“SA OU lagona le tele o omiga iā te aʻu ina ia ou natia oʻu faalogona,” o le faamatalaga lea a Mika a o ia manatuaina le maliu o si ona tamā. O le manatu o Mika, o le natia o lona faavauvau o se uiga faatamatane lea e ao ona faia. Peitaʻi na mulimuli ane ona toe iloatino lona sesē. Ina ua maliu la le tamā o le tamā o le uō a Mika, na iloa ai e Mika le mea e tatau ona fai. Ua ia faapea mai: “Pe ana faapea e tupu le mea lea i ni tausaga ua tuanaʻi, semanū o le a ou pōpōina lona tauʻau ma faapea atu i ai, ʻIa faatamatane.’ Peitaʻi i le taimi nei, ou te tago atu i lona lima ma faapea atu, ʻSasaa mai ou faalogona uma o iai. O le a fesoasoani lea iā te oe ina ia e manumalo ai i na faalogona. Afai e te manaʻo ou te alu ese, o le a ou alu ese. Ae afai e te manaʻo ou te nofo atu, o le a ou nofo. Ae aua e te popole fua e faaali ou faalogona o iai.’”

Sa lagona foʻi e Meleane le omia o ia a o tau taofiofi ona faalogona ina ua maliu lana tane. Ua ia faapea mai: “Sa ou popole tele i le taumafai e avea aʻu o se faaaʻoaʻoga lelei i isi, sa ou lē faatagaina ai aʻu e faaalia lagona masani. Ae na mulimuli ane oʻu iloa, o le taumafai e fia lototele mo le faamalosia o isi sa lē fesoasoani lea iā te aʻu. Na amata ona ou iloiloina loʻu tulaga ma ou faapea ifo ai, ʻTagi pe a e fia tagi. Aua e te fia lototele naʻuā. Sasaa mai i fafo.’”

Ona fautua mai lea o Mika ma Meleane: Ia e faavauvau! Ma e saʻo i laʻua. Aiseā? Auā o se mea e manaʻomia le faavauvau mo le faamatuu ese atu o lagona ootia. O le faamatuu ese atu o ou faalogona e mafai ona faamāmā ai omiga ua iā te oe. O le faaali mai o lagona ootia i se auala e pei ona masani ai, e mafai ai ona saʻo lau vaai i ou faalogona, pe afai e iai faatasi ma le malamalama ma ni faamatalaga saʻo aʻiaʻi.

O le mea moni, e lē tutusa uma auala e faaali ai e tagata taʻitoʻatasi lo latou faavauvau. Ma o vala e pei o le maliu faafuaseʻi o se tasi e pele, po o le maliu ina ua mavae se vaitaimi umi na gasegase ai, atonu e iai sona aafiaga i faalogona ootia e faaalia e i latou o loo feola. Ae tasi le mea ua mautinoa: O le natia o ou faalogona e ono lē lelei mo le tino ma le mafaufau. E sili atu ai ona lelei mo le soifua mālōlōina le faamatuu ese atu o lou faavauvau. E faapefea? Ua iai i le Tusi Paia ni fautuaga aogā.

O le talanoa atu e mafai ona avea o se auala aogā e faamatuu ese atu ai. Ina ua mavae le oti o lana fanau uma e toʻasefulu, ma nisi o mala na oo iā te ia, na faapea mai le tamā faatuatua anamua o Iopu: “Ua musu loʻu loto i loʻu ola; ou te tuuina atu [i le  faa-Eperu, “tatala atu”] aʻu ia tagi pea; ou te tautala i le tiga o loʻu loto.” (Iopu 1:2, 18, 19; 10:1) Na lē toe mafai e Iopu ona taofiofia lona popole. Sa manaʻomia ona ia tatala atu; sa tatau ona “talanoa” atu. I se uiga tutusa, na tusi mai foʻi se tagata Egelani e tusiaina tala faatino o Shakespeare, i le tusi Macbeth e faapea: “Ia faaleo atu upu o le faanoanoa; o le faavauvau e lē tautala, e sosolo lemū ane i le lotomafatia ma matuā tigā ai se tagata.”

O lea, o le talanoa atu e uiga i ou faalogona i se “uō” moni o lē o le a faalogologo mai ma le onosai ma le agaalofa, e mafai ona maua ai se mapusaga. (Faataoto 17:17) O le faamatalaina o ni mea ua tutupu ma ni faalogona, e masani ona faafaigofie ai ona malamalama i ai ma tatalia. Ma afai o lē o loo faalogologo, o se tagata foʻi o loo mafatia, ua ia mafai ona faafoeina ma le uigā sona foʻi mafatiaga i se tasi ua toesea, e mafai la ona e maua mai ai ni manatu aogā i le auala e mafai ona e faafetaiaʻia ai. Ina ua oti le tama a se tasi tinā, na ia faamatala mai le pogai na aogā ai le talanoa atu i se tasi fafine o lē na feagai foʻi ma se tulaga faapea: “Sa matuā faamalosiau iā te aʻu loʻu iloaina o se tasi na oo foʻi i se mea faapena, ma manumalo ai, ma o loo soifua mai pea o ia ma toe sologa lelei foʻi lona olaga.”

Ae faapefea pe afai e te lē fia talanoa atu e uiga i ou faalogona? Ina ua maliliu Saulo ma Ionatana, na fatu ai e Tavita se pese auē o lagona sili ona ootia, lea na ia sasaa atu ai lona faavauvau. O lenei fatuga faanoanoa na mulimuli ane avea ma vaega o le tala tusia o i le tusi o le Tusi Paia, le Tusi e Lua a Samuelu. (2 Samuelu 1:17-27; 2 Nofoaiga a Tupu 35:25) E faapena foʻi ona faigofie i nisi ona faaleo atu o latou lagona i ni tusitusiga. Na taʻua mai e se tasi fafine ua oti lana tane lona tusiaina o ona faalogona ona ia toe faitauina lea o ana tusitusiga i aso mulimuli ane. Na ia iloa o se fesoasoani lenei e faamatuu atu ai.

Pe i le talanoa atu po o ni tusitusiga, ae o le fetalanoaaʻi o ou faalogona e mafai ona fesoasoani iā te oe e faamatuu atu ai lou faavauvau. E mafai foʻi ona fesoasoani e faamanino ai ni lē femalamalamaaʻi. Ua faamatala mai e se tinā lotomafatia: “Sa ma faalogo ma laʻu tane i ni tala e uiga i isi ulugalii ua tatala a latou faaipoipoga ina ua oti se tamaitiiti, ma sa ma lē mananaʻo e tupu lenā mea iā i maʻua. O lea, i so o se taimi ma te feita ai, ma mananaʻo e tuuaʻia e le tasi le isi, e ma te talanoaina lava le mataupu. Ou te manatu o lo ma faia faapea ua atili ai ona vavalalata le ma mafutaga.” O lea, o le faailoa atu o ou faalogona e mafai ona fesoasoani e te malamalama ai e faapea, e ui atonu o loo e mafatia faatasi ma isi i lea lava oti, ae atonu e ese auala o loo faavauvau ai isi​—i o latou lava tulaga ma i a latou foʻi auala.

O le isi mea e mafai ona faafaigofie ai le faamatuuina atu o le faavauvau, o le tagi lea. Ua faapea mai le Tusi Paia, e iai “ona po e tagi ai.” (Failauga 3:1, 4) E mautinoa lava, o le maliu o se tasi tatou te alofagia e oo mai ai taimi faapena. O le maligi o loimata o le faavauvau ua iloa o se vaega talafeagai lea o le faagasologa o le toe sologa lelei.

 Ua faamatala mai e se tasi teine talavou le auala na matuā fesoasoani atu ai iā te ia sana uō māfana, ina ia ona tatalia le maliu o lona tinā. Ua fai mai o ia: “Sa faatasi mai pea iā te aʻu laʻu uō i taimi uma. Sa ma fetagisi faatasi. Sa ma talatalanoa faatasi. Sa matuā tatala atu i ai oʻu lagona ootia, ma sa tāua lena iā te aʻu. Sa ou lē matamuli e tagi.” (Tagaʻi i le Roma 12:15.) E lē tatau foʻi ona e lagona le mā i ou loimata. E pei ona ua tatou iloa, ua tumu le Tusi Paia i faaaʻoaʻoga a tane ma fafine o ē na faatuatua​—e aofia ai Iesu Keriso​—o ē sa vaaia e tagata o fetagisi ona o le faavauvau, e aunoa ma se foliga mai na mamā.​—Kenese 50:3; 2 Samuelu 1:11, 12; Ioane 11:33, 35.

Atonu e te iloa i se isi taimi, e pei ua e lē iloa faamatala ou lagona ootia. E teʻi lava ua maligi ou loimata. Na iloa e se tasi fafine ua oti lana tane e faapea, o le alu atu e faatau i le supamaketi (o se mea sa masani ona la faia faatasi ma lana tane) e vave ai lava ona tagi, aemaise ona ua fai ma masani, lona tago atu i ni meaʻai sa fiafia tele i ai lana tane. Ia e onosai. Ma aua e te manatu faapea e tatau ona e teteeina ou loimata. Ia manatua, o ni tulaga masani na ma talafeagai o le faavauvau.

E pei ona taʻua i le taimi ua fano, ua iai i nisi le lagona e pei ua agaleaga pe a toesea i le oti se tasi e pele. Atonu e aogā lenei e faamatala ai le matuā faavauvau o le tagata faatuatua o Iakopo ina ua faatalitonuina o ia ua oti lona atalii o Iosefa ina ua ʻaina e se “manu feai.” O Iakopo lava na ia auina atu Iosefa e vaai po o sologa lelei ona uso. E foliga mai na matuā mafatia Iakopo i ni lagona e pei ua agaleaga, e pei o le faapea ane ʻAiseā na ou auina atu ai Iosefa na o ia? Aiseā na ou auina atu ai o ia i se vaipanoa o loo tele ai manu feʻai?’​—Kenese 37:33-35.

Atonu e te lagona faapea, o sou faatamala ua māfua ai le maliu o se tasi e pele iā te oe. O le iloaina e faapea o lagona ua pei e agaleaga​—pe moni po ua na o ni ata faalemafaufau​—o se uiga masani e faaalia i le faavauvau, e mafai lea ona aogā. I lenā foʻi tulaga, e lē talafeagai lou taofia ai pea o na faalogona iā te oe. O le talanoaina o ou faalogona e pei ua agaleaga e mafai ona matuā tele se faamatuu atu e iʻu i ai.

E ui i lea, ia iloa lelei, e tusa po o le ā le tele o lo tatou alofa i le isi tagata, e lē mafai ona tatou puleaina  ai lona olaga, e lē mafai foʻi ona tatou taofia le “tausaga ma le mea e tupu ai” mai le oo atu i ē tatou te alolofa i ai. (Failauga 9:11) E lē gata i lea, e mautinoa sa leʻi leaga faanaunauga o lou loto. Mo se faaaʻoaʻoga, ona o le lē vave faia o se avanoa e vaai ai le fomaʻi, pe o lona uiga ea sa e manaʻo ina ia maʻi lē sa pele iā te oe ma oti ai? O le mea moni e leai! Pe o le a e matuā lagona ea la ua e agaleaga ona o le faapogaia o le oti o lenā tagata? E leai.

Sa aʻoaʻoina e se tasi tinā le auala e faafetaiaʻia ai lona faalogona e pei ua agaleaga, ina ua oti si ana tama teine i se faalavelave tau taavale. Ua ia faamatala mai: “Sa ou lagona e pei ua ou agaleaga ona o loʻu tuuina atu o ia e alu. Ae na ou toe iloaina le lē fetaui o le iai o ia lagona. Sa leai se mea e leaga ai fua le auina atu o ia e ō ma lona tamā i se feʻau. Ona ua pau lava o le faalavelave mataʻutia.”

Atonu e te faapea mai, ʻAe anoanoaʻi mea ua ou moomoo maʻimau pe ana ou faia pe fai atu ai.’ E moni lea, ae o ai o i tatou e mafai ona faapea mai ua avea i tatou o se tamā, se tinā, po o se tamaitiiti, ua lelei atoatoa? Ua faamanatu mai e le Tusi Paia iā i tatou: “O mea e tele e sese ai i tatou uma; a lē sese se tasi i le upu, o le tagata lea ua sao.” (Iakopo 3:2; Roma 5:12) O lea, ia talia le mea moni e faapea, e te lē lelei atoatoa. O le faaauau ona mafaufau pea i na manatu “pe ana iloa lava” o le a lē suia ai se mea, ae ono tuai ai ona e toe sologa lelei.

Afai o iai ni au māfuaaga tatau e te talitonu ai e moni ou faalogona pei ua e agaleaga, ae ua lē na o ni manatunatuga, ona e mafaufau lea i le vala e sili ona tāua mo le faatoʻafilemuina o faalogona e pei ua agaleaga​—le faamagaloga a le Atua. Ua faamautinoa mai e le Tusi Paia iā i tatou: “Ioa e, afai e te mataulia le amio leaga, le Alii e, o ai se na te mafaia ona tulai? A o ia te oe le faamagaloina o sala.” (Salamo 130:3, 4) E lē mafai ona e toe foʻi i tua ina ia suia se mea. Peitaʻi, e mafai ona e augani atu mo le faamagaloga a le Atua mo sesē i le taimi ua teʻa. Ona ā lea? Afai ua folafola mai e le Atua na te faamagaloina ou sesē ua tuanaʻi, po ua lē tatau ea foʻi la ona e faamagaloina oe lava?​—Faataoto 28:13; 1 Ioane 1:9.

Pe e te lagona foʻi le ita, atonu i fomaʻi, i tausimaʻi, uō, pe oo foʻi i lē ua maliu? Ia iloa, o se isi foʻi lenei uiga e masani ona faaalia i se maliu. Atonu o lou ita o se lagona masani e ō mai faatasi ma ou lagona tigā. Na faapea mai se tasi tusitala: “Seʻi vaganā ua e nofouta i le ita​—e lē o le faia i ai o se gaoioiga ae i le iloaina o loo iā te oe​—ona mafai lea ona e saʻoloto mai i ona āuga leaga.”

E ono fesoasoani foʻi le faaleo atu pe taʻu atu i isi lou ita. E faapefea? E mautinoa lava e lē faia i faaupuga e pasae aʻe ma le lē pulea. Ua lapataʻia e le Tusi Paia le mataʻutia o le ita faaumiumi. (Faataoto 14:29, 30) Ae e te ono maua se faamāfanafanaga i le talanoa i ai ma se uō e malamalama. Ma ua iloa e nisi, o le fai o ni faamalositino olaola pe a lagona le ita, e aogā lea e faamatuu atu ai.​—Tagaʻi foʻi i le Efeso 4:25, 26.

E ui e tāua le tatala atu ma taʻutino moni ou faalogona, ae ua iai se upu lapataʻi e talafeagai. E telē le eseesega o le faaleo atu o ou faalogona, ma le soona faapasae atu o ou faalogona i isi. E leai se māfuaaga e tuuaʻia ai fua isi ona o lou ita ma sou lē fiafia. O lea, ia e faautauta i le talanoaina atu o ou faalogona, ae ia lē faia i se auala o le matuā aasa o le ita. (Faataoto 18:21) E iai se fesoasoani mataʻina e tasi i le foʻiaina o le faavauvau, ma o lea o le a tatou talanoaina nei.

Ua faamautinoa mai e le Tusi Paia iā i tatou: “Ua latalata mai Ieova i e ua loto momomo; ua ia faaola foi i e ua loto nutimomoia.” (Salamo 34:18) Ioe, o le faiā ma le Atua e sili atu lea na i lo o se isi lava mea,  auā e mafai ona fesoasoani iā te oe i le faafetaiaʻia o le maliu o se tasi e pele iā te oe. E faapefea? O manatu aogā uma lava ua faatutū mai ua faavae aʻe pe ua ōgatasi ma le Afioga a le Atua, le Tusi Paia. O le faaaogāina o na mea e mafai ona fesoasoani ai iā te oe ina ia manumalo ai.

E lē gata i lea, aua e te manatu māmā i le tāua o le tatalo. Ua faalaeiau mai le Tusi Paia iā i tatou: “Ia e tuuina atu ia Ieova o mea e te popole vale ai; o ia lava na te tausia oe.” (Salamo 55:22) Afai e aogā le talanoaina o ou faalogona ma sau uō agaalofa, maʻeu la le sili atu ona fesoasoani iā te oe o lou sasaa atu o lou loto i le “Atua . . . e ana le faamafanafanaga uma”!​—2 Korinito 1:3.

Ua lē tau ina faaleleia ai o tatou faalogona e le tatalo. Ua folafola mai e “Le faafofoga tatalo” lona foaʻiina mai o le agaga paia i ana auauna o ē ole atu i ai ma le faamaoni. (Salamo 65:2; Luka 11:13) Ma o le agaga paia o le Atua, po o le malosi galue, e mafai ona faaauupegaina ai oe i le “matuā tele o le mana” ina ia mafai ona fesoasoani iā te oe i aso taʻitasi. (2 Korinito 4:7) Ia manatua: E mafai e le Atua ona fesoasoani i ana auauna faamaoni ina ia onosaia faafitauli uma latou te ono fesagaʻi.

O se tasi fafine na oti lana tama, ua ia faamatala mai le auala na fesoasoani ai le mana o le tatalo iā te ia ma lana tane, ina ia la faafetaiaʻia le oti. Ua ia faapea mai: “Pe afai o loo ma iai i le fale i se pō ae teʻi lava ua oso faafuaseʻi aʻe le faavauvau, ona ma tatalo faatasi loa lea ma le leotele. O le taimi muamua lava na ma faia ai se mea e aunoa ma ia​—le sauniga muamua a le faapotopotoga na ma ō atu i ai, le tauaofiaga muamua na ma auai atu i ai​—sa ma tatalo mo le malosi. Pe a ma feala aʻe i le taeao ma ua foliga e lē mafai ona onosaia le mea moni ua tupu, ona ma tatalo atu lea iā Ieova e fesoasoani mai iā i maʻua. Ou te lē iloa pe aiseā, ae o se matuā tulaga faigatā iā te aʻu loʻu savali atu na o aʻu i totonu o le fale. Ma o taimi uma lava la ou te sau ai na o aʻu i le fale, ou te tatalo atu ai iā Ieova e faamolemole ma fesoasoani mai iā te aʻu ina ia ou toʻafilemu.” E moni ma maumauaʻi le talitonuga o lenā fafine faatuatua e faapea, o na tatalo na mafai ona maua ai se suiga. E mafai foʻi e oe ona e iloa, o le tali i au tatalo faatauanau, o ʻle filemu lea o le Atua e silisili i mafaufauga uma ma o le a leoleoina ai lou loto ma lou mafaufau.’​—Filipi 4:6, 7, NW; Roma 12:12.

Ua matuā telē se aogā o le fesoasoani ua saunia e le Atua. Na taʻua e le aposetolo Kerisiano o Paulo e faapea, o le Atua ʻna te faamafanafanaina mai ia te i tatou i lo tatou puapuaga uma lava, ina ia tatou mafaia ona faamafanafana atu ia te i latou ua maua i se tasi lava puapuaga.’ E moni, e lē faaitiitia e le fesoasoani mai le Atua le tigā, ae e mafai ona faafaigofie ai ona onosaia. E lē o le uiga o lenā mea e faapea, o le a e lē toe tagi pe o le a e faagaloina sē e pele iā te oe. Ae e mafai ona e toe sologa lelei ai. Ma a o e faia faapea, o le a avea ai mea ua e tofo i ai, e mafai ona atili faateleina ai lou malamalama ma lou agaga alofa i le fesoasoani atu i isi ina ia latou faafetaiaʻia foʻi tulaga faapena.​—2 Korinito 1:4.