1. ¿Keyej uelis tikijtoskej ke Jiova yejua akin yekinika uan okachi ueyi Tanojnotskej?

SE TANOJNOTSKEJ kiteixmatiltia kuali tanauatilmej. Jiova yejua akin yekinika uan okachi ueyi Tanojnotskej. Satepan ke Adán uan Eva kiixnamikkej, yejuatsin niman kitemakak se kuali tanauatil: kouat oso Satanás ixpoliuis (Gén. 3:15). Ijkon kemej panokej xiujmej, Dios ika ichikaualis kichiuak maj seki takamej tatakamatinij kijkuilouanij keniuj kichipauas itokay, keniuj kiyektalis nochi tein Satanás kijtakouani uan keniuj taltikpakneminij oksepa uelis kipiaskej tein Adán uan Eva kipolojkej.

2. 1) ¿Keniuj ángeles no kichiuanij tekit kemej tanojnotsanij? 2) ¿Toni neskayot kinkauilij Jesús tanojnotsanij?

² Ángeles no tanojnotsanij porin kitetapouiaj kuali tanauatilmej uan kinpaleuiaj oksekin itekitikauan Dios maj no ijkon kichiuakan (Luc. 1:19; 2:10; Hech. 8:26, 27, 35; Apoc. 14:6). ¿No ijkon kichiua tayekankej ángel Miguel? Yejua no se tanojnotskej. Keman yetoya nikan taltikpak, akin moixmatik kemej Jesús, kitelnekik kitetapouis kuali tanauatilmej. Neskayot tein kikauak kinnextilij tanojnotsanij toni moneki kichiuaskej (Luc. 4:16-21).

3. 1) ¿Toni kuali tanauatilmej tikteixmatiltiaj? 2) ¿Toni netajtanilmej moneki tikitaskej akin tikchiuaj tekit kemej tanojnotsanij?

³ Jesús kinnauatij imomachtijkauan maj mochiuanij tanojnotsanij (Mat. 28:19, 20; Hech. 1:8). Tatitanil Pablo kiyolchikauak itapaleuijkauj Timoteo: “Xitanojnotstinemi ika in Tajtoltsin de Dios [...] uan nochi nijin motekiu xikyekchiuati” (2 Tim. 4:5). ¿Katiyejua kuali tanauatilmej tikteixmatiltiaj tiitatojtokakauan Jesús? Semej yejua tamachtilis tein teyolseuia porin tematiltia ke toTajtsin Jiova techtasojta (Juan 3:16; 1 Ped. 5:7). ITekiuajyo yejua se taman tein ika kinextia inetasojtalis, uan yejua ika tikintapouiaj oksekin ke nochin akin mokauaj maj kinyekana nejon tekiuajyot, kitakamatij Dios uan kichiuaj tein melauak, uelis mochiuaskej itasojikniuan (Sal. 15:1, 2). Tein melauj, Jiova kiixtalij kitamis  nochi tajyouilis tein kiualkui teikamauiltilis uan hasta tayokol tein tikmachiliaj ijkuak tikelnamikij tein tikpanokej achto. ¡Nejon semi kuali tanauatilmej! (Is. 65:17.) Tejuan akin tikchiuaj tekit kemej tanojnotsanij, moneki maj tikitakan itanankilil ome netajtanilmej tein motelnekij: 1) ¿Keyej semi moneki maj taltikpakneminij kikakikan kuali tanauatilmej axkan? 2) ¿Keniuj uelis kuali tikchiuaskej tekit kemej tanojnotsanij?

4. ¿Toni takajkayaualis kijtouilianij Dios?

⁴ Xionmonemili ke mitsoniluiaj ke mopopaj mitsonkauak tejuatsin uan mochankauan. Uan sekin akin kijtouaj ke kiixmatij mitsonyekiluiaj ke yejua senkis mitsonelkauak, amo mitsonmatiltia nochi taman tein moneki uan semi amo teiknelia, uan oksekin mitsoniluiaj ke amo monekiok tikontemos porin yejua momikilijya. Tein melauj miakej kintapouianij ke Dios kichiua miak taman kemej nejon. Kinmachtianij ke amo uelis se kimelauas keniuj tamati, amo uelis tikixmatiskej oso semi amo teiknelia. Kemej neskayot, sekin tayekananij itech taneltokalis kiyekijtouaj ke Dios kintatsakuiltia akin amo yolkualmej kansaika kampa chichinaujtokej nochipaya. Oksekin kitajtakoltiaj tajyouilis tein kiualkui tetsaujmej. Uan maski nejon kichiua maj momikilikan akin yolkualmej uan akin amo yolkualmej, kijtouaj ke Dios tetatsakuiltia ika nejon.

5, 6. ¿Keniuj kinijtakouani taltikpakneminij tamachtilis tein kinextia ke tiualeuaj itech se tapial uan tamachtilis tein amo melauak?

⁵ Oksekin kiyekijtouaj ke Dios amo nemi. Kemej neskayot, maj titanemilikan itech tamachtilis tein kinextia ke tiualeujkej itech se tapial. Miakej akin kineltokaj nejon, kijtouaj ke nemilis iselti nesik uan amo kipeualtij aksa tel tamatkej uan amo monekik se tachijchiujkej. Uan no moajsij akin kijtouaj ke taltikpaknenkej no sayoj se tapial, yejua ika amo moneki tikmoujkaitaskej maj kemansa monejnemilti kemej se tapial. Sekin kijtouaj ke ijkuak taltikpakneminij akin okachi chikaujkej ininka mauiltiaj akin amo chikaujkej, sayoj kichiujtokej tein yejuan kijtouaj ke ipa ijkon ixyetok. Yejua ika miakej kineltokaj ke nochipa onkas teikamauiltilis. Kemej tikitaj, akin kineltokaj nejon tamachtilis amo kinualkuilia se yekmelauj nechialis.

⁶ Moyekita ke tamachtilis tein kinextia ke tiualeuaj itech se tapial uan tamachtilis tein amo melauak, no kichiuani maj taltikpakneminij tajyouikan itech nejin itamian tonalmej (Rom. 1:28-31; 2 Tim. 3:1-5). Nejin tamachtilismej tein kikixtia taltikpaknenkej amo kiualkuini nion se kuali tanauatil tein nochipa tapaleuia. Ta kemej kinextij tatitanil Pablo, moajsij “tech ne tayouayanilot” uan “amo kipixtinemij ne chipaukanemilis ten ualeutok de Dios” (Efes. 4:17-19). Uan no, nejon ome tamachtilis kintsakuiliani taltikpakneminij maj kiselikan kuali tanauatilmej tein Dios kitemaka (xikonixtajtolti Efesios 2:11-13).

7, 8. ¿Katiyejua sayoj se taman moajsi tein kipaleuis aksa maj kiajsikamati kuali tanauatilmej?

⁷ Komo taltikpakneminij kinekij motokiskej iuan Jiova, moneki achto kiyekneltokaskej ke yekmelauj nemi uan moajsi miak taman keyej moneki tikixmatiskej. Tejuan uelis tikinpaleuiskej maj kipiakan nejon taixmatilis komo tikinyolchikauaj maj kiitakan itachijchiualis Dios. Keman tikitaj nejon ika se kuali tanemilil, tikajsij ke Dios kipia tamatilis uan chikaualis (Rom. 1:19, 20). ¿Keniuj uelis tikinpaleuiskej oksekin maj kimoujkaitakan tein Dios kichijchiuak? Uelis tikuiskej amaixmej ¿Es la vida obra de un Creador? uan El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Sayoj ke itachijchiualis amo senkis kinankilia nochi netajtanilmej tein yejuan mochiuilianij itech ininnemilis tein semi kintanemililtia. Kemej neskayot, amo ueli kimatij keyej kikaua Dios maj onka tajyouilis, katiyejua itanejnekilis tein kipialia taltikpak uan ox kitekipachoua tein techpanoua tisejsemej.

⁸ Sayoj komo momachtiaj Biblia uelis kiajsikamatiskej kuali tanauatilmej uan itanejnekilis Dios. ¡Se ueyi tatiochiualis maj ueli tikinpaleuikan  maj kiajsikan itanankilil netajtanilmej tein kipiaj! Sayoj ke komo tiknekij maj tamachtilis ajsi itech ininyolo, amo sayoj moneki maj kipiakan taixmatilis, ta moneki tikintaneltoktiskej (2 Tim. 3:14). Uan okachi kuali uelis tikchiuaskej nejon komo tiktojtokaj ineskayo Jesús. ¿Keyej tel kuali tetaneltoktiaya? Se taman, porin kimatik kichiuas netajtanilmej ika tamatilis. Maj tikitakan keniuj no ijkon uelis tikchiuaskej.

9. ¿Toni moneki tikchiuaskej uan ijkon uelis tikinpaleuiskej itech ininkuali uikalis iuan Dios akin techkakij?

⁹ ¿Keyej moneki tikuiskej netajtanilmej keman titanojnotsaskej ijkon kemej kichiuak Jesús? Xikonnemili ke tapajtijkej akin tikonitato mitsoniluia ke mitsonpialia se kuali tanauatil. Mitsoniluia ke uelis mitsonpajtis komo tionmotemaka maj mitsontekikan maski semi ouij. Tejuatsin xa tikonneltokilia. ¿Sayoj ke komo mitsoniluia nejon achto ke mitsontajtanis toni kokolis tikonpia? Komo ijkon panoskia, xa mitsonouijmakaskia tiontakuaujtamatis iuan. Maski yejua yeskia tel kuali tapajtijkej, moneki mitsonchiuilis netajtanilmej uan kikakis keniuj tionmomachilia achto ke uelis mitsoniluis toni taman tapajtilis mitsonnamikis. No ijkon, komo tiknekij maj kiselikan kuali tanauatilmej ika iTekiuajyo Dios akin techkakij, moneki tiksentokaskej timomachtiskej keniuj tikchiuaskej netajtanilmej ika tamatilis, porin sayoj uelis tikinpaleuiskej komo tikmatij keniuj yetok ininkuali uikalis iuan Dios.

10, 11. ¿Toni ueli tikchiuaj komo titamachtiaj kemej Jesús kichiuak?

¹⁰ Jesús kimatia ke netajtanilmej tein mochiuaj ika tamatilis, amo sayoj kipaleuia tamachtijkej maj kuali kiixmati momachtijkej, ta no tapaleuia maj yejua tajto. Kemej neskayot, keman Jesús kinekik kinnextilis imomachtijkauan ke monekia kinextiskej yolyemanilis, achto kinchiuilij se netajtanil tein kinolinij maj kinemilikan toni kipiayaj itech ininyolo (Mar. 9:33). Uan keman kinekia kipaleuis Pedro maj taixejekouani ika tamachtilis tein techyekana, kichiuilij se netajtanil tein kipiaya tataman tanankilil (Mat. 17:24-26). Uan okse tonal keman kinekia maj imomachtijkauan kijtouanij tein kipiayaj itech ininyolo, kinchiuilij tataman netajtanilmej tein kintanemililtij (xikonixtajtolti Mateo 16:13-17). Keman kikuik netajtanilmej uan no kijtoj tein monekia, amo sayoj kitematiltij toni monekia kichiuaskej, ta kichiuak maj ajsi itech ininyolo tein kiniluiaya, uan kinolinij akin kikakiaj maj kiselianij kuali tanauatilmej uan maj kipatanij itech ininnemilis tein monekiskia.

¹¹ Keman tikuij netajtanilmej ika tamatilis ijkon kemej kichiuak Jesús, techpaleuia maj tikchiuakan eyi taman: tikmatij keniuj uelis okachi kuali tikinpaleuiskej taltikpakneminij, tikintanemililtiaj keman teisa ika techixnamikij, uan tikinnextiliaj akin yolyemankej keniuj uelis kinpaleuis tamachtilis. Maj tikitakan eyi neskayomej tein kinextia keniuj uelis tikchiuaskej netajtanilmej ika tamatilis.

12-14. ¿Keniuj uelis tikonpaleuis mokonetsin maj moyolchikaua kitematiltis kuali tanauatilmej? Xikonijto se neskayot.

¹² Yekinika neskayot. ¿Toni tikonchiuaskia komo mokonetsin mitsoniluiskia ke amo kiyekmati ox uelis kimelauilis se akin iuan momachtia keniuj nesiko nochi tein onkak? Tikyekmatij ke tejuatsin tikonnekiskia tikonpaleuis maj moyolchikaua kitetapouis kuali tanauatilmej. Yejua ika, amo xikonajua oso niman xikonyolmajxiti, ta okachi kuali xikonchiua kemej Jesús uan xikonchiuili netajtanilmej tein kiolinis maj kijto tein kinemilia. ¿Keniuj uelis tikonchiuas?

 ¹³ Satepan ke tikonixtajtoltilis mokonetsin seki taxelolmej itech amaix El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis, uelis tikontajtanis toni tamachtilis okachi kitaneltoktia. Xikonyoleua maj kinemili keyej yejua kiyekneltoka ke nemi se Akin tachijchiuak uan keyej kineki kichiuas itanejnekilis (Rom. 12:2). Xikonilui ke tein kitaneltoktia yejua, amo moneki yeski tein tejuatsin mitsontaneltoktia.

¹⁴ Xikonmelauili ke no ijkon uelis kichiuas kemej nankiitakej. Tein kijtosneki ke mokonetsin uelis ika tajtos seki tamachtilis, uan satepan maj kichiuili netajtanilmej tein kipaleuis maj ajsi itech tanemilil tein moneki oso maj kijto tein kinemilia. Kemej neskayot, uelis kiiluis akin iuan momachtia maj kiixtajtolti recuadro tein kiualkui página 21 itech amaix El origen de la vida uan satepan kitajtanis: “¿Yekmelauj itech ADN ueli okachi mosentilia miak taman ke itech computadora tein okachi yankuik kichijchiuanij axkan?”. Telpoch xa kiuikas maj tanankili ke kemaj. Okse netajtanil uelis yeski nejin: “¿Amo okachi taixejekol maj tikneltokakan ke ijkon kemej aksa kichijchiuak nejon computadora no moajsi aksa akin kichijchiuak ADN?”. No semi kuali yeskia maj kemansa ximomamachtikan, ta nejon okachi kipaleuis maj moyolchikaua kitetapouis tein kineltoka. Komo tikonmachtia maj kikui netajtanilmej ika tamatilis tikonpaleuis maj kuali kichiua tekit kemej tanojnotskej.

15. ¿Keniuj uelis tikuiskej netajtanilmej uan ijkon tikpaleuiskej akin senkis kineltoka ke amo nemi Dios?

¹⁵ Ojpatika neskayot. Itech tanojnotsalis tikinajsij akin omeyolouaj ox nemi Dios. Kemej neskayot, aksa xa techiluia ke senkis kineltoka ke amo nemi Dios. ¿Keniuj tikchiuaskej maj nejon amo kitsakuili totanojnotsalis iuan? Uelis tiktajtaniskej ika poujkaitalis kemanian peuak ijkon taneltoka uan toni kiuikak maj kipia nejon tanemilil. Satepan ke tikakiskej itanankililuan uan tikiluiskej ke semi kuali tein kichiua porin kinemilij keyej kineltoka nejon, uelis tiktajtaniskej ox kinemilia ke kuali yeskia komo kiixtajtoltia se amaix tein kiyeknextia ke nemilis aksa kipeualtij.  Komo taltikpaknenkej kijtoua ke amo onkak kuejmol, xa tanankilis ke kuali yeskia maj se kiita nejon tamachtilis. Satepan uelis tikmakaskej amaixmej ¿Es la vida obra de un Creador? oso El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Netajtanilmej tein tikchiuaskej ika tamatilis uan teiknelilis, xa tapaleuis maj kineki kiixmatis kuali tanauatilmej.

16. ¿Keyej moneki maj momachtianij amo sayoj kiixtajtoltikan tanankililmej itech amaix?

¹⁶ Expatika neskayot. Keman aksa tikmachtiaj ika Biblia, ueliskia sayoj tiktajtaniskej maj kiixtajtolti tanankililmej itech amaix. Sayoj ke nejon amo kipaleuis maj moskalti kemej itatojtokakauj Cristo. ¿Keyej? Porin komo kitemaka tanankililmej uan amo kinemilia tein kijtoua, xa amo uelis kemej yeskia monaluayojkuis, uan okachi amo ouij mochiuas kemej se tatok tein kuetaui keman kiajsi tonal, tein kijtosneki taixnamikilis (Mat. 13:20, 21). Komo amo tiknekij maj kipano nejon, moneki tiktajtaniskej keniuj kiita tein momachtijtok. Maj tikyejyekokan tikmatiskej ox kiselia oso amo tamachtilis. Uan okachi moneki maj tiktemokan maj techilui keyej ijkon kinemilia. Satepan, ika Biblia maj tikchiuakan maj tanemili, uan ijkon uelis iselti ajsis itech tanemilil tein moneki (Heb. 5:14). Komo tikuij netajtanilmej ika tamatilis, momachtianij okachi uelis kichikauaskej inintakuaujtamatilis uan taxikoskej keman kinixnamikiskej oso kintajtolmakaskej (Col. 2:6-8). ¿Toni okseki taman no moneki tikchiuaskej tein techpaleuis maj kuali tikchiuakan tekit kemej tanojnotsanij?

17, 18. ¿Keniuj uelis timopaleuiskej iuan akin titekitij itech tanojnotsalis?

¹⁷ Jesús kintitanik imomachtijkauan maj tanojnotsatij ojomen (Mar. 6:7; Luc. 10:1). Satepan, Pablo ininka tajtoj seki ‘itapaleuijkauan’ tein ‘motekitiltijtinenke iuan kuak tanojnotstinemiaj ika ne Tajtoltsin’ (Filip. 4:3). Ijkon kemej kinextia Biblia ke kichiujkej ne uejkauj, akin kitetapouiaj iTekiuajyo Dios kiixtalijkej itech xiuit 1953 maj sekin tokniuan kinmachtianij oksekin keniuj tanojnotsaskej. *

¹⁸ Keman tejuatsin tiontanojnotsati iuan okse tokniuj, ¿keniuj uelis nanmopaleuiskej? (Xikonixtajtolti 1 Corintios 3:6-9.) Xikontemo itech moBiblia tajkuilolmej tein kiixtajtoltia akin iuan tiontekiti. Xikonsentoka xikonkaki akin tajtoua, tein uelis yeski tokniuj oso taltikpaknenkej. Xikonkakto keniuj youi tanojnotsalis, uan ijkon tikonmatis toni tikonijtos komo moneki tikonpaleuis akin iuan tiontekiti maj kitanemililti taltikpaknenkej keman techixnamiki (Ecl. 4:12). Sayoj ke, se tanejmachtilis: xionmochikaua amo tikontajtolkotonas akin iuan tiontekiti keman yejua semi kuali kitanemililtijtok taltikpaknenkej. Komo tiontajtoua porin tikontelneki tiontanankilis, uelis amo kuali momachilis akin iuan tiontekiti uan kipojpolos taltikpaknenkej. Kemansa xa kuali yeski komo no tiontajtoua. Sayoj ke komo tikonnemilia tikonchiuas, sayoj xikontemaka se oso ome tanemililmej, uan xikonkaua akin iuan tiontekiti maj kisentoka monojnotsa iuan taltikpaknenkej.

19. ¿Toni semi kuali maj tikelnamikikan uan keyej?

¹⁹ ¿Keniuj uelis tejuatsin uan akin iuan tiontekiti nanmopaleuiskej keman nanyajtoskej itech okse kali? ¿Keyej amo nankiitaj keniuj nanpeuaskej nantajtoskej kemej okachi tapaleuis? Moneki timopiaskej maj amo tikijtokan tein amo teyolchikaua keman ininka titajtouaj taltikpakneminij kampa titanojnotsaj. Uan no, maj amo tiktelitakan tein amo kuali kichiuaj oksekin tanojnotsanij (Prov. 18:24). Semi kuali maj tikelnamikikan ke titamatij “keme se sokikomit” uan kiyeknextia ke Jiova semi yolkuali touan porin techkauilia maj titetapouikan kuali tanauatilmej (xikonixtajtolti 2 Corintios 4:1, 7). Maj kuali tikchiuakan tekit kemej tanojnotsanij uan ijkon tiknextiskej ke tiktasojkamatij nejon tekit tein okachi kuali.