Skip to content

Skip to table of contents

LONGANEDHA DHIRI 22

DYI 127 Ninapaswa Kuwa Mutu wa Namna gani

Ngbaribbai ma le ka le bbʉ madha Yova dho fiasé le nji ná saa na nari

Ngbaribbai ma le ka le bbʉ madha Yova dho fiasé le nji ná saa na nari

“Le thí nǎ ruruni ná lo . . . na mana e bbo.”​—1 PE. 3:4.

RI NǍ LO

Akonja ngbaribbai ma fiasé nji ná ndrŭ ka ndima vʉ lo nanga nyodyu na ndirigoti ngbaribbai ma kutaniko nǎ nja ndrŭ ka ndima kó kpa tsotso nari.

1-2. Fiasé ndrŭ nji ná saa na ká ndrŭ adi ndima mbu ngbaribbai?

 FIASÉ ndrŭ nji ná føri ka ndie bbo na mana kʉ ná saa, ndirigoti hwè dhi saa. Bbʉbbʉ dhé, rié fiasé ni nji ró ni jiri nidhó lo bbi b’lo. Ndirigoti fiasé nji ná bí kʉ ná ndrŭ e hwè na bbo fø saa na. Ethiopie nǎ le-ve Tsion a pori: “Bbo ma bangʉe hwè madhó maisha nǎ ná saa kana ddikpa ri ro kʉ, fiasé ko ngʉ nji mabbá ke na ná saa. Ko ngʉ adi loti bbo na mana kʉ ná lo djo ndirigoti ko ngʉ adi ngagbo ddinga. Ma ngʉe hwè na bbo ma bangʉe ji ma ji ndirigoti jiji ma ná ke nari dho.”

2 Ro, Pays-Bas nǎ le-djo Alessio pori: “Fiasé ko ngʉ nji ná ddo kana ma chungʉe mabbá le ná føri dho ma ngʉe hwè na bbo, ro ko bangʉeni kpakpalo na maddi fø saa na.” I lo nǎ ko si loti fiasé nji ná ndrŭ adi bani na ná kpakpalo djo ndirigoti ko si kpa tsotso ka ndi kó ndiro kpa vʉ lo nanga bblo d’e ná Biblia nǎ kanuni nja. Føri kina, ko si ngbaribbai ma kutaniko nǎ nja ndrŭ ka ndima kó kpa tsotso nari nja.

FIASE NDRŬ ADI NJI DHO NÁ LO

3. Fiasé ká ndrŭ adi nji addudho? (Mezali 20:25)

3 Nì mai fiasé ndrŭ nji ná føri e bbo hwè dhi saa ro, kpetsi ke ma, isɨle ma na dho ringani ndima ddinga bbo ngbá ngatsi ma ndima kana kau na mana kʉ nari djo, dhonalo føri i ka ndi liri kpa chi ndoa. Ndima dhó ndoa dyina, dza dhi ndrŭ adi tsoni nari kʉ, ndima jini ji ndirigoti ndima heshima bbʉ ndima dho kpø ndima dhó dhe djo. Ro, tsodha krʉ ko nji nari njí, ringani ko di ngaddi ri djo li ko li ko dyu ro. (Azø Mezali 20:25.) Ndoa dhi tsodha djo ma ringani ko di ngaddi fø i. Fiasé ndrŭ nji nari adi rili ndrŭ chu ndima bblo ndima kana ndirigoti kpa vʉ lonanga bblo. Nja saa djo kpa ka ndima vʉri ndima chi ndoa, ro nja saa na kpa ka ndima bbá ndima bbá. Ro, njati fiasé nji ná ndrŭ bbá ndima bbá ró, føri na mana nga kʉ kpa nji chenga ri. Ro, ri na mana kʉ kpa nja ndima ká ndoa chichi inga nzɨ ma nari b’lo.

4. Ri ká ngani ko é bblo kʉ ná nganjadha na fiasé nji ná ndrŭ djo addudho?

4 Ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo nzá d’e ndoa chi ná ndrŭ di ngano nari kʉ, aro kʉ ná ndrŭ adi fiasé nji ndiro ndima chu ndima ká ka ndima chi ndoa ngbà ma nari d’e. Føri na mana kʉ ri nzá ngani ko nga fiasé ko nji nari tso ddikpa le na, njati ko churi ko si ndoa chi fø le na nzɨ ró ri. Ro, ri nga kʉ nzá d’e ndoa chi ná ndrŭ dho dhé ringani ndima é fø nganjadha na ri. Ko krʉ dho ringani ko chu fiasé ndrŭ adi nji dho ná lo. Loroji na, nja ndrŭ adi riddi fiasé nji ná ndrŭ dho ringani ndima chi ndoa dhé. Ná føri ká e ngbá matokeo na nzá d’e ndoa chi ná Wakristo djo? Melissa ró dho kʉ ná États-Unis nǎ le-ve pori: “Njati ddikpa le-djo ma, le-ve ma na ngá fiasé ndima nji nari tso ró, nja ndrŭ adi riddi fø kpa dho ringani ndima chi ndoa dhé. Føri adi rili, fiasé nji ná ndrŭ nzɨ bba ndima njati ndima lai é bblo nga ma ndima dho ró. Nja kpa nzá dhé jirie ndima nji fiasé føri dzá lo dho ri. Dhonalo føri ka ndi liri ri d’o kpa nanga bbo.”

ACHU NI LAI B’LO

5-6. Fiasé nji ná ndrŭ dho ká ringani ndima chu ngbá lo ndima lai djo? (1 Petro 3:4)

5 Njati rié fiasé ni nji ró, ni tsotso ká addu ka ndi kó ni vʉri ni chi ndoa inga ni bbá ni bbá d’e? Ri kʉ bblo ni chu ni lai nari. Njaro ni chungʉe lo ro b’lo ni lai djo fiasé tso ni nga nari njí. Ro, kpadjo ni ba saa ndiro ni chu “ke thí nǎ ru runi ná lo” d’e. (Azø 1 Petro 3:4.) Fiasé ni nji ná saa na aneri ni chu ni lai dhó kiroho ma, kedhó nyi ma, ngbaribbai ma ke adi ngaddi nari ma na. Ddo da nari bbai, ri si ngani ni ngʉ i ngadhudha goti: ‘I ri ká sie bblo dzá dhi le i nì ma dho?’ (Mez. 31:26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Ti. 5:8) ‘Ko ká si jidha dho ko dho ndirigoti ko dyu li ko ro kodhó lo u nari bbai i nì? Ko ká si kʉ kodhó chelo tso ve nì?’ b (Ro. 3:23) Ni rine ni chuni ni kana ná føri kana aninonga nari kʉ: Bbo na mana kʉ nari nga kʉ ritsi krʉ ni nji ddiddi nari ri, ro ri kʉ nidhó nzá tso nju ná lo thika ká ni si thɨ ngbaribbai ma nari.

6 Fiasé ni nji ná saa na ká ringani ni chu nja ngbá lo ni lai djo? Nzá ni d’e jini bbo ro anitilo bbo na mana kʉ ná nja lo djo théi, føri kʉ nidhó muradi mai. Nde, ni lai dhó afyia dhi kpakpalo ma, mbø dhi lo ma, kedhó maisha nǎ anziro ke bangʉeni na ná kpakpalo ma na ká ni ka ni dhu nzá? Nidho nzá ringani nga ni tilo fø lo krʉ djo fiasé tso ni nga ná saa na théi ri. (Anja Yohana 16:12.) Njati ni njari ni nga fiasé tso ø go ro ni jiri ni tilo nja lo djo nzá ró, ad’rari d’ra ni lai dho. Nì mai ri kʉ fø ro, ni lai dhó lo si ri u ndi chu fø lo chu dhé ndiro ndi vʉ longana b’lo d’e. Føri dzá lo dho rié fø lo djo ni loti ri ró, ringani ni po bbʉbbʉlo fø lo krʉ djo.

7. Fiasé ni nji ná saa djo ká ni ka ni chu ni lai ngbaribbai? (Anja kisanduku “ Rie da nga nǎ kʉ ná le na ni fiasé nji ri ró.”) (Anja ji maddi.)

7 Ddikpa le dha ru runi nari ká ni ka ni chu ngbaribbai? Ni ka ni nji føri nga ni dhu ndirigoti li ni li ni dyu ro ni ngarr nari chulu. Ni krʉ dho ringani ni d’ra ngbaribbai ma ni ni mbu bbʉbbʉ nari ndirigoti ni ngʉ logoti ngana kali ro. (Mez. 20:5; Yak. 1:19) Ngbà ka ndi liri ni tilo ná ritsi anivʉ ni di nji ddinga, loroji na, aninyonga ddinga, anibbi bí ndrŭ kʉ ná ngalu, ndirigoti anid’ralo ddinga. Ni ka ni chu ni lai ddinga ni di nidhó bbakau ma, nidhó familia ma na ná saa na maddi. Føri kina, anikperi ni njí nja ritsi ro ndiri chulu ni nja ni lai ká adi njini ngbaribbai ma njonjo kʉ ná hali ma, njonjo kʉ ná ndrŭ ma na kana nari d’e. Anja Pays-Bas nǎ Aschwin mbungʉeri ndi njí ná lo. Ke pori Alicia na ndima ngʉ fiasé nji ná saa djo: “Ko ngʉ adi ddinga ko ka ko nji ná ritsi ro ne ndiri kó ko tsotso ko chu ko bblo ko kana d’e. Bí ina føri nga ngʉe kpakpa kʉ ná ritsi ri, ko ngʉ adi nyo mai ri ddinga inga ko ngʉ adi nja njínji. Fø ritsi ko nji nari kana ko ngʉ adi ko lai dhó bblo sifa ma, kedhó uzaifu ma na nja théi.”

Ngbà ka ndi liri ni tilo ná ritsi ni nji ddinga, nari ka ndi liri ni chu ni lai bblo. (Anja paragrafu 7-8)


8. Ddinga ndima Biblia zø nari nǎ ro ká fiasé nji ná ndrŭ ka ndima ba faida ngbaribbai?

8 Ddinga ni Biblia zø nari maddi ka ndi kó ni tsotso ni chu ni bblo ni kana. Ndoa ni si chi ná saa na, ri si ngani ni kpe ddinga ni di Biblia zø ná saa dhonalo Mungu na mana kʉ bbo nidhó ndoa kana. (Muh. 4:12) Føri dzá lo dho, anikpe ddinga ni ngazø nari njʉnga djó ro, fiasé ni nji ná ddo kana. Bbʉbbʉ dhé, fiasé nji ná ndrŭ nzá d’e ngʉ familia ri, ndirigoti le-djo nzá d’e ngʉ le-ve djó bbonga ri. Føro mai, ddinga ni Biblia zø nari ka ndi liri ni chu ni lai dhó kiroho. États-Unis nǎ ddikpa dza dhi ndrŭ, Max ma, Laysa ma na bangʉe nja faida føri bbai ndima njiri nari nǎ ro. Ke pori: “Fiasé tso ko nga ro théi, ko ngangʉe ndoa ma, familia nǎ maisha ma, fiasé le nji nari ma na djo tilo ná vichapo zødha tso. Føri kongʉe ko tsotso ko tilo nzá djo ko ka ko tielo ná bbo na mana kʉ ná bí kʉ ná lo djo.”

RINGANI NI DDINGA DJO NÁ NJA LO

9. Fiasé ni nji nari ká ni ka ni d’ra ie dho?

9 Ni fiasé nji nari ká ni ka ni d’ra ie dho? Føri kʉ fiasé nji ná ndrŭ ka ndima vʉ nanga ná lo. Rie go ni nga fiasé tso ró, ni ka ni vʉri nzɨ ni rid’ra bí kʉ ná ndrŭ dho. (Mez. 17:27) Fø ni rinji nari rili ni b’o ni ronga cho ndrŭ ni cho nari ma, bí kʉ ná nja lo ndrŭ dhu ni tsó nari ma na ró. Ro, njati ni d’ra nidhó lo ro ddikpa le dho ma nzá ró, føri ka ndi liri ni di runi ru ndiro nzɨ ndrŭ ni nja ró. Føri ka ndi liri ni nji che kʉ ná nyi. Føri dzá lo dho ri kʉ nyodyu dhi lo ni d’ra nidhó lo ro ngodhé ngbà ka ndima bbʉ bblo shauri ni dho ndirigoti ngbà ka ndima kó ni tsotso nja chu nǎ ná ndrŭ dho. (Mez. 15:22) Loroji na, ni ka ni d’rari nidhó familia nǎ nja ndrŭ dho, nidhó dhidhi ná bbakau dho, inga nidhó kutaniko nǎ wazee dho.

10. Fiasé nji ná ndrŭ ká ka ndima bbʉ madha Yova dho ngbaribbai? (Mezali 22:3)

10 Ni ká ka ni bbʉ madha Yova dho fiasé ni nji ná saa na ngbaribbai? Nidhó jidha dhidhi nari bbai, ni dyu si ni hwi bbo ni kana. Ndé, addui ká ka ndi kó ni tsotso nzɨ ni nji nzá tho Yova nyǒ ná lo ró? (1 Ko. 6:18) Nzɨ ni di loti nzá tsetse ná lo djo, nzɨ ni di aro ro dhé ni kʉ ná ngana, ndirigoti nzɨ ni jø tsatsa wa. (Efe. 5:3) Dhonalo føri ka ndi liri ngono dyu si bbo ni na ndirigoti ri ka ndi liri bblo lo ni nji nari é kpakpa ni dho. Anidi loti ddinga ngbaribbai ma ni ka ni bbʉ madha Yova dho fiasé ni nji ná saa na nari djo. (Azø Mezali 22:3.) Anja Éthiopie nǎ Dawit ma, Almaz ma na tsotso kongʉe ná lo. Kpa pori: “Ko ngʉ adi ra di bí ndrŭ kʉ ná ngana inga kodhó nja bbakau ma na. Ko ro nzɨ ngʉ adi ra di aro ro motokari na inga adzá ri. Føri lingʉeri nzɨ ko tsu mbudha kana.”

11. Fiasé nji ná ndrŭ ká ka ndima dhǒ jidha ndima kana ngbaribbai?

11 Fiasé nji ná ndrŭ jidha dhǒ ndima kana nari ká kʉ che? Nidhó jidha dhidhi nari bbai, ni ka ni vʉ jidha ni dho ni kana lu ná bblo kʉ ná chu ngbà. Nì mai ri kʉ føro, njati ngono dyu é bbo ni nǎ ró, ri ka ndi é kpakpa ni vʉ lonanga nyodyu na ni lai djo. (Wim. 1:2; 2:6) Føri kina, jidha ni dhǒ ni kana nga djolu nari ka ndi liri rié kpakpa ni cho ni ronga tso ndirigoti ni ka ni njí nzá tho Yova nyǒ ná lo. (Mez. 6:27) Føri dzá lo dho fiasé tso ni nga ro théi, anitilo Yova dhó kanuni ma, nji ni si nji ná lo ma, nzɨ ni si nji jidha ni dhǒ ni kana ná saa djo ná lo ma na djo. c (1 Te. 4:3-7) Njati rie fiasé ni kʉ ró, anidhuri ni tsó: ‘Ko di ná ngana ká ndrŭ adi jidha le dhǒ le kana nari nja ngbaribbai? Fø lo ká ka ndi liri ngono dyu si ko lai na ddi?’

12. Fiasé nji ná ndrŭ di rrni nzá ndima kana ró ká ringani kpa ddinga ngbá lo djo?

12 Kpakpalo ma, nzɨ ni rrni nari ma na djolu ká ni ka ni si ngbaribbai? Njati rié nzɨ ni rrni bí ina ró ká ni ka ni njiri ngbǎ? Føri na mana ká kʉ ni lai nga kʉ bblo ni dho ri? Ri nga ka ndi é fø dhé ri; dhonalo aro kʉ ná ndrŭ rrni nzɨ djó ná lo ro adi bani ddikpa saa na nì dhé. Ndoa e kpakpa njati aro kʉ ná ndrŭ di heshima bbʉ ndima dho ndima kana ndirigoti kpa é tayari ndima lai ji ná lo njidha dho ró. Føri dzá lo dho ngbaribbai ma ni ni kana kpakpalo si njʉ nari ka ndi dhǒ nidhó ndoa ká sie bblo inga che ma nari. Anidhuri ni tsó: ‘Ko ká adi loti kpakpalo djo bblo ko chu na ndirigoti heshima ko bbʉ ko dho ro i nì? Ko ká adi kodhó kosa tso u ndirigoti ko mburi ko thɨ ri thika thɨ i nì? Ko ká adi lo bba pá, ko kó zø ndirigoti ko nji ko zø njí nì?’ (Efe. 4:31, 32) Føro mai, njati ni di rrni nzɨ inga ni di gʉni gʉ bí ina fiasé ni nji ro ró, njaro nzɨ fø lo thika si thɨni nidhó ndoa goti maddi ri. Njati ni d’i ri utso nari kʉ ddikpa le nga kʉ bblo ni dho ri ró, ba ni ba ni kana nga nari ka ndi é bblo ni krʉ dho. d

13. Fiasé ká ni ka ni nji thɨcha?

13 Fiasé ká ringani ni njí thɨcha? Lele le lonanga vʉ nari nǎ ro che kʉ ná lo adi si bí ina. (Mez. 21:5) Føri dzá lo dho ringani ni njí fiasé bí cha ngbà ka ná ngatsi ndiro ni chu ni lai bblo d’e. Nì mai ri kʉ fø ro, ri nzá ngani ni njí fiasé gʉ bí cha nga djolu ri. Biblia pori: “Nzɨ njini ná lo adi rili le thí ngʉ dhe na.” (Mez. 13:12) Føri kina, ni nji fiasé gʉ bí cha nga djolu ró, ngono ró ni ni ronga tso cho nari sie kpakpa bbo ni dho. (1 Ko. 7:9) Føri dzá lo dho b’lo ká ni nji fiasé thɨcha ma nari djo ni lie ni thí nari rɨngana, adhuri ni tsó ‘Madhó lo ká ri u ma chu nja ngbá lo ki ma lai djo ndiro ma vʉ madhó lonanga d’e?’

NJA NDRŬ KÁ KA NDIMA KÓ FIASÉ NJI NÁ NDRŬ TSOTSO NGBARIBBAI?

14. Nja ndrŭ ká ka ndima kó fiasé nji ná ndrŭ tsotso ngbá chu nǎ? (Anja ji maddi.)

14 Njati ko chu fiasé nji ná ndrŭ ró, ká ko kpa tsotso ko ngbaribbai? Ko ka ko nzi kpa ko nyo na nga, ko njí ibada ya familia inga ko dje ko nyo kpa ma na. (Ro. 12:13) Føri kana kpa ka ndima chuni bblo pli ndima kana. Njaro ni ka ni ra bbibbi kpa ma na, ni kó kpa tsotso nidhó motokari na, inga ni nzi kpa ni bba (Gal. 6:10) Anziro djo ko tielo ná Alicia ma, Aschwin ma na pori: “Ko bangʉe hwè bbo nja le-djoi ma le-vei ma na pongʉeri njati ko jiri ko di ddinga ró ko di si ndima ronga be nari dho.” Njati fiasé nji ná ndrŭ pori ni di ndima djónga nja ró, anja føri ddikpa pendeleo bbai? Adi krr ndiro nzɨ ni di kpa bba ddi ddiro ró, føri kina adi lo utsod’idha na ndiro ni chu kpadhó lo ká u saa ndiro kpa tilo ndima dhó nzá ni ka ni rr ná lo djo nari d’e.​—Flp. 2:4.

Njati ko chu fiasé nji ná ndrŭ ró, ko ka ko ba kpa tsotso ko ka ko kó ná chu ro ba (Anja paragrafu 14-15)


15. Ni ká ka ni kó fiasé nji ná ndrŭ tsotso nja ngbá chu nǎ? (Mezali 12:18)

15 Ko ka ko kó fiasé nji ná ndrŭ tsotso ko po ná lo ma, nzɨ ko po ná lo ma na chulu maddi. Nja saa na kodhó lo ka ndi uri ko cho ko ronga tso cho ndirigoti nzɨ ko po ddikpa lo ro maddi. (Azø Mezali 12:18.) Loroji na, ko ka ko jiri bbo ko d’ra kpa fiasé nji nari nja ndrŭ dho, ro fiasé nji ná ndrŭ ka ndima jiri ndima d’ra fø lo nja ndrŭ dho ndima ro. Ri nzá ngani ko di fiasé nji ná ndrŭ loti inga ko di chelo ti kpa vʉ nanga ná lo djo ri. (Mez. 20:19; Ro. 14:10; 1 Te. 4:11) Føri kina, ri nzá ngani ko ti ná lo ma, kpa tsó ko dhu ná lo ma na liri kpa di ndima mbu cho le cho ndoa chidha dho nari bbai ri. Elise ma, ndibbá ke ma na pori, “Nja ndrŭ ngʉ adi kodhó ndoa djo ko kpe ná lo dhu ko tsó nzá ko d’e lo ro ma ti fø lo djo ddi ro, ná føri ngʉ adi do pá ko djo.”

16. Fiasé nji ná ndrŭ bbá ndima bbá ró ká ringani ko nja fø lo ngbaribbai?

16 Fiasé nji ná ndrŭ bbá ndima bbá ró, ká ko ka ko nji ri ngbǎ? Ri nzá ngani ko di ngadhu ko tsó inga ko di lod’i kpa kana ddikpa ke djo kpa bba fiasé tso bba nari dho ri. (1 Pe. 4:15) Lea ró dho kʉ ná le-ve pori: “Ma rrngʉe addu djó ma ko bba fiasé tso ddikpa le-djo na nari nja ndrŭ ngʉ ti nari, ná føri kangʉeni ma lu bbo.” Anziro ko poeri nari bbai ddikpa ndrŭ bbá fiasé tso bbá ró, føri na mana nga kʉ kpa nji chenga dhé ri. Føri na mana kʉ fiasé tso sisi ndi le adi nji dho ná lo djó, ri ko fiasé nji ná ndrŭ tsotso ndima vʉ longa bblo. Føro mai, njaro fø longavʉdha bʉ kpa thí bʉ inga kpa ndima mbu ddi ddiro kʉ nari bbai. Føri dzá lo dho ko ka ko ne kpa tsotso ko ko ná chu.​—Mez. 17:17.

17. Fiasé nji ná ndrŭ dho ká ringani ndima rá anzi ngbá lo ndima nji nari na?

17 B’lo ko nja nari bbai, fiasé nji ná ndrŭ ka ndima bani kpakpalo na, ro kpa ka ndima ba hwè maddi. Jessica pori: “Bbʉbbʉ dhé, fiasé dhi saa na, njí ko ka ko njie ná ritsi ngʉe bí. Fø lo kongʉe ko tsotso ko chu ko bblo ko kana nari dho ma ngʉe hwè na bbo.” Njati rié fiasé ni nji ri ró, anira anzi kpakpanga ni nji ni chu ni bblo ni kana nari na. Njati ni njiri fø ró, føri si ni tsotso ko ni vʉ lo nanga nyodyu na.

DYI 49 Abbʉ hwè Yova thí dho

a Nja dho thika le øø.

c Nja le ró kpetsi-nga inga isɨ-nga ronga le lø ná føri kʉ che kʉ ná nyi, føri djó kutaniko nǎ wazee ka ndima kó ni tsotso ko. Ngbá hali kana ma ni nja le ba ronga lø nari ma, nga kʉ bblo ná lo le ndi mesaje chulu inga telefone chulu le nga kʉ bblo ná loti nari ma na djó kutaniko nǎ wazee ka ndima oo inga ndima kó le tsotso ko.

d Nja ni chulo bbo d’e, anja “Kodhó lo zø ná kpa adi dhu ná lo” 1999 nǎ Bi 8 ddo 15 dhi Munara wa Mlinzi.