Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

Olivétan—Man Bilong Tanim Baibel Long Tok Frans

Olivétan—Man Bilong Tanim Baibel Long Tok Frans

Olivétan​—Man Bilong Tanim Baibel Long Tok Frans

Em Septemba 13, 1540. Polis i wok long sekim haus bilong Collin Pellenc. Long wanpela rum hait, ol i painim sampela pepa na wanpela bikpela buk em ol i saspek long en. Long pes 2 bilong buk i gat dispela tok: “P. Robert Olivetanus, wanpela trensleta i gat pasin daun.” Em wanpela Baibel bilong ol Waldens! Ol i arestim Collin Pellenc, na sutim tok long em olsem em i bin lusim bilip, na ol i kukim em long paia taim em i stap laip yet.

LONG dispela taim long Frans, na long sampela narapela hap bilong Yurop, Misin Katolik i wok strong long bagarapim ol man i laik stretim ol bilip giaman bilong Misin. Wanpela man olsem em Guillaume Farel. Em i wok strong long pulim ol man i save mekim tok Frans na bai ol i bihainim bilip bilong Martin Luther, em wanpela gopas bilong Protestan Rifomesen. Farel, bilong Provins Dauphiné long saut is bilong Frans, em i save olsem wanpela bikpela samting bilong helpim Rifomesen em ol buk samting. Bilong mekim wok bilong em, em i mas i gat ol liklik nius na pepa na Baibel. Tasol husat bai givim mani bilong helpim dispela wok? Em i tingting long kisim helpim bilong ol Waldens, em wanpela lain lotu i no insait long ol bikpela misin na ol i wok strong long autim tok bilong Baibel.

Wanpela Bung Long Chanforan

Long Septemba 1532, ol barbe (ol pasto) bilong ol Waldens i mekim wanpela bung long Chanforan, wanpela liklik ples klostu long Turin, Itali. Inap sampela yia, ol Waldens na ol lida bilong Rifomesen i bin toktok wantaim long ol bilip bilong ol. Olsem na ol i singautim Farel na sampela narapela i kam long dispela bung. Ol Waldens i laik save sapos bilip bilong ol i stret wantaim ol tok em Luther na lain bilong em i save autim. a

Long Chanforan, ol man i bilip tru long ol tok em Farel i mekim. Taim ol pasto bilong ol Waldens i soim em ol olpela Baibel ol i bin raitim long han long tokples bilong ol, em i strongim ol long givim mani bilong prinim ol Baibel long tok Frans. Long Baibel em Lefèvre d’Étaples i bin tanim long 1523, em i kisim ol tok long Baibel Latin, tasol bilong tanim dispela Baibel long tok Frans ol bai kisim ol tok bilong en long tok Hibru na tok Grik. Tasol husat inap tru long mekim kain wok olsem?

Farel i save long wanpela man husat inap mekim dispela wok. Nem bilong em Pierre Robert, tasol ol i kolim em tu olsem Olivétan, b em wanpela yangpela tisa i bon long Picardy, long hap not bilong Frans. Olivétan, em wanpela kasen bilong John Calvin, em i wanpela gopas bilong Rifomesen na em man ol narapela i bilip tru long em. Na tu, inap sampela yia em i bin stap long Strasbourg na lainim ol tokples bilong Baibel.

Olsem Farel na planti ol narapela, Olivétan i ranawe i go sindaun long Swiselan. Ol pren bilong em i strong long em i mas orait long mekim dispela projek bilong tanim tok. Bihain long em i tok nogat inap sampela taim, em i orait long wok bilong tanim Baibel long “tok Hibru na tok Grik i go long tok Frans.” Na long wankain taim, ol Waldens i givim planti mani tru (inap 500 kraun gol) bilong helpim wok bilong prinim Baibel.

Tokples i No Krai Gut Tumas na Naispela Switpela Tokples

Long 1534, Olivétan i go stap wanpis long ol maunten Alps na kirap mekim wok bilong em. Em i gat planti buk i stap bilong helpim em. Ating ol saveman bilong nau bai mangal long planti buk em i holim. Em ol Baibel long tok Siria, Grik, Latin, na em i gat ol buk bilong ol rabai, ol buk bilong ol lo bilong tokples Kaldia, na planti narapela buk. Na bikpela samting moa, em i gat Baibel Venetian bilong ol rait Hibru bilong bipo tru.

Olivétan i kisim tok bilong em long Nupela Testamen em Lefèvre d’Étaples i bin raitim long tok Frans, tasol planti taim em i kisim tu ol tok long Baibel Grik em saveman Erasmus bilong Holan i bin raitim. Planti taim Olivétan i yusim ol tok i no sapotim tingting bilong Misin Katolik. Olsem, em i senisim tok “bisop” na raitim tok “wasman,” na tok “sios” em i raitim olsem “kongrigesen.”

Long hap bilong Baibel em planti man i kolim Olpela Testamen, Olivétan i strong long tanim ol tok Hibru bilong bipo. Taim em i tanim tok Hibru i go long tok Frans, em i tok dispela i olsem pasin bilong tanim wanpela naispela switpela tokples i go long wanpela tokples i no krai gut tumas.

Long rait Hibru, inap planti tausen taim Olivétan i lukim nem bilong God long 4-pela leta Hibru ol i kolim Tetragramaton. Em i tanim dispela nem olsem “Man Bilong i Stap Oltaim Oltaim,” na bihain dispela tok i bin kamap planti taim long ol Baibel bilong ol Protestan long tok Frans. Tasol long sampela hap bilong Baibel em i putim nem “Jehova,” olsem long Kisim Bek 6:⁠3.

Long Februeri 12, 1535, em wanpela yia tasol bihain long taim em i bin kirapim wok bilong em, dispela trensleta i tokaut olsem wok bilong em i pinis! Em i tok “em wanpela i bin karim hevi bilong dispela wok [bilong tanim tok] inap longpela taim,” tasol ating namel long yia 1534 na 1535 em i bin mekim bikpela hatwok moa. Long pasin daun, dispela trensleta i tok “mi traim bes bilong mi.” Laspela wok i stap yet em bilong prinim Baibel em i bin tanim long tok Frans.

Long Woksop Bilong Pirot

Nau Pierre de Wingle, narapela nem bilong em Pirot Picard, em wanpela pren bilong Farel na man bilong prinim ol buk bilong Rifomesen, em i kirap mekim sampela wok. Bihain long Misin Katolik i rausim em long Lyon, em i go sindaun long Neuchâtel, Swiselan, long 1533. Em i yusim mani bilong ol Waldens long kirap prinim planti buk samting i daunim Misin. Long woksop bilong em ol i bin prinim ol posta i daunim Misa na sampela bilong ol dispela posta i go kamap long King Francis Namba 1 bilong Frans em bilong lotu Katolik.

Masin bilong Pierre de Wingle long prinim ol buk i kirap gen long mekim wok​—⁠nau em bilong prinim Baibel! Bilong pinisim wok hariap, 2-pela masin wan wan i gat wanpela grup i gat 4-pela o 5-pela wokman i save mekim wok bilong prinim ol pepa. Orait, long “yia 1535 long Jun 4,” Pierre de Wingle i sainim nem bilong em long Baibel olsem man i prinim dispela Baibel bilong Olivétan. Long tok i go pas, trensleta i tokaut olsem em i mekim dispela wok bilong helpim ol tarangu bilipman “em ol bilip tumbuna i bin daunim na bagarapim tru bel bilong ol.”

Ol man i amamas tru long Baibel. Ol tok Frans i gutpela na isi long kisim, ol rait i nais na i klia na i stap long tupela kolum long olgeta pes, na i gat ol sapta na ol paragraf. Ol tok i stap long sait sait bilong pes i kamapim olsem trensleta em i wanpela saveman tru. Ol tok i go pas, ol apendiks, ol blok, na ol rait, ol dispela tu i soim olsem wok i gutpela tru. Long pinis bilong buk, i gat wanpela sotpela hap tok olsem “ol Waldens, em ol i save autim Gutnius, ol i kamapim dispela gutpela buk bilong ol man i ken ritim.”

Gutpela Baibel Tru . . . Tasol i No Planti Man i Baim

Bipo planti man i no laikim wok bilong Olivétan, tasol long nau planti man i luksave olsem em i wanpela nambawan gutpela wok bilong wanpela saveman. Na tu, inap 300 yia Baibel em i tanim i stap olsem as bilong ol Baibel bilong ol Protestan.

Tru, ol i bin prinim olsem wan tausen Baibel bilong Olivétan, tasol i no planti man i baim. Em olsem, long wanem, ol i no wokim gutpela rot bilong salim ol, na long dispela taim tok Frans i wok long senis senis hariap. Na tu, dispela Baibel i bikpela na hevi bilong en inap 5 kilogram, olsem na em i no gutpela tumas long ol man bilong autim tok i karim raun o ol man i ken ritim long pasin hait.

Tru, wanpela kopi bilong dispela Baibel i stap long haus bilong Collin Pellenc long Frans, olsem mipela i kamapim long kirap bilong dispela stori, tasol i no planti man i baim Baibel bilong Olivétan. Long 1670, klostu 150 yia bihain, wanpela bukstua long Geneva i gat yet wanpela bilong ol dispela Baibel bilong salim.

“No Gat Nem No Gat Ples”

Bihain long Olivétan i pinisim dispela wok, em i no insait moa long wok bilong tanim ol tok bilong Baibel. Em i yusim ol narapela nem, na kirap stretim ol tok bilong Nupela Testamen na sampela hap bilong Olpela Testamen em i bin raitim. Na tu, em i lusim bikpela haptaim na strong bilong em long narapela wok em i laikim tru​—⁠em long skulim ol man. Em i wanpela gutpela tisa, na em i stretim ol tok bilong buk Instruction for Children, em wanpela buk bilong ol yangpela long skulim ol long stretpela pasin na bilong helpim ol long ritim tok Frans em ol skripsa i as bilong en. Em i kisim wanpela nem em Belisem de Belimakom, mining bilong en “No Gat Nem No Gat Ples.”

Ating Olivétan i stap long Rom, na em i dai long 1538, taim em i winim tasol 32 krismas samting. I no gat planti man i save long bikpela wok tru dispela yangpela saveman bilong Picardy i bin mekim bilong kamapim Baibel long tok Frans. Nem bilong em i no stap long planti dikseneri. Ating Louys Robert, narapela nem bilong em Olivétan, bai amamas long dispela!

[Ol Futnot]

a Bilong kisim sampela save moa long olsem wanem ol Waldens i insait long Rifomesen, lukim Wastaua bilong Mas 15, 2002, pes 20-23.

b Taim em i bon em i gat nem Louys Robert, na em i kisim tu nem Pierre. Ating em i kisim dispela nem Olivétan, long wanem, em i save yusim planti oliv oil bilong laitim lam taim em i mekim ol wok bilong em inap planti aua.

[Piksa Kredit Lain long pes 18]

Archives de la Ville de Neuchâtel, Suisse/Photo: Stefano Iori

[Piksa Kredit Lain long pes 19]

Left photo: Alain Leprince-La Piscine-musée, Roubaix/Courtesy of the former Bouchard Museum, Paris

Center and right: Société de l’Histoire du Protestantisme Français, Paris

[Piksa Kredit Lain pes 20]

Société de l’Histoire du Protestantisme Français, Paris