Ndaku munda

Yehowa nnganyi?

Yehowa nnganyi?

Diandamuna dia mu Bible

 Yehowa nNzambi mulelela muena Bible, mMufuki wa bintu bionso. (Buakabuluibua 4:11) Muprofete Abalahama ne Mose bavua bamutendelela anu bu muvua Yezu muenze. (Genese 24:27; Ekesode 15:1, 2; Yone 20:17) Udi Nzambi wa bantu ba “pa buloba bujima,” ki ngua tshisamba tshimuepele patupu to.​—Misambu 47:2.

 Yehowa ke dîna dia Nzambi didi difunda mu Bible. (Ekesode 3:15; Misambu 83:18) Didi difumina ku muaku wa pa muanda wa tshiena Ebelu udi umvuija ne: “kulua.” Bamanyi ba malu a mu Bible ba bungi badi bamba ne: dîna edi didi diumvuija: “Yeye udi uvuija.” Diumvuija edi didi dileja bimpe ne: Yehowa mMufuki ne Mukumbaji wa malu adiye mulaye bua kuenza. (Yeshaya 55:10, 11) Bible udi utuambuluisha kabidi bua kumanya tshidi Yehowa bimpe, nangananga ngikadilu wende munene wa dinanga.​—Ekesode 34:5-7; Luka 6:35; 1 Yone 4:8.

 Mbakudimune dîna dia Nzambi dia mu tshiena Ebelu mu Tshiluba ne: Yehowa. Maleta anayi aa יהוה (YHWH) badi baabikila ne: Tétragramme. Nshindumuinu muimpe wa dîna edi mu tshiena Ebelu tshia kale ki mmumanyike to. Kadi dîna “Yehowa” ndituadije mu miakulu ya bungi kukadi bidimu bivule. Musangu wa kumpala dîna edi diakamueneka mu Anglais mu Bible wa William Tyndale mu 1530. *

Bua tshinyi nshindumuinu wa dîna dia Nzambi mu tshiena Ebelu tshia kale ki mmumanyike?

 Tshiena Ebelu tshia kale kabavua batshifunde ne maleta majikuke to, bavua batshifunde anu ne maleta matshintamane. Mubadi uvua wakula tshiena Ebelu uvua mua kusakidila maleta majikuke bipepele. Kadi pakajikijabu kufunda Mifundu ya mu tshiena Ebelu (anyi “Dipungila Dikulukulu,”) bamue bena Yuda bakitabakana bua buôwa ne: kabivua bimpe bua kutela dîna dilelela dia Nzambi to. Pavuabu babala mvese udi ne dîna dia Nzambi ne dîyi dikole, bavua batele mianzu bu mudi “Mukalenge” anyi “Nzambi” pa muaba wa Yehowa. Mu kupita kua bidimu nkama ya bungi, ditabakana malu bua buôwa diakatangalaka, ndekelu wa bionso nshindumuinu muimpe wa kale au kujiminaye. *

 Bamue badi bela meji ne: bavua bashindumuna dîna dia Nzambi ne: “Yahweh,” eku bakuabu baleja nshindumuinu mikuabu. Muvungu kampanda wa mu Mbuu Mufue udi ne tshitupa tshia mukanda wa Lewitiki mu tshiena Greke mbakudimunamu dîna dia Nzambi ne: Iao. Bafundi bena Greke ba kumpala badi kabidi baleja nshindumuinu eyi: Iae, Iabe, ne Iaoue. Kadi kakuena tshidi tshijadika ne: bavua bashindumuna dîna adi nanku mu tshiena Ebelu tshia kale to. *

Mudi bamue babuejakaja dîna dia Nzambi mu Bible

 Mudi bamue babuejakaja: Nkudimuinu idi itela “Yehowa” mmisakidile dîna adi.

 Bulelela bua bualu: Muaku wa mu tshiena Ebelu udibu bakudimuine dîna dia Nzambi mu maleta a Tétragramme udi mu Bible misangu 7 000. * Mu nkudimuinu ya bungi mbumbushe dîna dia Nzambi ku bukole ne mbapingaje muanzu bu mudi “Mukalenge.”

 Mudi bamue babuejakaja: Nzambi Wa Bukole Buonso kena dijinga ne dîna disunguluke to.

 Bulelela bua bualu: Nzambi nkayende wakasaka bafundi ba Bible ku bukole bua nyuma wende bua kufunda dîna diende misangu binunu ne binunu, ne udi ulomba badi bamutendelela bua bikale baditela. (Yeshaya 42:8; Yoele 2:32; Malaki 3:16; Lomo 10:13) Nzambi wakanyoka too ne baprofete ba dishima bavua batete kufikisha bantu ku dipua dîna diende muoyo.​—Yelemiya 23:27.

 Mudi bamue babuejakaja: Bilondeshile bilele bia bena Yuda, dîna dia Nzambi divua ne bua kumbushibua mu Bible.

 Bulelela bua bualu: Nansha muvua bafundi bena Yuda bakuabu babenga kutela dîna dia Nzambi, kabakadiumbusha mu Bible ivuabu batentule to. Mu mishindu yonso, Nzambi ki mmusue bua tulonde bilele bia bantu bidi bitusemeja kule ne mikenji yende to.​—Matayi 15:1-3.

 Mudi bamue babuejakaja: Dîna dia Nzambi kadivua ne bua kufundibua mu Bible to, bualu mushindu uvuabu badishindumuna mu tshiena Ebelu ki mmumanyike to.

 Bulelela bua bualu: Ngelelu wa meji eu udi uleja ne: Nzambi mmutekemene ne: bantu badi bakula miakulu mishilangane bashindumune dîna diende anu mushindu umue. Kadi Bible udi uleja ne: batendeledi ba Nzambi ba kale bavua bakula miakulu mishilangane bavua bashindumuna mêna a bantu mushindu mushilangane.

 Tuangate tshilejilu tshia Yoshua mulumbuluishi wa Isalele. Bena kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua bakula tshiena Ebelu bavua pamuapa bashindumuna dîna diende ne: Yehohshua, eku bavua bakula tshiena Greke bamba bobu pamuapa ne: Iesous. Bu mudibu bakudimune dîna dia Yoshua dia tshiena Ebelu mu tshiena Greke mu Bible, bidi bileja ne: bena Kristo bavua balonde mushindu muimpe uvuabu batela mêna a bantu mu muakulu wabu.​—Bienzedi 7:45; Ebelu 4:8.

 Tudi mua kuenza kabidi nanku patudi tukudimuna dîna dia Nzambi. Pa kumbusha nshindumuinu muimpe udibu basungule, tshidi ne mushinga wa bungi tshidi ne: mbimpe kupesha dîna dia Nzambi muaba wadi muakanyine mu Bible.

^ Tyndale uvua mufunde dîna “Iehouah” mu mikanda itanu ya ntuadijilu ya mu Bible ivuaye mukudimune. Mu kupita kua matuku, muakulu wa Anglais wakashintuluka, ne bakadi bafunda dîna dia Nzambi ne ngakuilu wa matuku etu aa. Tshilejilu, mu 1612, Henry Ainsworth wakafunda dîna “Iehovah” mu mukanda mujima wa Misambu uvuaye mukudimune. Pakakajululaye mukanda au mu 1639, wakafunda dîna “Jehovah.” Bia muomumue, bakudimunyi ba Bible wa American Standard Version, uvuabu bapatule mu 1901 bakafunda “Jehovah” miaba ivua dîna dia Nzambi mu Mifundu ya tshiena Ebelu.

^ Mukanda mukuabu (New Catholic Encyclopedia,) uvua mupatuke bua musangu 2, volime 14, dibeji dia 883 ne dia 884, udi wamba ne: “Tshikondo kampanda pakavua bupika bua bena Yuda bujike, bakatuadija kuangata dîna dia Yahweh ne mushinga wa bungi, ne bakavua ne tshibidilu tshia kupingaja mianzu bu mudi ADONAI anyi ELOHIM” pa muaba wadi.

^ Bua kumanya malu makuabu, tangila tshisakidila tshia A4 tshia “Dîna dia Nzambi mu Mifundu ya tshiena Ebelu,” mu Bible​—Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia.

^ Tangila kabidi mukanda wa Theological Lexicon of the Old Testament, volime 2, dibeji dia 523-524.