Skip to content

Skip to table of contents

Ino Inga Ndakkala Buti Abuumba Bwangu?

Ino Inga Ndakkala Buti Abuumba Bwangu?

“NDALIMVWA kusinikizigwa kuti ndizijatilile mukati zyakali kumoyo,” mbwapandulula Mike mukwiibaluka lufu lwabawisyi. Kuli Mike, ikubujatilila buumba bwakali mbobulombwana. Pele kumbele wakaziba kuti ulilubide. Aboobo mweenzinyina naakazimininwa syaanenaakwe, Mike wakalicizi cakucita. Ulaamba ategwa: “Imyaka yobile yainda, nindakamuumauma aciwezyo akuti, ‘Koba mulombwana yawe.’ Lino ndakamuguma kujanza ndati, ‘Kolimvwa kufumbwa mboelede kulimvwa. Cilakugwasya kweendelezya mapenzi. Naa koyanda kuti ndiazwe, ndilaazwa. Naa koyanda kuti ndikkale, ndilakkala. Pele utayoowi kuliswiilila, pe.’”

MaryAnne awalo wakalimvwa kusinikizigwa kuti azijatilile mukati zyakali mumoyo ciindi mulumaakwe naakafwa. “Ndakali kulibilikide kuti ndibe citondezyo cibotu kuli bambi,” ulaibaluka, “cakuti nseendakalizumizya kulimvwa bulimvwa boonse. Pele kuya kwaciindi ndakaiya kuti kusola kuba musemu wanguzu kubambi teecakali kundigwasya, pe. Ndakatalika kulingula ciimo cangu akulyaambila kuti, ‘Kolila naa uyandika kulila. Utaindilizyi kuliyumya. Cigusye cili kumoyo.’”

Aboobo boonse ba-Mike a-MaryAnne balalailila: Amulizumizye kuumbilwa! Alimwi baliluzi. Nkaambonzi? Nkaambo kuumbilwa nkusungulula kweelede kwazili kumoyo. Ikusungulula zili mumoyo kulakonzya kumulemununa kwaata nkomulimvwide. Ikulitondezya zili mumoyo kuluzi, kuti kweendelaamwi akuteelela atwaambo twini twini, kulakonzya kumugwasya kubikka kulimvwa kwenu mubusena bweelede.

Aino, tali muntu woonse uutondezya buumba munzila njiyona. Alimwi iziimo zimwi mbuli zyakuti naa ooyo uuyandwa wakafwa campoona mpoona antela wakafwa kutobela bulwazi bulamfu zilakonzya kujatikizya mbuli mbobanga balalutambula basikucaala. Pesi cintu comwe cilalibonya kuba kasimpe: Ikudyaaminina kulimvwa kwenu kulakonzya kuba ntenda kumubili akumoyo wenu. Cilainda kugwasya kubugusya buumba bwenu. Ibuti? Imagwalo aliyumwide lulayo lumwi lukonzyeka.

Kusungulula Buumba—Ibuti?

Ikwaambaula inga kwaba kusungulula kugwasya. Ikutobela lufu lwabana bakwe boonse bali kkumi, antoomwe antenda zimwi zyakwe mwini, syaanene wensiku Jobu wakati: “Muuya wangu wasesemwa buumi; ndilaambisya [muciHebrayo, “ndilasungulula”] lutongauko lwangu. Nzooamba mukulula kwamoyo wangu.” (Jobu 1:2, 18, 19; 10:1) Jobu taakacili kukonzya kujatilila kulibilika kwakwe. Wakali kuyandika kukusungulula; wakeelede ‘kwaambaula.’ Munzila iikozyenye, sizisobano wa-Cingisi Shakespeare wakalemba mu-Macbeth: “Amupe majwi aamause; ibuumba butaambauli bulavwiyavwiya kumoyo uuminidwe alimwi bulaufwelusya.”

Aboobo ikwaamba kulimvwa kwenu “kumulongwe mwini” ooyo uuyooswiilila cakukkazika moyo alweetelelo kulakonzya kuleta kulemununwa kuli mbokubede. (Tusimpi 17:17, NW) Ikubikka zitucitikila akulimvwa mumajwi kanji kanji kulakuubyaubya kuziteelela akuzyeendelezya. Alimwi kuti ooyo muswiilizi kali muntu umbi sikufwidwa walo uukonzyede kweendelezya kusweekelwa kwakwe, inga mulakonzya kubwezelela mizeezo imwi iikonzyeka yambuli mbomunga mwazunda. Iciindi mwanaakwe naakafwa, imutumbu umwi wakapandulula kaambo ncocakamugwasya kwaambaula amukaintu umbi wakaswaangenye kusweekelwa kukozyenye: “Ikuziba kuti muntu umbi awalo wakainda mucintu ncicona, wakazwa buumbulu muli ncico, akuti ucipona akujana bulondo alimwi mubuumi bwakwe cakali cintu ciyumya loko kuli ndime.”

Zikozyanyo zyamu-Bbaibbele zilatondezya kuti kulemba kulimvwa kwenu inga kwamugwasya kutondezya buumba bwenu

Ino kuti naa tamulimvwi kulikwaya kwaambaula kulimvwa kwenu? Ikutobela lufu lwa-Saulo a-Jonatani, Davida wakaanza ciyabilo cakulilauka kupati kwamoyo oomo mwalo mwaakabutila buumba bwakwe. Ooku kwaanza kwakulila muciindi kwakaba cibeela cimwi catwaambo tulembedwe mubbuku lyamu-Bbaibbele lya-Samuele Wabili. (2 Samuele 1:17-27; 2 Makani 35:25) Munzila iikozyenye, bamwi bacijana kubaanga mboobuya kulitondezya kwiinda mukulemba. Mukamufu umwi wakaluula kuti wakali kunga ulakulemba kulimvwa kwakwe amane nokwaindainda mazuba wazibala eezyo nzyaakalembede. Ooku wakakujana kuba kusungulula kugwasya.

Nokuba kwaambaula antela kulemba, ikulitondezya mbomulimvwide kulakonzya kumugwasya kusungulula buumba bwenu. Kulakonzya alimwi akusalazya kutateelelana. Imutumbu sikufwidwa ulapandulula: “Mebo amulumaangu twakamvwa bantu bambi bakwetene balo bakalekana nobakamana kuzimininwa mwana, eelyo teetwakali kuciyanda eeci kuti cicitike kuli ndiswe pe. Aboobo kufumbwa ciindi notwakalimvwa kunyema, ikuyanda kutamizyanya, twakali kunga twacibandika. Ndiyeeya kuti twakavulana afwi loko kwiinda mukucita boobo.” Munzila yeeyi, ikuzibya kulimvwa kuzibika kulakonzya kumugwasya kuteelela kuti nokuba kuti muli mukusweekelwa nkukona, ibambi bayoobucita bumbi buumba bwabo—muciindi cabo beni alimwi munzila yabo beni.

Cimwi cintu cinga acalo cagwasyilizya kusungulula buumba nkulila. Kuli ciindi “cakulila,” mbolyaamba Bbaibbele. (Mukambausi 3:1, 4) Ncobeni lufu lwamuntu ngotuyanda kulaleta ciindi cili boobu. Ikuzwa misozi yabuumba cilibonya kuba cibeela canzila yakupona calo ciyandika.

Nakalindu umwi ulapandulula mbuli bwakamugwasya mulongwaakwe ikuzwidilila ciindi banyina nobakafwa. Ulaibaluka ategwa: “Mweenzuma wakaliko ciindi coonse kuli ndime. Wakalila andime. Wakabandika andime. Ndakaide kucikonzya kupozya zyakali kumoyo wangu, alimwi eeci cakali cintu cipati kuli ndime. Nseendakayandika kufwa nsoni kulila, pe.” (Amubone Ba-Roma 12:15.) Anywebo mutakafwi nsoni kujatikizya misozi yenu. Mbuli mbotwabona, Ibbaibbele lizwide zikonzyano zyabaalumi abanakazi balusyomo—kubikkilizya a-Jesu Kristo—ibakazwa misozi yabuumba caantangalala kakutakwe ansoni zilibonya.—Matalikilo 50:3; 2 Samuele 1:11, 12; Johane 11:33, 35.

Mumisyobo yoonse, bantu baumba balakulumba kupegwa luumbulizyo

Ndiza muyoojana kuti munzila imwi tazizibiki zinga zyaba mumoyo wenu. Imisozi inga yeenda cakutasaanguna kuzibya. Mukamufu umwi wakajana kuti kuulaula zintu kumusyika mupati (icintu ncaakafwini kucitalimwi amulumaakwe) kwakali kukonzya kumuletela misozi, ikapati ciindi naakali kunga, mukuzibila kwakwe, woobola zilyo zyakali kuyandisya mulumaakwe. Amulikkazikile moyo. Alimwi mutalimvwi kuti mweelede kwiijatilila misozi yenu. Amuyeeye kuti yalo ncibeela cakuumbilwa ciyandika ncotuzyedwe aco.

Kweendelezya Kulimvwa Mulandu

Mbuli mbokwabonwa musule, bamwi balalimvwa kuba amulandu bamana kuzimininwa muyandwa mulufu. Eeci inga cagwasya kupandulula buumba bupati bwamwaalumi musyomesi Jakobo ciindi naakacitwa kuti asyome kuti mwanaakwe Josefa wajaigwa “cinyama cibi.” Jakobo lwakwe wakatumide Josefa kukusondela buzumi bwabo ibanyina. Aboobo Jakobo ulalangilwa kuti wakalikomedwe akulimvwa mulandu, mbuli kwaamba kuti, ‘Nkaambonzi ncindakamutumina Josefa kali alikke? Nkaambonzi ncindakamutumina kubusena buvulide zinyama zyamusyokwe?’—Matalikilo 37:33-35.

Ndiza mulimvwa kuti butakataka kulubazu lwenu bwakagwasyilizya lufu lwamuyandwa wenu. Ikuziba kuti mulandu ngomulipa—wini antela wakuyeeyela—nkulimvwa kuluzi kwakuumbilwa kulakonzya kugwasya kolikke. Aalo aawa, mutayeeyi kuti mweelede kutakwaamba kulimvwa kuli boobu. Ikwaamba mbuli mbomulimvwa kuba amulandu kulakonzya kupa kusungulula kuyandika.

Amuzibe, nokuba boobo, kuti notumuyanda buti muntu umbi, tatukonzyi kweendelezya buumi bwakwe, nokuba kukonzya kukasya “ziindi zyalufu azyamapenzi” kuwida aabo mbotuyanda. (Mukambausi 9:11) Kunze lyaboobo, akutadooneka, taakwe nomwakayanda buya kuti cibe boobo. Mucikozyanyo, mukutafwambaana kubamba cizuminano cadokotela, sena mwakacita caali kutegwa muyandwa wenu aciswe akufwa? Aino tabuli boobo pe! Elyo sena ncobeni mulaamulandu wakuleta lufu lwakwe ooyo? Peepe.

Imutumbu umwi wakaiya kweendelezya mulandu ngwaakali kulimvwide lyakafwa mwanaakwe muntenda yamootokala. Ulapandulula ategwa: “Ndakalitaminizya kuti ndime ndakamutumide. Pesi ndakazooziba kuti kwakali kufubaala kulimvwa boobo. Kwiina cakalubide pe mukumutuma abawisyi kuti acite kalimo kamwi. Yakali buyo ntenda mbyaabi.”

‘Pesi nzinji zintu nzyendilombozya kuti kubota nindakazyaamba antela kuzicita,’ ndiza mbomunga mwaamba. Masimpe, pele nguni akati kesu uunga ulaamba kuti wali wisyi, nyina, antela mwana mulondo? Ibbaibbele lilatwiibalusya ategwa: “Toonse tulalubya muziyanza zinji, pele, na kuti muntu uutalubya kukwaamba, oyo ngomuntu mulondosi.” (Jakobo 3:2; Ba-Roma 5:12) Aboobo amukazumine kasimpe kakuti tamuli balondo pe. Ikuzumanana kuti, “we, anu nindakacita cilibuti” takukonzyi kucinca cintu cili coonse pe, pele inga kwamusya kuyumya kwenu.

Ikuti naa mujisi kaambo kalibonya kakusyoma kuti mulandu wenu mulandu wini, tuuli wakuyeeyela, nkokuti amuciyeeye cintu cipati kwiinda cakuubya mulandu—ikulekelela kwa-Leza. Ibbaibbele lilatusyomezya: “O Jehova, nowakabika moyo wako kuzibi zyesu, ngwani wakali kunoopona, O Mwami? Pele kulinduwe kuli lulekelelo.” (Intembauzyo 130:3, 4) Tamukonzyi kupiluka musyule akucinca cintu cili coonse. Nokuba boobo mulakonzya kukombelela lulekelelo lwa-Leza lwakulubizya kwamusyule. Nkokutinzi mpoona? Ncibotu, ikuti naa Leza usyomezya kumusalazizya zyamusyule, sena tamweelede anywebo kulijatila nobeni?—Tusimpi 28:13; 1 Johane 1:9.

Ikweendelezya Kunyema

Sena mulanyema na, ndiza kuli bamadokotela, bamanesi, beenzinyoko, antela naba yooyo wafwa? Amuzibe kuti eeyi ayalo ninzila nyinzi yakutambula kusweekelwa. Ndiza kunyema ncintu ncomuzyedwe aco iceendelaamwi akucisigwa nkomulimvwa. Imulembi umwi wakati: “Ikwiinda mulikke mukukuziba kunyema ooko—kutali kukutobela pele kuziba kuti mulikumvwide—momukonzya kwaanguluka kuzwa kubunyonyoosi bwankuko.”

Ndiza inga cagwasya akwalo kukutondezya kunyema antela kukubandika. Ibuti? Kutali mukubwenta cakutalyeendelezya nokuceya pe. Ibbaibbele lilacenjezya kuti kunyema kwaciindi cilamfu kuleta ntenda. (Tusimpi 14:29, 30) Pele inga mwajana kulikwaya mukubandika amweenzinyoko uuteelela. Bamwi bajana kuti ciindi nobanyemede, ikubelesya mubili canguzu nkusungulula kugwasya.—Amubone ayalo Ba-Efeso 4:25, 26.

Nokuba kuti ncintu cipati kupozya akutasisa mbomulimvwa, ikaambo kakucenjezya kaleelede. Kuli kwiindana kupati akati kakutondezya kulimvwa kwenu akukusowela bambi. Takuyandiki buya kukatamizya bambi kaambo kakunyema kwenu akutyompwa. Aboobo mutalubi kukwaambaula kulimvwa kwenu, pele kutali munzila yankazi pe. (Tusimpi 18:21) Kuli lugwasyo lumwi lupati kwiinda lwakukonzya buumba, elyo oolu tulalubandika lino.

Ilugwasyo Luzwa Kuli Leza

Ibbaibbele lilatusyomezya ategwa: “Jehova uli afwaafwi kubawizukide mumoyo, ulafutula batete myuuya.” (Intembauzyo 34:18) Inzya, kwiinda zintu zimbi zyoonse, ikuyanzana a-Leza kulakonzya kumugwasya kucikonzya kukkala alufu lwamuntu ngomuyanda. Ibuti? Yoonse mizeezo yapegwa kusikila waawa yalikutalikila mu-Jwi lya-Leza, Ibbaibbele, antela yaleendelane andilyo. Ikwiibelesya inga kwamugwasya kucikonzya.

Mukuyungizya, mutawuubyi mulimo wamupailo. Ibbaibbele lilatukulwaizya ategwa: “Bika makani aako oonse mumaanza aa-Jehova, lino ulakutabilila.” (Intembauzyo 55:22) Ikuti kwaambaula mbomulimvwa amweenzinyoko silweetelelo kulakonzya kugwasya, ino kwalo kupa moyo wenu kuli “Leza siluumbulizyo loonse” inga takukooinda loko awa kumugwasya!—2 Ba-Korinto 1:3.

Takuli buyo kuti kupaila kulatucita kulimvwaanga mbubombubo. Walo ‘uuswiilila zikombyo’ ulasyomezya kupa muuya uusalala kubabelesi bakwe baulomba cakusinizya. (Intembauzyo 65:2; Luka 11:13) Alimwi muuya uusalala wa-Leza, naa nguzu zyakwe zibeleka, ulakonzya kumukulika “nguzu zigambya” zyakweenzya kuzwa mubuzuba bumwi kuya mubutobela. (2 Ba-Korinto 4:7) Amwiibaluke: Leza inga wabagwasya babelesi bakwe basyomeka kukakatila kufumbwa alimwi noliba penzi lili lyoonse ndyobanga bajana.

Imukaintu umwi wakazimininwa mwana mulufu ulaibaluka mbuli nguzu zyakupaila mbuzyakamugwasya amulumaakwe kwiinda mukusweekelwa ooko. “Ikuti naa twali amunzi masiku mpoona abwalo buumba bwaide kwiindilila, twakali kunga twapaila antoomwe cakupozya,” ulapandulula. “Kufumbwa ciindi citaanzi notwakayandika kucita cimwi cintu kutamubikkilizya—imuswaangano mutaanzi ngotwakanjila, mubungano mutaanzi ngotwakabako—twakali kunga twapailila kuyumizigwa. Notwakabuka mafumofumo akulemenwa bwini bwaco coonse, twakali kunga twapaila kuli Jehova kuti atugwasye. Akaambo kamwi, akali mause mapati kulindime kweenda kuya muŋanda ndelike. Elyo aboobo ciindi coonse ndasika amunzi kandili ndelike, ndakali kunga ndaamba mupailo kuli Jehova kuti akaka andigwasye kuba akusitikila kuli mbokubede.” Ooyo mukaintu silusyomo ulasyoma cakululama kuti mipailo eeyo yakaleta kucincacinca. Anywebo inga mwajana kuti mukwiingula mipailo yenu yakuzumanana, “iluumuno lwa-Leza lwiinda miyeeyo yoonse yabantu luyooyaminina myoyo yanu amiyeeyo yanu.”—Ba-Filipi 4:6, 7; Ba-Roma 12:12.

Ilugwasyo ndwapa Leza lulaleta kucinca. Imwaapostolo Munakristo Paulo wakaamba kuti Leza “nguwe uutuumbulizya mumapenzi esu oonse, kuti tukakonzye kuumbulizya boonse bapengede kuluumbulizyo olo ndulonya ndutuumbulizizigwa tubeni kuli-Leza.” Masimpe, ilugwasyo lwabuleza talukugusyi kucisa, pele inga lwakuubyaubya kukunyamuna. Eeco tacaambi kuti tamukwe kulila limbi antela kuti mulamuluba muyandwa wenu. Pesi inga mwayumya. Alimwi mbomucitila boobo, eezyo zyamucitikila inga zyamucita kuba bantu bateelela abasilweetelelo mukugwasya bambi kucikonzya mukusweekelwa kukozyenye.—2 Ba-Korinto 1:4.