Mwa ku Fumanela Tabo mwa Lubasi

Ze Mu Kona ku Eza Muta Mu Shelana

Wa munna u li: “Sara * ni na ha se lu nyalani, lwa yo pila ni lubasi lwa ka kwa ndu ya bashemi ba ka. Zazi le liñwi, mulikan’a munyan’a ka wa musizani a ni kupa kuli ni mu sindekete kwa ndu ka mota. Na lumela, mi na ya ni mwan’aka wa mushimani. Ha ni kuta kwa ndu, na to fumana kuli Sara u filikani. Lwa kalisa ku kanana, mi a ni tama kuli ni lata hahulu basali fapil’a lubasi lwa ka. Na felela mwahalimu, mi na kalisa ku mu bulelela manzwi a na mu nyemisize hahulu ni ku fita.”

Wa musali u li: “Mwan’a luna ki mukuli luli, mi ka nako ye ne lu kananisana ne lu si na hande masheleñi. Kacwalo bo Fernando ha ne ba nze ba sindeketa mulikan’a munyan’a bona ni mwan’a luna, ne ni filikanyizwe ki lika ze ñata. Ha ba to punya kwa ndu na ba taluseza mo ne ni ikutwela. Hañi-hañi lwa kalisa ku kanana ni ku ishendaula. Na inyaza maswe hasamulaho.”

KANA batu ba ba nyalani ha ba shelana ku bonisa kuli ha ba sa latana? Batili! Bo Fernando ni Sara ba ba sa zo bulelwa ba latana luli. Kono ku si na taba kuli batu ba ba nyalani ba latana cwañi, ba ka shelananga ka linako ze ñwi.

Ki kabakalañi batu ba ba nyalani ha ba shelananga, mi haiba mu shelana, mu kona ku ezañi kuli linyalo la mina li si ke la fela? Lu tokwa ku nyakisisa se li bulela Linzwi la Mulimu, Bibele fa taba ye bakeñisa kuli Mulimu ki yena ya tomile linyalo.—Genese 2:21, 22; 2 Timotea 3:16, 17.

Mwa ku Tatululela Matata

Buñata bwa batu ba ba nyalani ba batanga ku pilisana hande ka lilato. Kono Bibele i bonisa hande kuli batu “kaufela ba ezize sibi, mi ba kauhezwi kwa kanya ya Mulimu.” (Maroma 3:23) Kacwalo batu ba ba nyalani ba kana ba fumana t’ata ku ba ni buiswalo haiba ba shelana. Mi haiba ba kalisa ku kanana, ku kona ku ba t’ata hahulu ku luma lulimi kuli ba tokwe ku hanyaukelana kamba ku alabana ka manzwi a maswe. (Maroma 7:21; Maefese 4:31) Ki lika mañi ze ñwi ze kona ku tisa butata?

Hañata bo munna ni musali ba ambolanga litaba ka ku shutana-shutana. Bo Michiko ba li: “Ha se lu nyalani, na lemuha kuli ne ni shutana ni bomunn’a ka mo ne lu ambolela litaba. Na ha ni batangi fela ku ambola ze ne ezahezi kono ni batanga ku bulela libaka nto ye ñwi ha ne i ezahezi ni mo ne ku tezi kuli i ezahale. Bomunn’a ka bona ba batanga fela ku bulela ze ne ezahezi.”

Bo Michiko hasi bona fela ba ba li mwa muinelo wo. Mwa manyalo a mañata, yo muñwi a kana a bata ku ambola taba ka butungi kono ya nyalani ni yena a kana a sa tabeli likañi mi u kona ku sa bata ku ambola za teñi. Fokuñwi yo muñwi u kona ku lika ka t’ata ku ambola taba ye ñwi, kono mutu ya nyalani ni yena u kona ku bonahala kuli ha lati ku ambola za teñi ni hanyinyani. Kana mu lemuhile butata bo mwa linyalo la mina? Kana ku mina ku na ni ya bonahala  kuli yena ki yena ya tabela hahulu ku ambola za taba ye ñwi, mi yo muñwi yena ha tabeli za teñi?

Taba ye ñwi ye kona ku tisa kuli batu ba be ni mibonelo ye shutana ya mwa ku ambolisanela litaba ki lubasi mwa hulezi mutu. Bo Justin ba se ba nyezi ka lilimo ze ketalizoho ba li: “Ni hulezi mwa lubasi lo lu kuzize hahulu mi ni fumananga hahulu t’ata ku ambolisana hande ni ba bañwi. Mi nto yeo i filikanyanga musal’a ka. Yena u zwa mwa lubasi lo lu ikambolela, mi ha fumanangi t’ata ku talusa mwa ikutwela.”

Libaka Ha Mu Swanela ku Tatulula Matata

Lipatisiso li bonisa kuli bo munna ni musali ni ko ba bulelelana hakai kuli ba latana ha ku talusi kuli linyalo la bona li ka ba la tabo. Nihaiba yona tobali kamba ku ba ni mali hasi zona lika za butokwa hahulu mwa linyalo. Kono nto ya butokwa hahulu ye bonisa kuli linyalo li ka konda ki mo ba tatululela matata bo munna ni musali.

Hape Jesu na bulezi kuli muta batu ba nyalana, Mulimu ki yena ya ba kopanya isiñi mutu. (Mateu 19:4-6) Kacwalo linyalo le linde li swanela ku kanyisa Mulimu. Kono haiba munna a palelwa ku lata ni ku babalela musal’a hae, Jehova Mulimu wa kona ku sa alaba litapelo za hae. (1 Pitrosi 3:7) Mi musali ya sa kuteki munn’a hae u shwaula Jehova, yena ya ketile munna ku ba toho ya lubasi.—1 Makorinte 11:3.

Mwa ku Kondiseza—Mu Ambuke Lipulelo Ze Maswe

Ku si na taba kuli mu hulezi mwa lubasi lo lu cwañi kamba kuli ne mu ambolanga cwañi, ku na ni lipulelo ze ñwi ze maswe ze mu swanela ku ambuka haiba mu bata ku itusisa likuka za Bibele ni ku tatulula hande matata. Mu ipuze lipuzo ze latelela.

▪ ‘Kana na likanga ka t’ata ku sa bulela lipulelo ze maswe?’ Lishitanguti la mwa Bibele li li: “Ha ku bakulwa fa ngo, ku zwa mookola, ni cwalo, ha ku shemaetwa buhali, ku taha lindwa.” (Liproverbia 30:33) Manzwi ao a talusañi? Mu nyakisise mutala wo. Mu kana mwa ba ni mibonelo ye shutana ka mwa ku itusiseza mali (“Lu tokwa ku tokomela hahulu kuli ha lu ngi lika ka sikoloti”) kono ona mibonelo yeo i kona ku tisa kuli mu shelane ka bunolo (“wena ha u zibi ku itusisa mali”). Ki niti kuli haiba mutu ye mu nyalani ni yena a mi ‘bakula fa ngo’ ka ku mi nyaza, mu kana mwa bata ku mu ‘bakula’ ni yena. Kono haiba mu eza cwalo mu ka ekeza fela kwa butata kakuli mu ka mu nyemisa hahulu ni ku fita.

Muñoli wa Bibele Jakobo u lu eleza kuli: “A mu bone, mushitu o mutuna o ca lubya lo lu zwa kwa kalilo ka kanyinyani! Lilimi ni lona ki mulilo.” (Jakobo 3:5, 6) Kacwalo haiba batu ba ba nyalani ba sa tokomeli lilimi la bona, ba kona ku fapanela fela fa nto ye nyinyani. Mi lilato la kona ku yonga haiba bo munna ni musali ba zwelapili ku kananela fa lika.

Mwa sibaka sa ku kutisa bumaswe, neikaba hande ha ne mu ka likanyisa Jesu, ya “n’a sa kutisi matapa.” (1 Pitrosi 2:23) Mu kona ku felisa kañi ka bubebe haiba mu lika ku nga lika mwa li ngela mutu ye mu nyalani ni yena ni ku kupa swalelo.

MU LIKE KU EZA CWANA: Nako ye ñwi ha ku ka zuha kañi, mu ipuze kuli: ‘Kana ku na ni ze ni ka yawa luli haiba ni nga lika mwa li ngela mutu ye ni nyalani ni yena? Kana ku na ni ze ni ezize ze zusize kañi ye? Kiñi ha ni sa kupangi swalelo ha ni fosa?

▪ Kana na keshebisanga maikuto a mutu ye ni nyalani ni yena? Linzwi la Mulimu li lu eleza kuli: “Mu be ni maikuto a li mañwi kamukan’a mina.” (1 Pitrosi 3:8) Mu nyakisise mabaka a mabeli a kona ku mi palelwisa ku latelela kelezo ye. Sapili, mu kana mwa sa zibi za nahana mutu ye mu nyalani ni yena kamba ze mwa pilu ya hae. Ka mutala, haiba a bilaezwa hahulu ki taba ye ñwi ku fita mina, mu kana mwa bulela kuli, “U ipulaisa fela minahano.” Mwendi mina fo mu bata kuli a si ke a bilaezwa hahulu ki butata bo mu li ku bona. Kono hasi bote ba ba kona ku omba-ombiwa ka manzwi  ao. Bo munna ni musali mwa sibeli sa bona ba tokwa ku ziba kuli mutu ye ba nyalani ni yena wa ba utwisisa ni ku ba utwela butuku.

Sa bubeli, buikuhumuso bo bu fitelezi ni bona bu kona ku tisa kuli mutu a palelwe ku iyakatwa maikuto a mutu ya nyalani ni yena. Mutu ya ikuhumusa u likanga ku ipahamisa ka ku nyaziseza ba bañwi. U kona ku eza cwalo ka ku ba shenda kamba ka ku ba bapanya ni batu ba bañwi. Mu ngeni mutala wa Bafalisi ni bañoli ba mwa miteñi ya Jesu. Batu ba ba ikuhumusa bao ne ba shendanga ni ku itusisa lipulelo ze maswe kwa batu ba ne ba sa lumelelani ni bona ibe kuli ne li Bafalisi ka bona kamba cwañi. (Joani 7:45-52) Kono Jesu yena na siyo cwalo. Na utwelanga butuku ba ne ba mu taluseza maikuto a bona.—Mateu 20:29-34; Mareka 5:25-34.

Mu like ku nahana mo mu ikutwelanga muta mutu ye mu nyalani ni yena a lika ku talusa mwa ikutwela. Kana sifateho sa mina ni litaba ze mu bulela li bonisanga kuli mwa mu utwela butuku? Kamba kana mwa mu kaulezanga ka bubebe ku si na ku teeleza ku za bulela?

MU LIKE KU EZA CWANA: Mwa lisunda ze taha mu like ku isa mamelelo kwa muambolelo wa mina ni mutu ye mu nyalani ni yena. Haiba mu lemuha kuli mwa mu kauleza ha bulela kamba mu bulela manzwi a maswe ku yena, mu kupe swalelo kapili-pili.

▪ ‘Kana ni nahananga kuli ye ni nyalani ni yena u na ni milelo ye maswe?’ “Kikuli Jobo u saba Mulimu fela, a sa kutelwi ki se siñwi? Ha ni li, u mu babalezi, yena ni ba ndu ya hae, ni z’a sweli kamukana, kwa maneku kaufela?” (Jobo 1:9, 10) Satani fo na kakanya busepahali bwa Jobo ku Mulimu.

Bo munna ni musali ni bona ba kona ku wela mwa lilaba le li swana la ku kakanya mutu ye ba nyalani ni yena haiba ba sa tokomeli. Ka mutala, haiba ye mu nyalani ni yena a mi ezeza nto ye nde, kana mwa nahananga kuli ku na ni za bata kamba za pata? Haiba a fosa, kana mu nganga kuli bufosi bwa hae bu bonisa kuli ha mi lati kamba wa itata? Haiba a fosa, kana mwa mu hupulisanga kuli na kile a fosa ka nzila ye swana hape?

MU LIKE KU EZA CWANA: Mu like ku hupula lika ze nde za sa mi ezelize mutu ye mu nyalani ni yena ni ze ne mu ezisize cwalo.

Muapositola Paulusi na ñozi kuli: “Lilato . . . ha li na ndimbelela.” (1 Makorinte 13:4, 5, NW) Mutu ya na ni lilato sakata wa ziba kuli ba bañwi ha ba si ka petahala. Kono mutu ya cwalo hape ha bulukangi sikoto kwa pilu haiba a fosezwa. Paulusi na ize lilato “li na ni tumelo kwa linto kaufela.” (1 Makorinte 13:7) Fo ha ku talusi kuli batu ba ba cwalo ba lumela lika kaufela, kono ba tabela ku sepa ba bañwi. Ha ba kakanyi ba bañwi. Bibele i bonisa kuli mutu ya na ni lilato wa swalelanga ba bañwi, mi ha tabeli ku ba kakanya. (Samu 86:5; Maefese 4:32) Haiba bo munna ni musali ba bonisana lilato le li cwalo, ba ka ba ni tabo mwa linyalo la bona.

MU IPUZE KULI . . .

▪ Ki mafosisa mañi e ne ba ezize bo Fernando ni Sara ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye?

▪ Ni kona ku tokolomoha cwañi mafosisa a swana mwa linyalo la ka?

▪ Ki lisupo mañi ze bulezwi mwa taba mo fo ni tokwa ku belekela?

[Litaluso za kwatasi]