Skip to content

Skip to table of contents

Ndakacibona Cisi ca Korea Nicakali Kucinca

Ndakacibona Cisi ca Korea Nicakali Kucinca

Ndakacibona Cisi ca Korea Nicakali Kucinca

Akaluulwa aba Chong-il Park

“Uli mufwuba-fwuba! Uyoowa kufwa munkondo. Wiile kulicengeezya kuti uli mukombi kutegwa utanjili mulimo wabusikalumamba.” Oobu mbwaakaamba mupati wabasikalumamba mucibeela ca Counter Intelligence Corps (CIC) naakali kundibuzya mu June 1953 myaka iili 55 yainda.

EECI cakacitika nokwakali Nkondo mu Korea. Iwakali mupati wabasikalumamba aciindi eeco wakagusya ntobolo yamunkomwi akwiibikka atebulu lyakwe. Wakaamba kuti: “Lino ndilakujaila waano muciindi cakuti ukafwide kunkondo. Sena uyanda kucinca maano?”

Ndakamuvwiila kuti “peepe.” Naakamvwa boobo mupati wabasikalumamba wakaambila sikalumamba umwi kuti abambe zyintu kutegwa bandijaye.

Eeci cakandicitikila akaambo kakuti ndakakaka nibakandaambila kuti nditalike mulimo wabusikalumamba. Notwakali kulindila ndakamwaambila mupati wabasikalumamba kuti ndakalyaaba kale kuli Leza, aboobo tandikonzyi kuleka kubeleka mulimo wakwe. Kwakainda maminiti masyoonto katuumunyi. Nokwakainda ciindi cisyoonto, sikalumamba wakaambilwa kuti abambe zyintu zyakubelesya kutegwa bandijaye wakaboola akwaamba kuti zyintu zyoonse zyabambwa.

Bantu banji baku South Korea ciindi eeco tiibakali bazyi kabotu Bakamboni ba Jehova alimwi tiibakali kazyi kaambo ncobakali kukakila kunjila mulimo wabusikalumamba mumfwulumende iili yoonse. Kanditanaamba cakatobela, andimwaambile cakandipa kuti ndimwaambile boobu mupati wabasikalumamba.

Buumi Bwangu Kuzwa Kubwana

Ndakazyalwa mu October 1930 alimwi ndime wakusaanguna mumukwasyi wesu, ndakazyalilwa mudolopo lili afwaafwi a Seoul iyakali dolopo mpati yaku Korea. Bakaapa bakali kupaila kucikombelo ca Confucius alimwi bakali kundiyiisya kutegwa ndikabe umwi wabo. Tiibakali kuyanda kuti ndiiye aboobo ndakatalika cikolo nibakafwa kandili amyaka iili kkumi. Mpoonya mu 1941, cisi ca Japan aca United States zyakatalika kulwana mu Nkondo Yanyika Yabili.

Mbwaanga cisi ca Korea cakali kweendelezyegwa acisi ca Japan, tobasicikolo lyoonse mafwumo-fwumo twakeelede kulemeka mwami wakucisi ca Japan. Bamaama, ibapati baba taata abalumi babo bakali Bakamboni ba Jehova. Akaambo kalusyomo lwabo bakakaka kutola lubazu muzyintu zyoonse zyakali kujatikizya nkondo, bakaangwa mucisi ca Korea nokwakali Nkondo Yanyika Yabili. Bantu baku Japan bakali kubapenzya kapati Bakamboni cakuti bamwi bakafwa kubikkilizya abakakwete bamaama. Nibakazwa muntolongo bakatalika kukkala andiswe.

Cisi ca Korea icakali kweendelezyegwa acisi ca Japan cakalilela mu 1945. Bamaama ibapati baba taata a Bakamboni bamwi nibakazwa muntolongo, bakandigwasya kwiiya Bbaibbele kusikila mane ndabbapatizyigwa akuba umwi wa Bakamboni ba Jehova mu 1947. Mu August 1949, ba Don abakaintu babo ba Earlene Steel ibakazwa kucikolo ca Watchtower Bible School of Gilead nkubakali kwiiya mulimo wabumisyinali, bakatumwa kuzikubelekela mudolopo lya Seoul ku Korea alimwi mbibakali bakusaanguna. Nokwakainda myezi misyoonto buyo abamwi bamamisyinali bakasika.

Mu January 1, 1950, tobana Korea mebo abamwi botatwe twakaba bapainiya, Bakamboni ba Jehova mbobaita kuti bakambausi baciindi coonse. Twakali bakusaanguna mu Korea kuba bapainiya noyakamana Nkondo Yanyika Yabili.

Buumi Mbubwakabede Nokwakali Nkondo mu Korea

Nokwakainda ciindi cili mbocibede, mu Nsondo, mu June 25, 1950 inkondo yakatalika akati ka North Korea a South Korea. Ciindi eeco mucisi coonse ca Korea mudolopo lya Seoul kwakali buyo mbungano yomwe ya Bakamboni ibali 61. Ibakali kwiiminina cisi ca U.S.A. bakaamba kuti bamamisyinali boonse bakeelede kuzwa mucisi kutegwa batajatikizyigwi munkondo. Bakamboni banji baku Seoul abalo bakalongela kumasena aindene-indene cisi nkocili kumusanza.

Nokuba boobo, mfwulumende yaku South Korea tiiyakali kubazumizya kuzwa mu Seoul bana basankwa bakali mbuli ndime ibakali muciimo cakubeleka mulimo wabusikalumamba. Mukubula coolwe, basikalumamba ba Kkomyunizimu bakasika mudolopo lya Seoul akutalika kweendelezya. Aciindi eeci nokuba kuti ndakayuba mukaanda kasyoonto kwamyezi yotatwe, ndakali kubakambaukila bantu kujatikizya Bwami bwa Leza. Mucikozyanyo, twakayaana amwiiyi umwi iwakali kuyuba nkamu ya Kkomyunizimu. Twakatalika kukkala limwi alimwi ndakali kumuyiisya Bbaibbele abuzuba. Mukuya kwaciindi wakabbapatizyigwa akuba umwi wa Bakamboni ba Jehova.

Balupati-pati bankamu ya Kkomyunizimu baku North Korea bakazyi kutujana mpotwakayubide. Twakabaambila kuti tuli basikwiiya Bbaibbele alimwi twakabapanduluda ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya Bwami bwa Leza. Cakatugambya ncakuti kunyina nobakatwaanga pele bakaba aluyandisisyo lwakwiiya Bbaibbele. Ibamwi mane bakali kuboola alimwi kuti bazyikumvwe makani aambi aajatikizya Bwami bwa Leza. Eeci cakacitika cakayumya lusyomo lwesu alimwi twakazyiba kuti Jehova ulakonzya kutukwabilila.

Basikalumamba ba UN nobakatalika kweendelezya dolopo lya Seoul, bakandizumizya kuunka kudolopo lya Taegu mu March 1951. Nindakasika okuya, ndakali kukambauka a Bakambonima kwamyezi iili mbwiibede. Mpoonya mu November 1951 nkondo kaitanamana, ba Don Steele bakajokela ku Korea.

Twakagwasyanya kuutalika alimwi mulimo wakukambauka. Ngazi Yamulindizi a Informant lino yiitwa kuti Mulimo Wesu wa Bwami, izyakajisi malailile ngobakali kutobela Bakamboni mumulimo wabo wakukambauka, zyakeelede kusandululwa, kusimbwa akulembululwa muci Korea. Kumane zyakali kutuminwa kumbungano mumadolopo aindene-indene. Ziindi zimwi ndakali kuunka aba Don katuya buyumya-yumya mbungano.

Mu January 1953, ndakakkomana nindakatambula lugwalo lwakunditamba ku Cikolo ca Gileadi ku New York kukwiiya mulimo wabumisyinali. Nindakaula dikiti lyandeke, ndakatambula lugwalo kuzwa kuofesi yaku Korea lwakali kundaambila kuti ndeelede kutalika mulimo wabusikalumamba.

Ndakali Kulangilwa Kujaigwa

Nindakali kumaofesi aabasikalumamba, ndakamupanduluda sikalumamba iwakali kulemba bantu ikaambo ncondatakali kutolela lubazu mutwaambo twacisi ancindatakali kuuyandila mulimo wabusikalumamba. Mpoonya wakanditola kukabunga ka CIC kutegwa bakandibuzye naa ndakali wankamu ya Kkomyunizimu. Eeci nceciindi nindakali kulangilwa kujaigwa kweelana ambondaamba kumatalikilo. Pele muciindi cakundidubula, mupati wabasikalumamba wakaimikila kumane wakapa umwi wabasikalumamba muluso akumwaambila kuti anduume. Nokuba kuti cakali kucisa kapati nobakali kuduuma, ndakali kkomene kuti ndakaliyumya.

Bankamu ya CIC bakandipilusya kumaofesi nkobalembela bantu mulimo wabusikalumamba. Nindakasika okuya tiibakazibikkila maano nzyondakali kusyoma, aboobo bakandipa namba yabusikalumba akunditola kubusena nkobayiila busikalumamba kunsumbu ya Cheju kufwaafwi aku Korea. Nobwakaca basikalumamba bapya kubikkilizya andime twakaambilwa kukonka kutegwa tube basikalumamba. Ndakakaka kucita boobo. Akaambo kakuti ndakakaka, ndakatolwa kunkuta yabasikalumamba nkondakaambilwa kuti ndeelede kwaangwa myaka yotatwe.

Ibanji Bakali Kusyomeka

Buzuba mbundakeelede kuunka kwaakwiiya mulimo wabumisyinali, ndakabona ndeke kayiinda. Eeyi nendeke njondakeelede kutanta. Muciindi cakutyompwa akaambo kakuti tindakaunka kucikolo ca Gileadi, ndakali kkomene kuti ndakali kusyomeka kuli Jehova. Tandili ndime ndelikke ndakakaka mulimo wabusikalumamba mucisi ca Korea. Kuzwa ciindi eeco, kuli Bakamboni bamwi bainda ku 13,000 ibakakaka kunjila mulimo wabusikalumamba. Kwiisanganya myaka aumwi njaakakkala muntolongo mu Korea ilainda ku 26,000.

Muciindi cakwaangwa myaka yotatwe, ndakakkala buyo myaka yobilo muntolongo mpoonya mu 1955 bakandigusya akaambo kakulilemeka. Ndakatalika alimwi mulimo waciindi coonse kumane mu October 1956 bakandiita kwaakubelekela kuofesi ya Bakamboni ba Jehova ku South Korea. Mpoonya mu 1958 bakanditamba alimwi kucikolo ca Gileadi. Nindakamanizya cikolo bakandituma nkweena ku Korea.

Nokwakainda ciindi cili mbocibede kandili ku Korea, twakamvwana a In-hyun Sung Kambonima, kumane twakakwatana mu May 1962. Wakakomenena mucikombelo caba Buddha pele wakaiya makani aajatikizya Bakamboni kumuntu ngobakali kwiiya limwi. Mumyaka yotatwe yakusaanguna mucikwati, twakali kuswaya mbungano yomwe amvwiki mu Korea katuyumya-yumya bakwesu kumuuya. Kuzwa mu 1965 twali kubelekela kuofesi lyamutabi lya Bakamboni, ikulampa makilomita aali 60 kuzwa ku Seoul.

Kuyeeya Zyintu Zyacinca

Ndayeeya mbozyakabede zyintu kaindi, ndilaakulamwa kubona zyintu mbozyacinca mucisi eeci. Noyakamana nkondo yanyika yabili alimwi ankondo yakali akati kacisi ca North Korea a South Korea, cisi ca South Korea cakanyonyooka. Madolopo anzila zyakanyonyoonwa. Magesi akali kukatazya, akali kuboola buyo muziindi. Alimwi mali akali kukatazya kujana. Pele mumyaka iili 50 yainda, cisi ca South Korea casumpuka.

Mazuba aano cisi ca South Korea cili vwubide kapati cakuti cibalilwa anamba 11 munyika yoonse. Cilizyibidwe akaambo kakuti cilijisi madolopo mabotu, zitima zibalika kapati zyamagesi, alimwi abantu bali aluzyibo mukupanga zyintu zyamagesi amyootokala. Cisi ca South Korea lino ncanamba 5 munyika yoonse mukupanga myootokala. Pele icindikkomanisya kapati nkubona kuncinca kwacitika mu South Korea kujatikizya lwaanguluko ndobajisi basicisi.

Nindakatolwa kunkuta mu 1953, beendelezi baku Korea tiibakali kukabona kaambo muntu ncakonzya kukakila mulimo wabusikalumamba. Tobamwi bakali kutwaamba kuti tuli bankamu ya Kkomyunizimu alimwi Bakambonima bamwi bakali kuumwa kusikila bafwa. Ibanji bakaangwidwe nobakacili bana akaambo kakukaka mulimo wabusikalumamba, bababona bana abazyukulu babo kabaangwa akaambo kakukaka mulimo ngweena ooyu.

Mumyaka minji yainda, muli sikapepele mwali kwaambilizyigwa makani manji aajatikizya Bakamboni ba Jehova ibali kukaka kutola lubazu munkondo zicitika mumasi oonse. Similawo umwi iwakapa Kamboni mulandu akaambo kakukaka mulimo wabusikalumamba wakalemba lugwalo lwakulilekelela mumagazini imwi iizyibidwe kapati.

Ndisyoma kuti nguzu nzyotujisi zyakukaka kunjila mulimo wabusikalumamba zinakulemekwa mu South Korea mbuli mumasi aamwi. Ndipailila kuti beendelezi bamucisi ca South Korea kababamvwida bantu basyoma mbuli ndime akuleka cilengwa eeci cakwaanga bana basyoonto akaambo kakukaka mulimo wabusikalumamba kutegwa “buumi bwesu bube bwaluumuno akutontola.”—1 Timoteo 2:1, 2.

Akaambo kakuti tuli babelesi ba Jehova Leza, tucibona kuti ncoolwe kusumpula Bweendelezi bwakwe. (Incito 5:29) Ncotuyanda nkumukkomanisya kwiinda mukusyomeka. (Tusimpi 27:11) Ndilikkomene kuti ndili akati katuulunzuma twabantu ibasala ‘kusyoma Jehova amyoyo yabo yoonse akutalisyoma.’—Tusimpi 3:5, 6.

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 13]

“Cakatugambya ncakuti kunyina nobakatwaanga pele bakaba aluyandisisyo lwakwiiya Bbaibbele”

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 14]

Ikwiisanganya myaka njobakakkala muntolongo Bakamboni baku Korea akaambo kakukaka mulimo wabusikalumamba ilasika ku 26,000.

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Nindakali muntolongo yabasikalumamba mu 1953

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Katuswaya mbungano aba Don Steele nokwakali nkondo mu 1952

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Katutana kwatana mu 1961

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Nindakali kusandulula makani aamulangizi weendeenda mu 1956

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Mebo a In-hyun Sung mazuba aano