idiay East Germany.

Gapu iti pannakaiparit, aggigimongkami iti babassit a grupo kadagiti pribado a balay ken manmano laeng ti am-ammok a kapammatiak. Ngem diak ninamnama a pinalubosandak dagiti autoridad ti gobierno a mapan idiay West Germany. Saan a maiparit ti trabaho dagiti Saksi sadiay. Damok ti immatender iti kombension maipapan iti Biblia ken nakitak ti rinibu a kakabsatko. Naisangsangayan dayta a kapadasan.

Idi narba ti Berlin Wall, saanen a maiparit ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Nawayakami met laengen nga agdayaw ken Jehova. Kayatko idi nga ad-adu pay koma ti tiempok a mangasaba. Ngem mabutengak a makitungtong iti diak am-ammo. Nababa ti panagkitak iti bagik ta pukolak ken naggigianak iti balay para kadagiti adda depektona iti kaaduan a tawen ti kinaubingko. Ngem idi 1992, pinadasko ti nangbusbos iti 60 nga oras a mangasaba iti makabulan. Naaramidak dayta ken kasta unay ti ragsakko. Isu nga inkeddengko a binulan nga aramidek dayta ket nakapagtultuloyak iti agarup tallo a tawen.

Kanayon a pampanunotek ti sasao a mabasa iti Biblia: “Siasino ti nakapuy, ket saanak a nakapuy?” (2 Corinto 11:29) Uray no pukolak, adda pay met isip ken bosesko. Isu nga inkagumaak a tulongan ti sabsabali. Gapu iti situasionko, maawatak dagidiay adda pisikal a depektoda. Ammok ti rikna dagiti adda kayatna nga aramiden ngem saanda met a kabaelan. Ikagkagumaak a paregtaen dagidiay makarikna iti kasta. Ti kasta a panangted iti dadduma ti mangparparagsak kaniak.

Aminek a nalidayak no dadduma. Kayatko ngamin ti agbalin a kompleto. Adu nga inaldaw a trabaho ti maaramidak ngem kasapulak ti ad-adu a panawen, panagporsegi, ken pigsa. Daytoy ti prinsipiok iti inaldaw: “Ta iti amin a bambanag addaanak iti bileg gapu iti daydiay mangmangted kaniak iti pannakabalin.” (Filipos 4:13) Inaldaw a pabpabilgennak ni Jehova tapno maaramidko dagiti trabahok. Nakitak a saan a pulos simmardeng ni Jehova a tumulong kaniak. Isu a diak pulos kayat ti sumardeng nga agserbi kenkuana.

Binendisionannak ni Jehova iti maysa a pamilia—banag a saanko a napadasan bayat ti kinaubingko ken kinaagtutubok. Naaddaanak iti nagsayaat, nadungngo, ken mannakipagrikna nga asawa a ni Elke. Kasta met, minilion a Saksi ni Jehova ti nagbalin a naespirituan a kakabsatko—maysa a sangalubongan a pamilia.

Maliwliwaak met iti kari ti Dios a Paraiso, inton pagbalinenna a “baro ti amin a bambanag,” a pakairamanan dagiti takiagko. (Apocalipsis 21:5) Mas kombinsidoak a pudno dayta no pampanunotek ti inaramid ni Jesus idi adda ditoy daga. Iti apagdarikmat, napaimbagna dagiti pilay ken naisublina ti napingas a lapayag ti maysa a lalaki. (Mateo 12:13; Lucas 22:50, 51) Gapu kadagiti kari ni Jehova ken kadagiti milagro nga inaramid ni Jesus, kombinsidoak a din agbayag, agbalinakto manen a kompleto.

Ngem ti pannakaam-ammok ken Jehova a Dios ti kadakkelan a bendision. Isu ti nagbalin nga amak ken gayyemko, ti manangliwliwak ken ti pigsak. Mariknak ti kas iti narikna ni Ari David a nangisurat: ‘Ni Jehova ti pigsak. Tinulongannak, iti kasta agrag-o ti pusok.’ (Salmo 28:7) Iti intero a panagbiagko, kayatko a petpetan daytoy a nakaskasdaaw a kinapudno. Inawatko daytoy uray awan ima ken takiagko.