Zuŵa linyake apo Yesu wakaŵa ku Siriya, chigaŵa cha Ŵaroma, wakasangana na mwanakazi munyake Wachigiriki uyo wakapempha wovwiri. Pakuzgora, Yesu wakayowoya ntharika iyo yikwenera kuti yikayaniskanga ŵanthu awo ŵakaŵa Ŵayuda yayi na “tuntcheŵe.” Mu Dango la Mozesi, ntcheŵe zikaŵa nyama zakufipirwa. (Levitiko 11:27) Kasi Yesu wakayowoya ntharika iyi kuti wayuyure mwanakazi uyu na ŵanthu ŵanyake awo ŵakaŵa Ŵayuda yayi?

Yayi. Nga umo wakayowoyera ku ŵasambiri ŵake, iyo wakakhumbanga kuti wawovwire dankha Ŵayuda. Ntheura kuti wadidimizge fundo iyi, iyo wakaphalira mwanakazi uyu kuti: “Ntchakwenelera chara kutora chakurya cha ŵana na kuponyera tuntcheŵe.” (Mateyu 15:21-26; Mariko 7:26) Ŵagiriki na Ŵaroma ŵakatemwanga chomene kuŵeta ntcheŵe. Zikakhalanga mu nyumba ndipo ŵana ŵawo ŵakaseŵeranga nazo. Ntheura mazgu ghakuti “tuntcheŵe” ghakaŵa ghakuyuyura yayi, kweni ghakalongoranga kuti munthu ukumutemwa. Mwanakazi yura wakapulikiska ndipo wakati kwa Yesu: “Enya Fumu, kweni tuntcheŵe tukulyako maluvuvu agho ghakumbotoka kufuma pa thebulu la ŵasekuru ŵawo.” Yesu wakakondwa chomene na chipulikano cha mwanakazi yura, ntheura wakachizga mwana wake.—Mateyu 15:27, 28.

Ngalaŵa iyo Paulosi wakakwera kuluta ku Italiya yikalimbananga na mphepo. Ŵati ŵafika pa siteji yinyake, Paulosi wakati ulendo uyime dankha. (Milimo 27:9-12) Kasi Paulosi wakaneneskanga?

Kale ŵakwendeska ngalaŵa ŵakamanyanga kuti ntchakofya chomene kwendeska ngalaŵa pa nyanja ya Meditereniyani mu myezi yakuzizima. Kwambira mu Novembala m’paka mu Malichi, ŵanthu ŵakendanga viŵi yayi pa nyanja. Kweni ngalaŵa iyo Paulosi wakakwera yikeneranga kunyamuka mu Seputembala panji Okutobala. Mulembi munyake zina lake Vegetius wakalongosora umo maulendo ghakaŵiranga pa nyanja. Iyo wakati: “Myezi yinyake njiwemi waka kwenda, yinyake yikuŵa yakukayikiska, ndipo yinyake njakuti vingachitika yayi kuti mwende.” (Epitome of Military Science) Vegetius wakati kwambira pa Meyi 27 m’paka pa Seputembala 14 yikaŵa myezi yiwemi kwendeska ngalaŵa. Kweni kwambira Seputembala 14 m’paka pa Novembala 15 na Malichi 11 m’paka pa Meyi 26 yikaŵa myezi yakukayikiska na yakofya. Pakuti kanandi Paulosi wakendanga pa nyanja, wakwenera kuti wakamanyanga makora umo vikaŵiranga mu myezi iyi. Wakwendeska kweniso mweneko wa ngalaŵa ŵakwenera kuti ŵakamanyanga makora fundo izi, kweni ŵakakana ulongozgi wa Paulosi. Paumaliro, ngalaŵa yikabwangasuka.—Milimo 27:13-44.