A Naoko, telā ne taku atu i te mataupu muamua, ne fai mai penei e uiga ki tena manumalo i te ‵pusi: “Ne mafai o ‵fuli ne au toku olaga ona ko taku taulotoga ki te munatonu ki uiga mo te fuafuaga a te Atua.” Ne maua eiloa ne ia i te Tusi Tapu a mea ne tauloto ne ia. E tiga eiloa e se taku mai i te Tusi Tapu a te paka, e fesoasoani mai ke malamalama tatou i te kilokiloga a te Atua ki te ‵pusi. * Ne maua eiloa ne tino e tokouke a te malamalama telā ne tuku atu ei a te fakamalosiga e manakogina ke ‵teke atu io me ke fakagata te faifaiga tenā. (2 Timoteo 3:16, 17) Ke na mafau‵fau nei tatou ki ikuga fakalogo‵mae e tolu o te ‵pusi mo pati i te Tusi Tapu e uiga ki ei.

E aofia i te paka a te ‵toe vailakau tapu lauiloa—ko te nikotini. E fai i ei te tino ke momea aka tena malosi kae fakamāmā aka ei tena mafatia. E avatu fakavave ne te ‵pusi a te nikotini ki te mafaufau i se auala telā e fai ‵soko faeloa. Ona ko te mea e aofia i te ‵miti e tasi a te vaega e tasi o te nikotini, a te pāketi kātoa telā e ‵pusi ne se tino e ‵miti faka-200 taimi ne ia a te vailakau tenā, ko te ‵toe vailakau malosi eiloa i lō so se isi vailakau tapu. Kae ko te ‵pusi ‵soko ki ei e fai ei ne te nikotini ke momea aka te umiti ki ei. Kafai ko to te vale ki ei, ko mafai ei o lagona ne te tino ‵pusi a fakailoga māfai ko se fakataunu te manakoga tenā.

E fesoasoani mai te Tusi Tapu ke maua ne tatou se kilokiloga tonu ki te mea tenei i te taimi ne fai mai ei penei: “E a, e se iloa ne koutou me kafai e tuku atu faeloa ne koutou a koutou ki se tino e pelā me ne pologa mai te faka‵logo ki a ia, a koutou ne pologa eiloa a te tino telā e faka‵logo koutou ki ei?” (Loma 6:16) Kafai ko pule atu ki mafaufauga mo faifaiga a se tino a te manako malosi ki te ‵pusi, e se leva kae fai a ia mo fai se pologa ki se faifaiga matagā. Kae ko te Atua, telā ko Ieova tena igoa, e manako ke saoloto tatou, e se mai i faifaiga kolā e fakalogo‵mae ei ‵tou foitino kae e penā foki loa mai i mea kolā e fakamasei ei ‵tou agaga, telā ko manakoga o ‵tou mafaufau. (Salamo 83:18; 2 Kolinito 7:1) Tela la, i te taimi e gasolo aka ei te loto fakafetai mo te āva o te tino ki a Ieova, e talia foki ne ia te manatu me e ‵tau o tuku atu te ‵toe mea ‵lei ki a Ieova kae e se mafai o tuku atu ne ia te ‵toe mea ‵lei ki te Atua māfai e tumau a ia i te pologa ki se faifaiga tamate tino. E fesoasoani atu eiloa a te malamalama tenā ke tuku atu ki se tino a te loto malosi ke ‵teke atu ki manakoga fakalogo‵mae.

A Olaf, telā e nofo i Siamani, ne manumalo i tena umiti ki sikaleti i se 16 tausaga telā ne kamata i te taimi ko 12 ei ana tausaga. Ne fai mai a ia: “Ne foliga mai a te sikaleti muamua e pelā me se lole gali. Kae i te ‵tekaatuga o tausaga ne fai eiloa pelā me se matugā lofiaga lasi. I te taimi e tasi ne oti ei aku sikaleti, ne kaitaua valevale au telā ne taetae ei ne au a muli sikaleti mai i se ipu tuku lefu, ne ave keatea ne au a paka mai i ei, kae pelu fakatasi ki loto i se vaega o te nusipepa. Ne lavea ne au me ko oko eiloa i te fakamā māfai e toe mafaufau au ki ei.” Ne taofi aka pefea ne ia a te faifaiga matagā ko te ‵pusi?  Ne fai mai tou tagata: “A te pogai tāua ko te manakoga ke fakafiafia atu ki a Ieova. A te alofa o Ieova ki tino mo te fakamoemoega ne tuku mai ne ia, ne maua ei ne au a te malosi ke fakagata aka eiloa i konā toku umiti ki ei.”

“A te ‵pusi sikaleti . . . ko oti eiloa ne fakamaoni aka ne saienitisi me e mafai o fakamasei ei a tōtōga katoa o te foitino kae e momea aka ei te aofaki o tino ma‵saki kae ‵mate,” ko muna i The Tobacco Atlas. E lauiloa eiloa te manatu me e māfua mai i te ‵pusi a masaki e pelā mo te kenisa, masaki o te fatu, mo masaki o te māmā. Kae e ‵tusa mo te World Health Organization (WHO), a te ‵pusi ko te māfuaga sili foki o te ‵mate o tino mai i masaki ‵pisi, e pelā mo te ‵tīpi.

E auala i tena Muna, ko te Tusi Tapu, e akoako ne Ieova te Atua a tatou ke maua se kilokiloga ‵lei ki ‵tou ola, ‵tou foitino, mo ‵tou mafaufau. A tena Tama, ko Iesu, ne fakasino atu ki te mea tenei i te taimi ne fai mai ei a ia: “E ‵tau mo koe o alofa ki a Ieova tou Atua mo tou loto kātoa mo tou foitino kātoa mo tou mafaufau kātoa.” (Mataio 22:37) E manino ‵lei, me e manako a te Atua ke fakaaoga faka‵lei ‵tou ola mo ‵tou foitino kae ke atafai faka‵lei ki ei mo te āva. I te taimi e tauloto ei tatou e uiga ki a Ieova mo ana folafolaga, e kamata ei o a‵lofa kae fakatāua ne tatou a mea katoa ne fai ne ia mō tatou. E fakamalosi aka ei tatou ke tumau i te ‵kalo keatea mai so se mea telā e fakamasei ei ‵tou foitino.

A Jayavanth.P., se tokita i Initia, ne ‵pusi mō se 38 tausaga. Ne fai mai tou tagata: “Ne iloa ne au a te fakamataku o te ‵pusi e auala i tusi fakatokita. Ne iloa ne au me se mea sē ‵lei kae ne fai atu faeloa au ki aku tino ma‵saki ke fakagata te faifaiga tenā. Kae ne seki mafai eiloa ne au o fakagata taku ‵pusi, faitalia me ne taumafai au fakalima io me e fakaono taimi ki ei.” Se a te mea ne fesoasoani atu ki tou tagata ke fakagata tena ‵pusi? E fai mai a ia: “Ne fakagata taku ‵pusi ona ko taku sukesukega ki te Tusi Tapu. A te manakoga ke fakafiafia atu ki a Ieova ne fakamalosi mai ke fakagata fakavave ne au te faifaiga tenā.”

A au kolā e ‵pusi mai ki tua io me ko au mai i se sikaleti e poisini. A te mānava atu ki au mai i se isi tino e mafai o māfua mai i ei a te kenisa mo nisi masaki, kae e tamate ei a tino sē ‵pusi e toko 600,000 i tausaga takitasi, maise eiloa a fāfine mo tama‵liki. E fakailoa mai  penei se lipoti mai te WHO: “E se mafai eiloa o ‵sao atu tatou mai te ma‵nava atu ki au mai i se tino ‵pusi.”

E ‵tusa mo pati a Iesu, a te alofa ki tuakoi—‵tou kāiga, taugasoa, mo nisi tino i ‵tou tafa—e tulaga lua fua ki te alofa ki te Atua. Ne fai mai a ia: “E ‵tau mo koe o alofa ki tou tuakoi e pelā mo koe ki a koe eiloa.” (Mataio 22:39) Kafai e kausaki atu tatou ki se faifaiga telā e fakalogo‵mae atu ki tino kolā e pele ki a tatou, e se fakaasi atu ne tatou a te alofa ki tuakoi. E fakamalosi aka tatou ne te alofa tonu ke faka‵logo ki te fakamalosiga a te Tusi Tapu: “Ke se ‵sala atu a tino taki tokotasi ki tena ‵lei eiloa, kae mō te ‵lei o te suā tino.”—1 Kolinito 10:24.

A Armen, telā e nofo i Armenia, ne fai mai penei: “Ne fakamolemole malosi mai eiloa toku kāiga ke se ‵pusi au ona ko te mea ko pokotia masei latou i ei. Ne seki fia talia ne au te manatu me e fakamasei atu ki a latou.” Ne fakamatala mai ne ia a te mea ne ‵fuli ei tena kilokiloga: “A toku malamalama i te Tusi Tapu mo te alofa ki a Ieova ne fesoasoani mai ke fakagata taku ‵pusi kae taku ‵tonu atu foki me se mea fakalogo‵mae, e se ki a au fua, kae e penā foki ki tino i oku tafa.”

Ne fesoasoani atu a te malamalama i te Tusi Tapu ki a Olaf, Jayavanth, mo Armen ke taofi aka se faifaiga matagā telā ne fakalogo‵mae atu ki a latou mo nisi tino. Ne seki manuia fua latou ona ko te iloa atu me i te ‵pusi se mea fakamataku kae ona ko te mea ne a‵lofa latou ki a Ieova kae ma‵nako ke fakafiafia atu ki a Ia. A te tulaga tāua o te alofa e faka‵mafa mai i te 1 Ioane 5:3: “Me tenei eiloa te uiga o te alofa ki te Atua, ko te fakalogo ki ana fakatonuga. Kae ko ana fakatonuga e se ‵mafa.” E tonu, a te tautali atu ki akoakoga fakavae i te Tusi Tapu ka se faigofie faeloa, kae kafai ko fakaosofia se tino ne te alofa ki te Atua, ka se fai eiloa a te fakalogo mo fai se amoga ‵mafa.

E auala i se galuega ko te faiga o akoakoga i te lalolagi, e fesoasoani atu eiloa nei a Ieova te Atua ki te fia miliona o tino ke taofi aka io me ke fakasaoloto latou mai te ‵nofo pologa ki te paka. (1 Timoteo 2:3, 4) E se leva nei, e auala i tena Malo—se pulega faka-te-lagi mai lalo i tena Tama, ko Iesu Keliso—ka fakaseai atu ei ne Ieova a pisinisi ‵lasi kaima‵nako kolā e ‵tau o ‵losi atu ki ei a te ‵nofo pologa o te fia miliona o tino ki te paka. Ka fakagata katoatoa atu ei ne ia a te fakalavelave lauiloa ko te ‵pusi kae tuku atu ei ne ia ki tino faka‵logo a te foitino mo se mafaufau ‵lei katoatoa.—Isaia 33:24; Fakaasiga 19:11, 15.

Kafai e faigata ki a koe ke fakagata te ‵pusi, sa loto vāivāi. Mai te fakamasani ke alofa ki a Ieova kae fakatāua tena kilokiloga ki te ‵pusi, e mafai foki o maua ne koe a te malosi e manakogina ke manumalo koe. Ka fia‵fia eiloa a Molimau a Ieova ke tuku atu se fesoasoani aoga ke tauloto kae fakagalue aka a akoakoga fakavae i te Tusi Tapu. Ke na talitonu me kafai e manako koe ki te fesoasoani o Ieova ke fakagata tou umiti ki te paka, ka tuku atu eiloa ne ia a te ‵mana mo te malosi e manakogina ne koe.—Filipi 4:13.