1. Kaia e ‵tau ei o fia iloa ne tatou a nisi tala e uiga ki te kau agelu?

ATE fakamasani faka‵lei atu ki se tino, e aofia i ei a te taumafai ke iloa atu a mea e uiga ki tena kāiga. E penā foki eiloa te fakamasani faka‵lei atu ki a Ieova te Atua, e aofia i ei a te fakamasani atu ki ana agelu kolā e aofia i tena kāiga. E fai mai te Tusi Tapu me i agelu ko ‘tama a te Atua.’ (Iopu 38:7, Tusi Paia, Samoa) Se a te lotou tulaga i te fuafuaga a te Atua? E mata, e isi ne olotou mea ne fai i tala mua? E mata, e aogā a agelu ki tou olaga? Kafai e penā loa, e pefea la?

2. Ne māfua mai pefea a agelu, kae e tokofia latou?

² E faipati fakaselau taimi te Tusi Tapu e uiga ki agelu. Ke na mafau‵fau aka tatou ki nāi tala ko te mea ke iloa ne tatou a mea e uke atu e uiga ki agelu. Ne māfua mai i fea a agelu? E fai mai te Kolose 1:16, penei: “Ne faite a mea katoa e alatu i a ia [Iesu Keliso] ko mea i te lagi mo mea i te lalolagi.” Tela la, e alatu i tena Afutasi, ne faite eiloa ne Ieova te Atua a agaga taki tokotasi kolā e fai mo fai ne agelu. E tokofia a agelu ne faite ne ia? E fakaasi mai i te Tusi Tapu me e lau i selau o miliona a agelu ne faite, kae e ma‵losi ‵ki latou katoa.—Salamo 103:20. *

3. Ne a mea e fakaasi mai i te Iopu 38:4-7 e uiga ki agelu?

 ³ A te Muna a te Atua, ko te Tusi Tapu, e fai mai me i te taimi ne faite ei te lalolagi, “te kau o te lagi ne ka‵laga mo te fia‵fia.” (Iopu 38:4-7) Tela la, ko leva ne ola te kau agelu kae e seki tāitāi o faite a tino, penā foki loa mo te lalolagi nei. E fakaasi mai foki ne te fuaiupu tenei me e isi ne lagonaga o agelu, me e fai mai i ei me ne ‘ka‵laga atu latou mo te fia‵fia.’ Onoono la me e fai mai i ei me ne “fia‵fia” fakatasi a tama katoa a te Atua i te taimi tenā. Ne fai a agelu katoa i te taimi tenā mo fai se vaega o te kāiga fia‵fia telā e tavini atu ki a Ieova te Atua.

4. E fakaasi mai pefea ne te Tusi Tapu me e ‵saga malosi mai a agelu fakamaoni ki faifaiga a tino?

⁴ Talu mai te taimi ne lavea ei ne latou te faitega o te tauavaga muamua, ne fia ‵saga malosi atu a agelu fakamaoni ki te kāiga muamua o tino kolā ne gasolo o tokouke. Ne fia ‵saga atu foki latou ki te fakataunuga o te fuafuaga a te Atua. (Faataoto 8:30, 31; 1 Petelu 1:11, 12) Fakamuli loa, ne matea atu ne te kau agelu me i te tokoukega o tino ne ‵fulitua atu ki te lotou Atua alofa. E mautinoa eiloa me ne fanoa‵noa i ei a agelu fakamaoni. I te suā feitu, kafai e toe ‵fuli mai se tino e tokotasi ki a Ieova, ko oko “foki eiloa te fia‵fia o te kau agelu.” (Luka 15:10) Ona ko te mea e ‵saga tonu mai a agelu ki te ‵lei o tino kolā e tavini atu ki te Atua, e se tioa eiloa o fakaaogā faeloa ne Ieova a agelu ke fakamalosi kae puipui ne latou ana tavini fakamaoni i te lalolagi nei. (Faitau te Epelu 1:7, 14) Mafaufau la ki nisi tala konei.

5. Ne a tala e maua ne tatou i te Tusi Tapu e uiga ki te fesoasoani mai o agelu?

⁵ Ne fesoasoani atu a agelu e tokolua ki te tagata fakamaoni ko Lota mo ana tama fāfine ke ‵sao atu i te fakamaseiga o te avā fa‵kai matagā ko Sotoma mo Komolo, mai te ‵takiatuga o latou ki tua mo te koga tenā. (Kenese 19:15, 16) I te fia o tausaga mai tua ifo i ei, ne ‵pei atu a te pelofeta ko Tanielu ki te lua o leona, kae ne sao a ia i ei. Telā ne fai mai ei a ia, penei: “Ne uga mai ne te Atua tena agelu ke ‵pono a gutu o leona.” (Tanielu 6:22) I  aso o te kau apositolo, ne fakasaoloto ne se agelu a te apositolo ko Petelu mai te falepuipui. (Galuega 12:6-11) E se gata i ei, ne fesoasoani atu a agelu ki a Iesu i te kamataga o tena taviniga i te lalolagi nei. (Maleko 1:13) Kae mai mua faeloa o te mate o Iesu, ne fakasae atu se agelu “o fakamalosi ki a ia.” (Luka 22:43) Ko tafaga la te lasi o te fakamalosiga ne tuku atu ne agelu ki a Iesu i toe taimi tāua eiloa o tena olaga!

6. (a) E puipui pefea ne agelu a tino o te Atua i aso nei? (e) Ne a fesili ka mafau‵fau nei tatou ki ei?

⁶ I aso nei, e se toe ‵sae mai a agelu i foliga matea ki tino o te Atua i te lalolagi nei. E tiga eiloa e se matea ne tino a agelu, koi puipui eiloa ne agelu ‵mana a te Atua ana tino, kae maise eiloa mai so se mea telā e mafai o fakapakia atu ki a latou i te feitu faka-te-agaga. E fai mai te Tusi Tapu, penei: “E leoleo ne tena agelu a latou kolā e ma‵taku ki te Aliki kae faka‵sao ne ia latou mai mea faiga‵ta.” (Salamo 34:7) Kaia e ‵tau ei o lasi te fakamalosiga e maua ne tatou mai pati konā? Ona ko te mea e isi ne agaga ma‵sei kolā e fia tamate mai ki a tatou! Ko oi latou konā? Ne māfua mai pefea latou? E taumafai pefea latou o fakapa‵kia tatou? Ke maua te tali, ke na onoono aka tatou ki te mea telā ne tupu i te taimi ne fatoā faite ei te tauavaga muamua.

7. Ne pefea te magoi o te taumafaiga a Satani ke ‵fuli keatea ne ia a tino mai te Atua?

⁷ E pelā mo te mea ne sau‵tala tatou ki ei i te Mataupu e 3 o te tusi tenei, ne fakamalosi aka ne se agelu e tokotasi tena manakoga ke pule atu ki nisi tino kae ke ‵teke atu ki te Atua. Fakamuli ifo, ne lauiloa te agelu tenei e pelā me ko Satani te Tiapolo. (Fakaasiga 12:9) I te fia selau o tausaga mai tua ifo o te fakaloiloiga ne ia o Eva, ne manuia eiloa a Satani i tena taumafaiga ke ‵fuli keatea ne ia te taulasiga o tino mai te Atua, kae ko nāi tino fakamaoni fua, pelā mo Apelu, Enoka, mo Noa ne seki mafai o ‵fuli keatea ne ia.—Epelu 11:4, 5, 7.

8. (a) Ne fai pefea a nisi agelu mo fai a temoni? (e) Ke ‵sao atu i te Lolo i aso o Noa, ne a mea ne ‵tau o fai ne te kau temoni?

 ⁸ I aso o Noa, ne ‵teke atu a nisi agelu ki a Ieova. Ne tiakina ne latou olotou tulaga i te kāiga faka-te-lagi o te Atua, ne o ‵mai ki te lalolagi nei, kae ne liu tino latou. Kaia? E fai‵tau tatou i te Kenese 6:2, penei: “Ne ‵kilo ifo a tama‵liki a atua i te ‵gali o tamāfine, tenā ne a‵vaga ei latou ki fāfine kolā e ma‵nako latou ki ei.” Ne fakagata ne Ieova a amioga a agelu konā, penā foki loa mo fakalavelave kolā ne iku mai i ei ki tino. Ne aumai ne ia se Lolo telā ne fakaseai atu i ei a tino amio ma‵sei katoa kae ne  faka‵sao fua i ei ana tino fakamaoni. (Kenese 7:17, 23) Tela la, ne faimālō ei a agelu ‵teke konā, io me ko te kau temoni, ke tiakina olotou foitino kae ke toe ‵foki atu ki te lagi pelā me ne agaga. Ne ‵kau atu latou i ei ki te Tiapolo telā ne fai mo fai te “pule sili o temoni.”—Mataio 9:34.

9. (a) Ne a mea ne ‵tupu ki te kau temoni i te taimi ne toe ‵foki atu ei latou ki te lagi? (e) Ne a mea ka mafau‵fau tatou ki ei e uiga ki te kau temoni?

⁹ I te taimi ne toe ‵foki atu ei a agelu fakalogoga‵tā konā ki te lagi, ne fai pelā me ne faka‵tea latou mai te kāiga o te Atua e pelā mo te lotou pule, ko Satani. (2 Petelu 2:4) E tiga eiloa e se mafai o toe liu tino latou, koi fakamakosu eiloa ne latou te olaga masani o tino. A te ‵tonuga loa, ona ko te fesoasoani o temoni konei, e “fakaloiloi” ei ne Satani “te lalolagi kātoa.” (Fakaasiga 12:9; 1 Ioane 5:19) E pefea la? E masani sāle o fakaaogā ne temoni a togafiti ke fakaloi‵loi ei a tino. (Faitau te 2 Kolinito 2:11) Ke na mafau‵fau nei tatou ki nisi togafiti konei.

10. Se a te faivailakau?

¹⁰ E fakaaogā ne temoni te faivailakau ke fakaloiloi ei a tino. A te faivailakau ko te fesokotaki tonu atu ki te kau temoni, io me ko te fesokotaki atu ki a latou e alatu i se tino faivailakau. E taku fakamasei ne te Tusi Tapu a te faivailakau kae e fakailoa mai foki ki a tatou ke ‵kalo keatea mai so se mea telā e aofia i ei. (Kalatia 5:19-21) E fakaaogā ne te kau temoni te faivailakau e pelā me se tautai e fakaaogā ne ia se poa. E fakaaogā ne se tautai a vaegā poa kese‵kese ke ‵po aka ei a ika valevale. E penā foki loa a agaga ma‵sei, e fakaaogā ne latou a vaega kese‵kese o te faivailakau ke pule atu ei latou ki vaegā tino katoa.

11. Se a te faikaiva, kae kaia e ‵tau ei o ‵kalo keatea tatou mai i ei?

¹¹ A te vaegā poa e tasi e fakaaogā ne te kau temoni ko te faikaiva. Se a te faikaiva? Ko te taumafaiga tenā ke iloa a mea ka ‵tupu i aso mai mua io me ke iloa se mea telā e se iloa ne tino. E aofia i nisi vaega o te faikaiva a te salasala atu ki fakailoga mo uiga o fetu, i suipi, i nisi auala ‵funa, penā foki loa mo moemiti. E tiga eiloa e mafau‵fau a tino e tokouke me e fai fua te faikaiva  pelā me se tafaoga, e fakaasi mai i te Tusi Tapu me e ga‵lue fakatasi i ei te tino ‵valo mo agaga ma‵sei. E pelā mo te Galuega 16:16-18, e fakamatala mai i ei ‘se tavini tamāfine e pukea ne te agaga masei, telā e fai ne ia ke ‵valo mai a mea ka ‵tupu.’ Kae ne galo atu i tou fafine te malosi tenā i te taimi ne ‵tuli keatea ei te temoni mai i a ia.

12. Kaia e fakamataku ei te taumafai o fesokotaki atu ki tino ‵mate?

¹² A te suā auala e fakaloiloi ei ne temoni a tino ko te fakamalosi atu ki a latou ke taumafai o fesokotaki atu ki tino ‵mate. E masani sāle o fakaloiloigina a tino kolā e fanoa‵noa i te ‵mate o olotou tino pele, ona ko manatu ‵se e uiga ki olotou tino ‵mate. Kāti e mafai ne te tino fesokotaki mo agaga o tuku mai a fakamatalaga fakapito io me e faipati mai i se leo tai ‵pau mo te leo o se tino mate. Ona ko te mea tenā, ko gasolo aka ei o tokouke a tino e tali‵tonu me koi ola eiloa a tino ‵mate kae ko te fesokotaki atu ki a latou ka fesoasoani atu ki tino ola ke kufaki i te lotou fanoa‵noa. Kae ko so se vaegā “fakamafanafanaga” penā se mea loi fua kae fakamataku foki. Kaia? Ona ko te mea e mafai o fakaakoako atu a temoni ki te leo o se tino mate kae tuku  atu foki a fakamatalaga ki te tino faivailakau e uiga ki te tino mate. (1 Samuelu 28:3-19) E se gata i ei, e pelā mo te mea ne sau‵tala tatou ki ei i te Mataupu e 6, a tino ‵mate ko se toe ola eiloa. (Salamo 115:17) Tela la, so se tino telā e “fakamasani o kalaga ki agaga o tino ‵mate” ko fakaloiloigina ne agaga ma‵sei kae e ‵teke atu ei ki te loto o te Atua. (Faitau te Teutelonome 18:10, 11; Isaia 8:19) Tela la, ke fakaeteete o ‵teke atu ki te poa fakamataku telā e fakaaogā sāle ne temoni.

13. Ne a mea ne mafai o fai ne tino kolā ne ‵nofo ma‵taku ki te kau temoni?

¹³ E se gata fua i te fakaloi‵loi ne agaga ma‵sei a tino kae e fakamataku‵taku atu foki latou ki tino. I aso nei, e iloa ne Satani mo ana temoni me ko ‘se leva olotou aso’ e ‵toe a koi tuai o taofi aka olotou faifaiga, telā ko sili atu nei te lotou amio fakasauā. (Fakaasiga 12:12, 17) E lau i afe a tino kolā ne ‵nofo ma‵taku i aso katoa ona ko agaga ma‵sei konā, kae ko oti ne fakasaoloto latou mai te tulaga tenā. Ne a olotou mea ne fai? Ne a mea e mafai o fai ne se tino telā ko oti ne aofia i te faivailakau?

14. E pelā mo Kelisiano i Efeso i aso o te kau apositolo, e mafai pefea o saoloto tatou mai agaga ma‵sei?

¹⁴ E fakaasi mai ki a tatou i te Tusi Tapu a te auala ke ‵teke atu ei ki agaga ma‵sei, penā foki eiloa mo te auala ke ‵nofo saoloto tatou mai i te lotou pulega. Mafaufau ki mea kolā ne fai ne Kelisiano i te fa‵kai o Efeso i aso o te kau apositolo. Ne faivailakau a nisi tino i a latou a koi tuai o fai mo fai ne Kelisiano. I te taimi ne fakaiku aka ei ne latou ke taofi aka te lotou faivailakau, ne a olotou mea ne fai? E fai mai te Tusi Tapu, penei: “E tokouke foki o te kau fai vailakau ne o‵mai mo olotou tusi, o ‵luku fakatasi kae ne ‵sunu i mua o tino katoa.” (Galuega 19:19) Mai te fakaseaiga o olotou tusi faivailakau, ne tuku mai ei ne Kelisiano ‵fou konā se fakaakoakoga ‵lei mō tino kolā e ma‵nako o ‵teke atu ki agaga ma‵sei i aso nei. A tino kolā e fia tavini atu ki a Ieova e ‵tau o ‵kalo keatea mai so se mea telā e aofia i te faivailakau. E aofia i ei a tusi, mekesini, ata, mo pese  kolā e fakamalosi aka ei te faivailakau kae e foliga mai foki pelā me e mo‵mona. E aofia foki i ei a sai io me ko nisi mea kolā e fakaaogā ke puipui ei se tino mai agaga ma‵sei.—1 Kolinito 10:21.

15. Ne a mea e ‵tau o fai ne tatou ko te mea ke ‵teke atu ei ki agaga ma‵sei?

¹⁵ I nāi tausaga mai tua ifo o te fakamaseiga ne Kelisiano i Efeso olotou tusi faivailakau, ne tusi mai ei te apositolo ko Paulo, penei: “Me i a tatou e . . . taua mo malosi ma‵sei faka te tiapolo.” (Efeso 6:12) Ne seki mapu eiloa a temoni i olotou taumafaiga. Koi tumau eiloa te lotou taumafai ke manumalo latou. E a, ne a foki nisi mea ne ‵tau o fai ne Kelisiano? Ne fai mai a Paulo, penei: “E ‵tau o ave sāle a te fakatuanaki i taimi katoa ke fai mo talitā; ko te mea ke mafai ne koutou o tamate ki ei a matasana ‵ka a te Tino Masei [ko Satani].” (Efeso 6:16) Ko te malosi o te ‵tou fakatuanaki e pelā me se talitā, ko te malosi foki tenā o te ‵tou ‵teke atu ki agaga ma‵sei.—Mataio 17:20.

16. E mafai pefea o fakamalosi aka ne tatou te ‵tou fakatuanaki?

¹⁶ E mafai la pefea o fakamalosi aka ne tatou te ‵tou fakatuanaki? Mai te sukesuke ki te Tusi Tapu. E faka‵na eiloa te malosi o se ‵pui ki te malosi o tena fakavae. E penā foki te malosi o te ‵tou fakatuanaki, e fakalagolago eiloa ki te malosi o tena fakavae, telā ko te iloaga tonu e uiga ki te Muna a te Atua, ko te Tusi Tapu. Kafai e fai‵tau kae suke‵suke tatou ki te Tusi Tapu i aso katoa, ka momea aka ei te malosi o te ‵tou fakatuanaki. E pelā mo se ‵pui malosi, ka puipui tatou ne te vaegā fakatuanaki penā mai faifaiga a agaga ma‵sei.—1 Ioane 5:5.

17. Se a te suā mea e ‵tau o fai ke ‵teke atu ei ki agaga ma‵sei?

¹⁷ Se a te suā mea ne ‵tau o fai ne Kelisiano i Efeso? Ne ‵tau o maua ne latou a nisi puipuiga me ne ‵nofo atu latou i se fa‵kai telā e ‵fonu i faifaiga fakatemoni. Telā ne fai atu ei a Paulo ki a latou, penei: “Ke fai katoa ne koutou a mea konei i te ‵talo . . . ‵Talo i taimi katoa.” (Efeso 6:18) Ona ko te mea e ‵nofo atu foki tatou i te lalolagi telā e ‵fonu i faifaiga fakatemoni, e tāua ‵ki eiloa a te ‵talo ‵soko atu ki a Ieova mō tena puipuiga ke ‵teke atu ei ki agaga ma‵sei. E tonu, e ‵tau o fakaaogā ne tatou te igoa o Ieova i ‵tou ‵talo. (Faitau te Faataoto 18:10) Tela la, e ‵tau o tumau tatou  i te ‵talo atu ki te Atua ke ‘faka‵sao tatou mai te tino masei,’ ko Satani te Tiapolo. (Mataio 6:13) Ka tali mai eiloa a Ieova ki vaegā ‵talo loto finafinau penā.—Salamo 145:19.

18, 19. (a) Kaia e mafai ei o mautinoa i a tatou me ka manumalo eiloa tatou i te ‵tou taua atu ki agaga ma‵sei? (e) Se a te fesili telā ka tali aka i te suā mataupu?

¹⁸ E tiga eiloa e fakama‵taku a agaga ma‵sei, e se ‵tau o ma‵taku faeloa tatou māfai ko ‵teke atu ki te Tiapolo kae fakapilipili atu foki ki te Atua i te faiga o Tena loto. (Faitau te Iakopo 4:7, 8) E se katoatoa te malosi o te kau temoni. Ne fakasala latou i aso o Noa, kae ko faka‵tali fua nei latou ki te lotou toe fakamasinoga i se taimi mai mua nei. (Iuta 6) Masaua foki la, me e maua ne tatou te puipuiga a agelu ‵mana a Ieova. (2 Tupu 6:15-17) E ma‵nako malosi eiloa a agelu konā ke na manumalo tatou i te ‵tou ‵teke atu ki agaga ma‵sei. E fai pelā me e ‵kau mai a agelu amio‵tonu ko te mea ke fakamalosi mai ki a tatou. Tela la, ke na ‵piki ‵mau atu tatou ki a Ieova mo tena kāiga o agelu fakamaoni. Ke na ‵kalo keatea foki tatou mai so se vaega o te faivailakau kae tautali atu faeloa ki pati fakatonutonu i te Muna a te Atua. (1 Petelu 5:6, 7; 2 Petelu 2:9) Ko mafai ei o mautinoa i a tatou me ka manumalo eiloa tatou i te ‵tou taua atu ki agaga ma‵sei.

¹⁹ Kae kaia ne fa‵ki ei te Atua i agaga ma‵sei mo amioga ma‵sei kolā e fai ei ke logo‵mae malosi a tino? Ka tali mai te fesili tenā i te suā mataupu.