Eya go dikagare

Eya go lelokelelo la dikagare

 DISWANTŠHO TŠA KGALE

Robert Boyle

Robert Boyle

Ditsebi tša histori di ka gopola Robert Boyle e le rathutamahlale yoo a biditšego molao wa Boyle ka leina la gagwe—molao wa tlhago woo o hlalosago kgokagano magareng ga kgatelelo yeo e lego dikgaseng le bontši bja e nngwe le e nngwe ya tšona. Kutollo ya gagwe e kgolo e ile ya thea motheo wa dilo tše dintši kudu tše mpsha tšeo di ilego tša utollwa ke thutamahlale ka morago. Eupša Robert Boyle e be e se feela rathutamahlale yo a nago le bokgoni. O tšewa gape e le monna yo a bego a tloga a dumela go Modimo le Lentšung la Gagwe le le buduletšwego, e lego Beibele.

BOYLE o belegetšwe lapeng la bahumi kua Mošate wa Lismore, Ireland, ka 1627. Seo se diregile mo e nyakilego go ba mathomong a seo boradihistori ba se bitšago mehla ya go nea mabaka—nako yeo ka yona banna ba dihlalefi ba bego ba leka go lokolla batho mekgweng ya go fišegela thoko yeo e bego e dirile batho makgoba ka nywagakgolo. Boyle le yena o be a ipeetše pakane yeo. Pegong yeo a hlalosago nywaga ya gagwe ya ge e be e sa le yo monyenyane, o ile a ipha leina la Philaretus, leo le bolelago gore “Morati wa Bokwala.”

Kganyogo ya Boyle ya go ithuta therešo e be e lekana le kganyogo ya gagwe e tseneletšego ya go abelana le ba bangwe dilo ka moka tšeo a bego a ithutile tšona. O ile a ba mongwadi wa dipuku tše dintši, yoo dipuku tša gagwe di ilego tša kgoma kudu borathutamahlale ba bantši ba mehleng ya gagwe, go akaretša le rathutamahlale yo a tumilego e lego Mohlomphegi Isaac Newton. Ka 1660, Boyle o ile a ba yo mongwe wa bahlomi ba Royal Society, e lego sekolo sa tša thutamahlale seo se sa dutšego se le gona kua London, Engelane.

MONNA WA THUTAMAHLALE

Boyle o hlalositšwe e le tate wa thuto ya dikhemikhale. O be a tšea dilo ka tsela e fapanego ka mo go feletšego le ya ditsebi tša dikhemikhale tša mehleng ya gagwe. Ditsebi tšeo di be di boloka dikutollo tša tšona e le sephiri goba di di ngwala ka mantšu ao a sa kwešišwego ke batho bao e sego borathutamahlale. Ka mo go fapanego, Boyle o be a ngwala dintlha ka botlalo tša mošomo wa gagwe ka mantšu ao a kwešišwago ke batho bohle. Go feta moo, go e na le go fo amogela dikakanyetšo tšeo e lego kgale di amogelwa ke batho, o be a dumela gore go be go swanetše  go dirwe diteko tše itšego bakeng sa go bona gore ke tša kgonthe gakaakang.

Diteko tša Boyle di be di thekga kgopolo ya gore selo (matter) se be se bopša ke dikarolwana tše itšego tšeo di bego di kopana ka ditsela tšeo di fapafapanego bakeng sa go bopa dilo tše sa swanego.

Tsela yeo Boyle a bego a tšea nyakišišo ya tša thutamahlale ka yona e akaretšwa gabotse ka pukung ya gagwe e tumilego ya The Sceptical Chymist. Ka go yona o kgothaletša borathutamahlale gore ba pheme go ba le makoko goba go gatelela dikgopolo tša bona gomme ba ikemišetše go amogela diphošo tša bona. Boyle o ile a gatelela gore batho ba kgomaretšego dipono tša bona ba swanetše gore ka kelohloko ba kgethologanye dilo tšeo ba bego ba tseba gore ke therešo le dilo tšeo ba bego ba nagana gore ke therešo.

Boyle o ile a gatelela gore batho ba kgomaretšego dipono tša bona ba swanetše gore ka kelohloko ba kgethologanye dilo tšeo ba bego ba tseba gore ke therešo le dilo tšeo ba bego ba nagana gore ke therešo

MONNA WA TUMELO

Boyle o be a lebelela dilo tša moya ka tsela e swanago. Seo a se utolotšego ka legohle le go bopša mo go makatšago ga diphedi se ile sa mo kgodiša gore go swanetše go ba go ena le Mohlami le Mmopi. Ka gona, o ile a gana moya wa boilaModimo wo o bego o ata magareng ga ditsebi tša mehleng ya gagwe. Boyle o ile a phetha ka gore, ga go motho yoo a dirišago matla a gagwe a tlhaologanyo gabotse yoo a ka palelwago ke go dumela go Modimo.

Lega go le bjalo, Boyle ga se a ka a nagana gore go ba le tlhaologanyo ke gona feela moo go neago tshedimošo ya kgonthe. O be a bona go nyakega kutollo e itšego e tšwago go Modimo. O itše kutollo yeo e be e le Lentšu la Modimo, e lego Beibele.

Boyle o be a tshwenywa ke go bona batho ba bantši ba se ba tlwaelana le dithuto tša Beibele e bile ba bonagala ba se na motheo o tiilego wa ditumelo tša bona tša bodumedi. O ile a botšiša gore, e ka ba mo go nepagetšego bjang gore ditumelo tša motho tša bodumedi di thewe feela go seo batswadi ba gagwe ba se dumelago goba tabeng ya gore o belegetšwe kae? Boyle o ile a ba le kganyogo e tseneletšego ya go thuša batho gore ba oketše tsebo ya bona ya Beibele.

Ka baka leo, Boyle o ile a ntšha tšhelete ya go thekga modiro wa go gatišwa ga Beibele ka maleme a mantši. Maleme a a be a akaretša a mangwe a maleme a batho ba tšwago Amerika Leboa, gotee le Searaba, polelo ya Ireland, Semalay le Seturkey. Ka go re’alo, Robert Boyle o ile a ipontšha e le monna yo a filwego eupša a ena le boikokobetšo, yoo a nago le kganyogo e sa kgotsofalego ya go hwetša therešo dilong tšohle le ya go thuša ba bangwe gore ba dire se swanago.