Skip to content

Skip to table of contents

Mbuti Mbomweelede Kubalaya Bana Banu?

Mbuti Mbomweelede Kubalaya Bana Banu?

“Ndakali kuswiilila cakutakkazika moyo kukulila kwamootokala wakali kwiinda. Eeci cakali ciindi catatu Jordan naakatyola mulawo wakufwambaana kusika aŋanda. Ndakalibuzya kuti: ‘Ino ulikuli? Sena kuli camucitikila? Mwati ulizyi kuti tulalibilika?’ Ciindi naakasika, ndakalinyemede citaambiki.”GEORGE

“Mwanaangu musimbi wakakwiila kapati, eeci cakapa kuti ndiyoowe kapati. Ndakacebuka akumubona kalijatilide kumutwe cakuyoowa kumwi kalila. Musyoonto wakwe musankwa uujisi myaka yone wakamuuma.”—NICOLE

“‘Tiindaibba buya nweenwe. Ndaibwezela buya!’ oobu mbwaakaamba Natalie, mwaneesu musimbi uujisi myaka yakuzyalwa yone, wakali kucita mbuli kuti tajisi mulandu. Kukazya kwakwe kwakatunyemya kapati cakuti twakalila. Twakalizyi kuti wakali kubeja.”—STEPHEN

IKUTI KAMULI muzyali, sena andinywe mulalimvwa mbuli mbobakalimvwa bamwi kweelana amajwi aali atala aawa? Ikuti mwasikilwa bukkale bukozyenye aboobu, sena inga mulalibuzya mbomukonzya kumulaya mwanaanu? Sena ncibi kulaya bana banu?

INO LULAYO NINZI?

Mu Bbaibbele, ibbala lyaamba “lulayo” talyaambi buyo kusubula. Lulayo kanjikanji lwaamba kupa malailile, kuyiisya, alimwi akululamika. Talwaambi kutabelesya kabotu nguzu naa kuba silunya.—Tusimpi 4:1, 2.

Lulayo ndobapa bazyali lulakonzya kweezyanisyigwa akulima gaadeni. Mulimi wagaadeni usaanguna kulima, kutilila akubikka mbolezi, alimwi akucikwabilila cisyango kutuuka alimwi ansaku. Cisyango mbociyaabukomena, mulimi ulakonzya kusonzola tutabi kutegwa cizumanane kukomena kabotu. Mulimi ulizi kuti kubelesya nzila ziindene indene cilakonzya kupa kuti cisyango cikomene kabotu. Mbubwenya buyo, abalo bazyali balabalanganya bana babo munzila zinji. Pele zimwi ziindi bayandika kupa lulayo—mbubwenya buyo mbuli kusonzola, balakonzya kululamika mizeezo iitali kabotu kaitana komena akugwasya bana babo kukomena kabotu. Nokuba boobo, kusonzola kweelede kucitwa kabotu, buyo-buyo cisyango inga canyongana. Alwalo lulayo ndobapa bazyali lweelede kupegwa caluyando.

Leza ngotubala mu Bbaibbele, Jehova, upa cikozyanyo cibotu kapati kubazyali kujatikizya makani aaya. Lulayo ndwapa bakombi bakwe basyomeka baanyika ndubotu alimwi lulagwasya kapati cakuti cibapa ‘kuluyanda lulayo.’ (Tusimpi 12:1) ‘Balajatisya lulayo,’ alimwi ‘tabaluleki.’ (Tusimpi 4:13) Mulakonzya kumugwasya mwanaanu kulutambula lulayo kwiinda mukwiiya zintu zyotatwe kujatikizya lulayo ndwapa Leza: ulalaya (1) caluyando, (2) cakunyoneka, alimwi (3) tacinci-cinci.

LULAYO LUPEGWA CALUYANDO

Luyando ndolukulwaizya alimwi ndolupa Leza kupa lulayo. Bbaibbele lyaamba kuti: “Kufumbwa  muntu ngwayanda Jehova, ulamweempya, alimwi ulanunsaula mwana umwi aumwi ngwatambula.” (Tusimpi 3:12) Kuyungizya waawo, Jehova, ngu “siluzyalo asibuuya uutafwambi kukalala.” (Kulonga 34:6) Akaambo kaceeci, Jehova ulazibelesya kabotu nguzu alimwi tali silunya. Tabelesyi majwi mabi, kupa milandu lyoonse naa majwi akusampaula, zyoonse zikonzya ‘kuyasa mbuli ipanga.’—Tusimpi 12:18.

AMUSWIILILE

Masimpe kuti bazyali tabakonzyi kumwiiya Leza cakumaninina kujatikizya cikozyanyo cakwe cilondokede cakulilesya. Ziindi zimwi cilakonzya kumukatazya kukkazika moyo, pele muziindi zikatazya kapati, lyoonse kamuyeeya kuti kupa lulayo kumwi kamunyemede kanji-kanji kupa kuti mulupe calunya, cakuciindizya alimwi tacikonzyi kumugwasya. Kuyungizya waawo, lulayo lupegwa kumwi kamunyemede naa kamucimidwe taluli lulayo pe, pele nkwaalilwa kulijata.

Kulubazu lumwi, kupa lulayo caluyando alimwi cakulilesya cilamugwasya. Amubone mbobakatulanganya twaambo ba George alimwi aba Nicole ibaambwa kumatalikilo aacibalo.

AMUPAILE

“Ciindi Jordan naakasika, mebo amukaintu wangu twakalinyemede kapati, pele twakalijata akuswiilila ciindi naakali kupandulula. Mbwanga akali masiku, twakasala kuti twaabandike makani bwaca. Twakapaila antoomwe akuunka mukoona. Buzuba butobela, twakali muciimo cibotu cakwaabandika makani kabotu-kabotu alimwi akumugwasya mwaneesu. Wakazumina kutobela milawo yesu alimwi wakazumina kuti wakalubizya. Cikkomanisya ncakuti, twakabona kuti kufwaambana kubweza ntaamu ciindi muntu nanyemede tacigwasyi. Notwakali kusaanguna kuswiilila, zintu zyakali kweenda kabotu.”—George.

AMUBANDIKE

“Ndakanyema kapati nondakabona kana kangu kasankwa mbokakauma mucizyi wankako. Muciindi cakubweza ntaamu mpoonya-mpoonya, ndakamwaambila kuti aunke kuluumu yakwe nkaambo ndakalinyemede kapati cakuti tiindakali kukonzya kwaayendelezya kabotu makani. Moyo wangu nowakakkalikana, ndakapandulula cakusinizya kuti kulwana takuzumizyidwe pe alimwi ndakamutondezya mbwaakamucisa mucizyi wakwe. Kubelesya nzila eeyi cakamugwasya. Wakalilekelela kumucizyi wakwe mpoonya wakamukumbata.”Nicole.

Ncobeni, lulayo lubotu lulakulwaizyigwa aluyando nokuba kuti lulabikkilizya akupa cisubulo.

LULAYO LUPEGWA CAKUNYONEKA

Lulayo ndwapa Jehova lyoonse ulalupa “muciyanza ceelede.” (Jeremiya 30:11; 46:28)  Ulalanga-langa bukkale boonse bujatikizyidwe, kubikkilizya anzyomutakonzyi kumvwisya. Mbuti bazyali mbobakonzya kucita mbubonya oobu? Ba Stephen, ibaambwa kumatalikilo acibalo, bapandulula boobu: “Nokuba kuti cakatucisa kapati alimwi tiitwakamvwisya ncaakali kukazya Natalie kujatikizya nweenwe, twakasola kubona ciimo cakwe alimwi amizeezo yakwe mboisimide.”

Mulumi waba Nicole awalo ulasola kubona twaambo toonse tujatikizyidwe. Ciindi bana nobacita zintu cabufwubafwuba, ulalibuzya cakwiinduluka-induluka kuti: ‘Sena eeci cacitika buyo ciindi comwe naa ncilengwa buya? Sena mwana ulikatede naa talimvwide kabotu? Sena ncaacita ncitondezyo capenzi limwi?’

Bazyali banyoneka balizyi kuti bana tabali mbuli bapati. Mwaapostolo Munakristo Paulo, wakacaamba eeci naakalemba kuti: “Nindakali mwana, ndakali kwaambaula mbuli mwana, kuyeeya mbuli mwana.” (1 Bakolinto 13:11) Ba Robert baamba boobu: “Cintu cindigwasya kuzilanga kabotu zintu alimwi akutaciindizya kunyema, nkuliyeezya mbondakali kucita nondakacili kasankwa.”

Cilayandika kubona kuti nzyomulangila nzintu zikonzya kucitika ncobeni, alimwi aciindi nciconya tamweelede kuzumizya micito naa bube butali kabotu. Kwiinda mukuzyiba ncakonzya kucita mwanaanu, kulezya kwakwe alimwi abukkale bumwi, muyoobona kuti lulayo lwanu lulapegwa munzila iili kabotu alimwi lulanyoneka.

KUTACINCA-CINCA KUPA LULAYO

Lugwalo lwa Malaki 3:6 lwaamba kuti: “Ndime Jehova, nsisanduki pe.” Babelesi ba Jehova balakasyoma kaambo aaka kamasimpe alimwi kabapa kulimvwa kukwabililwa. Abalo bana bayandika kukwabililwa alulayo lutacinci-cinci. Ikuti kamucinca-cinca lulayo ndomupa akaambo kambomulimvwa aciindi eeco, mwanaanu ulakonzya kunyongana akucimwa.

Kamuyeeya kuti Jesu wakaamba kuti: “Kwaamba kwanu kuti ‘iiyi’ akube iiyi, akuti ‘peepe’ akube peepe.” Majwi aaya alabeleka mukukomezya bana. (Matayo 5:37) Amukkale aansi akuyeeya kamutanaamba cisubulo ncomukonzya kupa ikuti kamutajisi makanze aakucizuzikizya. Ikuti mwaambila mwanaanu kuti mulamupa cisubulo ikuti naa taalilemeka kabotu, amube masimpe kuti mwacita kweelana ambomwaamba.

Kubandika kabotu-kabotu abana kulayandika kutegwa kamutacincicinci kupa lulayo. Ba Robert bapandulula kuti: “Ikuti bana besu bapa kuti ndibazumizye kucita cintu cimwi calo bakaintu bangu ncobabakasya kucita, ndaazyiba makani inga nditobela ncobabaambila bakaintu bangu akusaanguna.” Ikuti bazyali tiibamvwana kujatikizya mbobeelede kubamba makani amwi, inga cabota kwaabandika makani aayo kumbali kutegwa babe amuzeezo omwe.

LULAYO LULAYANDIKA

Ikuti mwaiya Jehova mbwapa lulayo caluyando, cakunyoneka alimwi cakutacinca-cinca , mulakonzya kuba masimpe kuti kusolekesya kwanu kuyoobagwasya bana banu. Lulayo lwanu luyoogwasya bana banu kuti basime akuti kabacita zintu camaano. Mbubonya mbuli Bbaibbele mbolyaamba kuti: “Iyisya mwana aende munzila iielede, lino akomena takooyooleya mulinjiyo.”—Tusimpi 22:6.