Ao, e tiga loa te Tusi Tapu e sē se tusi fakasaienisi, kae kafai e faipati ki mea fakasaienisi, e ‵tonu faeloa. Ke onoono ki nai fakaakoakoga e fakaasi mai i ei me ‵pau a mea fakasaienisi mo te Tusi Tapu kae maua foki i ei a fakamatalaga ‵tonu fakasaienisi kolā e ‵kese ‵ki mo mea ne tali‵tonu ki ei a tino e tokouke i te taimi ne tusi ei.

• E isi se kamataga o te iunivesi. (Kenese 1:1) E ‵kese mo te mea tenā e uke a tala ‵kai i aso mua e fai mai me i te iunivesi e seki faite kae ne sōna māfua mai fua. E tali‵tonu a tino Papelonia me i atua kolā ne fa‵nau mai i ei a te iunivesi ne o‵mai mai moana ‵lasi e lua. E fai mai foki a nisi tala me ne māfua mai a te iunivesi i se fuamoa lasi ‵ki.

• I aso takitasi e pule a te iunivesi ne tulafono o te natula kolā ne fakatoka faka‵lei, kae e se ki manakoga o nisi atua. (Iopu 38:33; Ielemia 33:25) E akoako mai i tala ‵kai mai koga kese‵kese o te lalolagi me seai se mea e mafai o fai ne tino māfai ko ‵tupu a fakalavelave io me ko faifaiga sē a‵lofa a nisi atua.

• A te lalolagi e tautau i se koga ateatea. (Iopu 26:7) Ne tali‵tonu a tino e tokouke i aso mua me i te lalolagi e pāpā kae tuku i luga i te tua o se tagata lasi kae mafi io me se manu e pelā me se pulumakau io me se fonu.

• A vai i vaitafe mo vai-tu-loto e maua mai i vai kolā ne ‵miti aka mai te moana lasi mo nisi koga kae oti ko ‵to ifo ki te lalolagi e pelā me se vaiua, kiona, io me ne kati aisa. (Iopu 36:27, 28; Failauga 1:7; Isaia 55:10; Amosa 9:6) Ne mafau‵fau a tino Eleni i aso mua me i vai o vaitafe ne maua mai i vai o te tai mai lalo i te laukele, kae ne tali‵tonu a tino ki te manatu tenei ke oko ki te 18 senitenali.

• E olo aka mauga kae olo ifo foki, kae ko mauga i aso nei ne ‵galo muamua mai lalo o te tai. (Salamo 104: 6, 8) E ‵kese mai i ei, e fai mai a tala ‵kai me i mauga ne faite ne nisi atua e pelā eiloa mo olotou foliga i aso nei.

• A tulafono o te tu ‵ma ne puipui ei te ola ‵lei o tino. E aofia i te Tulafono ne tuku ki te fenua o Isalaelu ko te koukou ke ‵ma ma oti ne patele ki se foitino mate, ‵vae kea‵tea a tino kolā e pokotia ne se masaki ‵pisi, mo te tanu faka‵lei o fekau o tino. (Levitiko 11:28; 13:​1-5; Teutelonome 23:13) E ‵kese mai ei, i te taimi ne tuku atu a tulafono konei, e tasi te togafiti e fakaaoga ne tino Aikupito ko te nani atu a fekau o tino ki luga i se mea ‵pala o se tino telā ne pakia.

Mai iloiloga ne fai ki te Tusi Tapu a te tali ki ei ko te ikai. Konei a nisi fakamatalaga sē ‵tonu e uiga ki te tonu o te Tusi Tapu i mea fakasaienisi:

Tala ‵kai: E fai mai te Tusi Tapu me ne faite a te iunivesi i aso e ono kolā e taki 24 itula i ei.

Manatu tonu: E ‵tusa mo te Tusi Tapu, ne faite ne te Atua a te iunivesi i aso mua eiloa. (Kenese 1:1) E se gata i ei, a te faitega o mea telā e fakamatala mai i te Kenese mataupu 1 e fakasino atu ki se vaitaimi telā e se mautinoa tena leva. Tela la, a te vaitaimi kātoa telā ne faite ei a te lagi mo te lalolagi ne taku me se “aso.”​—Kenese 2:4.

Tala ‵kai: E fai mai te Tusi Tapu me ne mua o faite a lakau i te la telā e maua mai ei olotou meakai.​—Kenese 1:​11, 16.

Manatu tonu: E fakaasi mai i te Tusi Tapu me i te la, telā se fetū e tasi i te “lagi,” ne faite mai mua o faite a lakau. (Kenese 1:1) Ne salalau a te mainaga mai te la ki koga katoa o te lalolagi i te “aso” io me ko te vaitaimi muamua ne faite ei a mea. I te tolu o “aso” o te faitega o mea, kae ko manino foki a te vanimonimo ne maina malosi mai a te mainaga ko te mea ke mafai o maua mai a meakai mai i lakau. (Kenese 1:​3-5, 12, 13) Fakamuli ifo loa kae fatoa lavea faka‵lei atu a te la mai te lalolagi.​—Kenese 1:​16.

Tala ‵kai: E fai mai te Tusi Tapu me i te la e fakatamilo ne ia a te lalolagi.

Manatu tonu: Failauga 1:5 e fai mai: “E sae aka te la, kae tō ifo te la; tenā ko foki fakavave ei ki te koga e toe sae aka i ei.” Kae ko te fuaiupu tenei e fakamatala mai fua i ei a te gasuega o te la mai te kilokiloga a se tino i te lalolagi. Ke oko mai ki aso nei, e fakaaoga ne tino a tugapati “saegala” mo te “togala” kae iloa ‵lei ne latou me i te lalolagi e fakatamilo ne ia a te la.

Tala ‵kai: E fai mai te Tusi Tapu me i te lalolagi e pāpā.

Manatu tonu: A te tugapati “feitu e fa o te lalolagi” e se fakauiga i ei me e fa a ‵kōna o te lalolagi. Kafai e fai‵tau tatou ki te tugapati tenei e malamalama tatou me e fakasino atu ki te lalolagi kātoa.​—Isaia 11:12; Luka 13:29.