Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO | MAKANI AAMBA MBOLYAKAFWUTUKA​—BBAIBBELE

Bbaibbele Lyakafwutuka Kukukazyigwa

Bbaibbele Lyakafwutuka Kukukazyigwa

NTENDA YAKALIKO: Basololi banji bazikombelo alimwi abasitwaambo twacisi bakajisi makanze aaindene amulumbe wamu Bbaibbele. Kanji-kanji bakali kubelesya nguzu zyabo kulesya bantu kuba a Bbaibbele, kusimba, naa kulisandulula. Amubone zikozyanyo eezyi zyobilo:

  • Kuma 167 B.C.E.: Seleucid Mwami Antiochus Epiphanes, iwakali kuyanda kusinikizya ba Juda kuti batobele bukombi bwaba Giriki, wakabikka mulawo wakuti oonse Magwalo aa Chihebrayo anyonyoonwe. Sikulemba makani aakaindi uutegwa Heinrich Graetz wakaamba kuti bantu bakwe “bakali kwaayaula akwaaumpa mabbuku aakuvwunga aakajisi Mulawo kufwumbwa baajana alimwi akubajaya aabo bakali kuyandaula lugwasyo aluumbulizyo mumabbuku aabo.”

  • Myaka Yakuma 500-1500 C.E.: Basololi bacikombelo caci Katolika, bakanyema kapati akaambo kakuti bantu bakali kukambauka Bbaibbele ncoliyiisya muciindi camilawo yaci Katolika, bakatalika kwaamba muntu uuli woonse iwakajisi mabbuku aamu Bbaibbele aambi kunze lya Intembauzyo ilyakali mumwaambo waci Latin kuti muzangi. Muswaangano umwi wacikombelo wakapa malailile aakuti baalumi bacikombelo “babeleke canguzu, cakusyomeka, alimwi cakwiinduluka-induluka kuyandaula bazangi . . . kwiinda mukunjila mumaanda oonse amoomo mobakali kukkala bantu ibakali kuyeeyelwa kuti bakalijisi mabbuku aamu Bbaibbele. . . . Kufwumbwa ŋanda imwajanika muzangi yeelede kunyonyoonwa.”

Ikuti basinkondonyina Bbaibbele nobakacikonzya kulinyonyoona, mulumbe wandilyo nowakaloba.

Busanduluzi bwa Bbaibbele lyamu Chingisi lya William Tyndale bwakafwutuka nokuba kuti bwakalilesyedwe, ma Bbaibbele akali kuumpwa, alimwi akujaigwa kwa Tyndale lwakwe mwini mu 1536

BBAIBBELE MBOLYAKAFWUTUKA: Mwami Antiochus wakabikkilide kapati maano mu Israyeli, pele ba Juda bakapanga tunzi tunji kumasena aambi aacisi. Mubwini basyaazibwene bayeeyela kuti kuzikusika mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., ba Juda bainda ku 60 pesenti bakalizwide kale mu Israyeli. Muzikombelo zyabo, ba Juda bakali kuyobola makkopi aa Magwalo—Magwalo ngaonya aakabelesyegwa abantu bakapona kumbele, kubikkilizya a Banakristo.—Milimo 15:21.

Mumyaka Yakuma 500-1500 C.E., aabo bakajisi luyandisisyo lwa Bbaibbele bakaliyumya kukupenzyegwa alimwi bakazumanana kulisandulula akukkopa Magwalo. Noliba leelyo muncini uusimba mabbuku kautanapangwa akati kamwaanda wamyaka wa 15, zibeela zya Bbaibbele zyeelede kuti zyakaliko mumyaambo minji iisika ku 33. Mpoonya kuzwa waawo, Bbaibbele lyakasandululwa akusimbwa cakufwambaana kapati.

CAKACITIKA: Nokuba kuti kwakali kukazyigwa abeendelezi bajisi nguzu alimwi abasololi bazikombelo babyaabi, Bbaibbele ndebbuku liinda kumwaigwa alimwi akusandululwa kuzwa kaindi. Lyaijatikizya milawo alimwi amyaambo yazisi zimwi, kubikkilizya amaumi aabantu banji.