УЫЦЫ хӕзна ссардтой 1922 азы кӕрон, академик Иванэ Джавахишвили, гуырдзиаг абетӕ куыд равзӕрд ӕмӕ куыд ивта, уый куы иртӕста, уӕд. Куысты рӕстӕг йӕ къухмӕ бахауд Иерусалимаг Талмуд. Лӕмбынӕг ӕм куы ’ркаст, уӕд бафиппайдта, дзуттаг тексты бын кӕй уыд гуырдзиаг фыстытӕ. Иуӕй-иу рӕтты уыцы фыстытӕ зынгӕ дӕр нал кодтой *.

Талмуды тексты бын цы «ӕмбӕхст» фыстытӕ уыд, уый уыд Йеремийы чиныджы скъуыддзаджы къопи. Куыд зӕгъынц, афтӕмӕй фыст ӕрцыд нӕ эрӕйы 5-ӕм ӕнусы. Уымӕй размӕ Библийы рагондӕр тӕлмацыл гуырдзиаг ӕвзагмӕ нымад уыд нӕ эрӕйы 9-ӕм ӕнусы тӕлмац. Гыццыл фӕстӕдӕр та ссардтой ӕндӕр хӕйттӕ Библийы чингуытӕй. Уыдон фыст ӕрцыдысты 5-ӕм ӕнусы кӕнӕ уымӕй раздӕр. Ахъуыды-ма кӕн, ссардтой, Чырысти ӕмӕ апостолтӕ кӕд цардысты, уымӕй ӕрмӕст цалдӕр ӕнусы фӕстӕ фыст чи ӕрцыд, ахӕм скъуыддзӕгтӕ Библийӕ!

Цымӕ сӕ чи ратӕлмац кодта? Иу адӕймаг уыд ӕви, йӕ куыстыл ӕнувыд чи уыд, ахӕм тӕлмацгӕнджыты къорд? Уый нырма бӕрӕг нӕу. Фӕлӕ куыдфӕнды ма уа, уӕддӕр фидарӕй зӕгъӕн ис, Библи ӕнӕхъӕнӕй кӕнӕ йын йӕ иуӕй-иу хӕйттӕ гуырдзиаг ӕвзагмӕ кӕй ратӕлмац кодтой 4-ӕм ӕнусы ӕмӕ йӕ уӕдӕй фӕстӕмӕ гуырдзиаг адӕмӕн сӕ бон кӕй уыд сӕ мадӕлон ӕвзагыл кӕсын.

Гуырдзиӕгтӕ Библи кӕй зыдтой, уый бӕрӕг у, 5-ӕм ӕнусы кӕрон фыст чи ӕрцыд, иу ахӕм чиныгӕй (Мученичество святой царицы Шушаник). Ӕнамонд ус-паддзахы хабар дзургӕйӕ, фыссӕг йӕ чиныджы ӕрхаста скъуыддзӕгтӕ Псаломтӕй, Евангелитӕй ӕмӕ Библийы ӕндӕр хӕйттӕй. Уыцы чиныгӕй ма базонӕн ис, Шушаникы сӕрыхицау, гуырдзиаг Паддзахад Картлийы паддзах Варскен, Персы хицӕутты зӕрдӕ балхӕныны тыххӕй «чырыстон дин» кӕй ныууагъта, ӕмӕ персайнӕгты дин, зороастризм, кӕй райста, ӕмӕ йӕ усӕй дӕр уый кӕй домдта. Шушаник йӕ диныл йӕ къух нӕ систа ӕмӕ суанг йӕ царды фӕстаг бонтӕм Библи каст ӕмӕ йын уый удӕнцой хаста.

 Библи гуырдзиаг ӕвзагмӕ тӕлмац кӕнын ӕмӕ къопи кӕныны хъуыддаг фӕндзӕм ӕнусӕй фӕстӕмӕ, ӕвӕццӕгӕн, никуы ӕрлӕууыд. Библийӕн гуырдзиаг ӕвзагыл уыйбӕрц къухфыстытӕ кӕй ис, уый дзурӕг у къопигӕнджыты ӕмӕ тӕлмацгӕнджыты стыр фыдӕбоныл. Цӕй ӕмӕ базонӕм, Библи гуырдзиаг ӕвзагмӕ куыд тӕлмац кодтой ӕмӕ йӕ куыд мыхуыр кодтой, уый.

«Ӕз, Георгий, хуымӕтӕг моладзан, стыр фыдӕбон бакодтон ӕмӕ нырыккон грекъаг ӕвзагӕй гуырдзиагмӕ ратӕлмац кодтон ацы Псаломты чиныг». Адон сты 11-ӕм ӕнусы цӕрӕг гуырдзиаг моладзан Георгий Мтацминделийы ныхӕстӕ. Кӕд Библи гуырдзиаг ӕвзагмӕ цалдӕр ӕнусы размӕ ӕрцыд тӕлмац, уӕд ма йӕ цымӕ ногӕй тӕлмац кӕнын цӕмӕн бахъуыд?

11-ӕм ӕнусмӕ гуырдзиаг Библийы рагон къухфыстытӕй иуӕй-иутӕ йеддӕмӕ нал баззад. Кӕцыдӕр чингуытӕ та ӕппындӕр нал уыд ссарӕн. Стӕй ӕвзаг дӕр аивта, ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ рагон тӕлмацтӕ зынӕмбарӕн уыдысты. Кӕд тӕлмацгӕнджытӕй бирӕтӕ архайдтой Библи ногӕй гуырдзиаг ӕвзагмӕ ратӕлмац кӕныныл, уӕддӕр дзы Георгийӕ фылдӕр никӕмӕн бантыст. Гуырдзиаг ӕвзагыл цы тӕлмацтӕ уыд, уыдон иууылдӕр абарста грекъаг къухфыстытимӕ, ӕмӕ дзы тӕлмацгонд чи нӕ уыд, уыцы хӕйттӕ, суанг ма ӕнӕхъӕн чингуытӕ дӕр, ратӕлмац кодта. Георги уыд моладзандоны хистӕр ӕмӕ-иу боныгон йӕ хӕстӕ ӕххӕст кодта, ӕхсӕвыгӕтты та-иу Библи тӕлмац кодта.

Георгийы заманы цӕрӕг Ефрем Мцире ныффыста сӕйраг уагӕвӕрдтӕ тӕлмац кӕнынӕн. Зӕгъӕм, гӕнӕн уӕвгӕйӕ, текст тӕлмац кӕнын кӕй хъӕуы, цы ӕвзагыл фыст ӕрцыд, уымӕй. Стӕй йӕ хъӕуы комкоммӕ тӕлмац кӕнын, фӕлӕ архайын хъӕуы, цӕмӕй ӕнцонкӕсӕн ӕмӕ ӕнцонӕмбарӕн уа. Библийы гуырдзиаг ӕвзагыл фыццаг Ефрем Мцире райдыдта фыссын фиппаинӕгтӕ сыфты кӕрӕттыл. Ефрем ногӕй грекъаг ӕвзагӕй ратӕлмац кодта цалдӕр чиныджы Библийӕ. Георги ӕмӕ Ефремы куыстытӕ стыр ӕххуыс фесты тӕлмац кӕныны хъуыддаджы.

Иннӕ ӕнусы дӕргъы Гуырдзыстоны бирӕ чингуытӕ фӕзынд. Горӕт Гелати ӕмӕ Ихъалтойы байгом кодтой академитӕ. Гуырдзыстоны националон къухфыстыты центры абон фенӕн ис, Гелатиаг Библи кӕй хонынц, уый. Ахуыргӕндтӕн сӕ фылдӕры хъуыдымӕ гӕсгӕ уыцы Библи тӕлмацгонд ӕрцыд грекъаг ӕвзагӕй, тӕлмац та йӕ ракодта Гелати кӕнӕ Ихъалтойы ахуыргӕндтӕй иу.

Цымӕ Библи гуырдзиаг ӕвзагмӕ кӕй тӕлмац кодтой, уый гуырдзиаг адӕмыл куыд фӕзынд? 12-ӕм ӕнусы гуырдзиаг поэт Шота Руставели ныффыста «Вепхис тхъаосани» («Стайы цармдарӕг», уырыссагау «Витязь в тигровой шкуре»). Уыцы поэмӕ бирӕ ӕнусты дӕргъы адӕмыл афтӕ тынг ӕндӕвта, ӕмӕ йӕ хуыдтой гуырдзиӕгты дыккаг Библи. Филолог Корнелий  Кекелидзейы ныхӕстӕм гӕсгӕ, Руставели йӕ поэмӕйы кӕцыдӕр хӕйттӕ кӕд комкоммӕ Библийӕ нӕ рафыста, уӕддӕр бӕрӕг у, сӕ хъуыды Библийӕ ист кӕй у. Кӕд ацы поэмӕйы бирӕ хабӕрттӕй зӕгъӕн ис, царды афтӕ нӕ вӕййы, зӕгъгӕ, уӕддӕр дзы арӕх ӕмбӕлы хӕлардзинады ӕмӕ рӕдаудзинады кой, стӕй дзы базонӕн ис, сылгоймӕгтӕн куыд аргъ кодтой ӕмӕ ӕрцӕуӕггӕгтӕм удуӕлдай уарзондзинад куыд ӕвдыстой. Уыцы ӕгъдӕуттӕ ӕмӕ ма бирӕ ӕндӕр хорз ӕгъдӕуттӕ Библийӕ тынг фӕзындысты гуырдзиаг адӕмӕй цалдӕр фӕлтӕры зондахастыл. Гуырдзиӕгтӕ ма суанг абон дӕр уаг ӕмӕ ӕгъдаумӕ ахӕм цӕстӕй кӕсынц.

17-ӕм ӕнусы кӕрон Гуырдзыстоны паддзах Вахтанг Ӕхсӕзӕмы бинонты бафӕндыд, цӕмӕй гуырдзиаг ӕвзагыл Библи мыхуыры рацыдаид. Уый тыххӕй паддзах Гуырдзыстоны сӕйраг горӕт Тбилисийы типографи сарӕзта. Фӕлӕ Библи нырма мыхуыр кӕнынмӕ нӕ уыд цӕттӕ. Уымӕ гӕсгӕ зӕгъӕн ис, ӕмӕ та Библи гуырдзиаг ӕвзагыл фесӕфт. Библийӕ ма баззад ӕрмӕстдӕр кӕцыдӕр чингуыты къухфыстытӕй иуӕй-иу хӕйттӕ, стӕй, цы ӕвзагыл фыст уыдысты, ууыл ничиуал дзырдта. Библийы текстмӕ ногӕй ӕркӕсын ӕмӕ йӕ реставраци скӕнын бахӕс кодтой зындгонд лингвист Сулхан Саба Орбелианийӕн.

Орбелиани йӕ куыст тынг бӕстон кодта. Зыдта цалдӕр ӕвзаджы, уыдонимӕ грекъаг ӕмӕ латинаг ӕвзӕгтӕ дӕр, ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ йӕ бон уыд пайда кӕнын Библийӕ уыцы ӕвзӕгтыл дӕр. Фӕлӕ уый гуырдзиаг православон аргъуаны сауджынты зӕрдӕмӕ нӕ фӕцыд, ӕмӕ йӕ фӕаххосджын кодтой, зӕгъгӕ, аргъуаныл йӕ къух систа, ӕмӕ паддзахы хъусы бацагътой, цӕмӕй Орбелиани Библийыл мауал куыстаид. Иуӕй-иу историон документтӕй базонӕн ис, аргъуаны разамонджытӕ уынаффӕ кӕй рахастой, ӕмӕ Орбелианийӕн кӕй басудзын кодтой, цалдӕр азы кӕуыл фӕкуыста, уыцы Библи!

Фӕлӕ уӕддӕр Мцхетаг къухфыстӕй, кӕнӕ «Сабайы Библи»-йӕ, нӕ рӕстӕгмӕ ӕрхӕццӕ иу къопи. Уым фенӕн ис, Орбелиани йӕхи къухӕй кӕй ныффыста, уыцы комментаритӕ. Фӕлӕ иуӕй-иутӕ дызӕрдыг кӕнынц, сауджынтӕ ӕцӕгдӕр уыцы Библийы ныхмӕ тох кодтой ӕви нӕ, ууыл. Ӕрмӕст уӕлӕмхасӕнӕй фидарӕй дзурынц, Орбелианийы фыст у, зӕгъгӕ.

Паддзахы бинонтӕй иуӕй-иутӕ архайдтой, цӕмӕй Библи мыхуыры рацыдаид, кӕд уыцы хъуыддагӕн алыхуызон цӕлхдуртӕ ӕвӕрдтой, уӕддӕр. 1705 азӕй 1711 азмӕ Библийы иуӕй-иу хӕйттӕ мыхуыргонд ӕрцыдысты. Гуырдзыстоны паддзахы фырттӕ Бакари ӕмӕ Вахуштийы руаджы 1743 азы мыхуыры рацыд ӕнӕхъӕн Библи. Ныр ын фесӕфӕн нал уыд.