Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Yehowa Tsui Naa Nuu

Yehowa Tsui Naa Nuu

Yehowa Tsui Naa Nuu

MƐNI baa ojwɛŋmɔ mli kɛ́ atsĩ David ni Biblia lɛ wie ehe lɛ tã? Ani Filistinyo oblaŋ ni atsɛɔ lɛ Goliat lɛ nɔ kunim ni eye lɛ? Ani beni Maŋtsɛ Saul miitao lɛ egbe ní ejo foi kɛtee ŋa lɛ nɔ lɛ? Ani esha ni ekɛ Batsheba fee, kɛ naagbai ni jɛ mli kɛba lɛ? Aloo ekolɛ lalawiemɔi ni akɛ mumɔ tsirɛ lɛ ni efolɔ ni aŋmala yɛ Lalai awolo lɛ mli yɛ Biblia lɛ mli lɛ?

Nyɔŋmɔ kɛ nitsumɔi wo David dɛŋ koni etsu, David ye kunimii pii, ni ekɛ haomɔi hu kpe. Kɛlɛ, nɔ ni haa wɔsumɔɔ David sane fe fɛɛ ji nɔ ni gbalɔ Samuel wie yɛ ehe lɛ—ebaatsɔ ‘Yehowa tsui naa nuu.’—1 Samuel 13:14.

Samuel gbalɛ lɛ ba mli beni David ji gbekɛ nuu fioo. Ani osumɔŋ ni awie ohe akɛ oji Yehowa tsui naa gbɔmɔ? Belɛ, mɛni David fee yɛ eshihilɛ mli, titri lɛ beni edako lɛ, ní baanyɛ aye abua bo koni otsɔ gbɔmɔ ni tamɔ nakai? Ha wɔsusu he wɔkwɛ.

Eweku kɛ Enitsumɔ

Ekã shi faŋŋ akɛ Ishai, ni eji David tsɛ kɛ Rut kɛ Boaz nabi lɛ, kɛ Nyɔŋmɔjamɔ shwɛɛɛ kwraa. Beni David kɛ enyɛmimɛi hii kpawo kɛ yei enyɔ lɛ darako lɛ, Ishai tsɔɔ amɛ Mose Mla lɛ. David tsɛ́ ehe yɛ elalai lɛ ekome mli akɛ Yehowa ‘weyoo’ bi. (Lala 86:16) Enɛ eha mɛi komɛi emu sane naa akɛ David mami, ni atsiii egbɛ́i tã yɛ Biblia lɛ mli lɛ, hu ye ebua lɛ koni eshe Nyɔŋmɔ gbeyei. Woloŋlelɔ ko kɛɛ akɛ: “Ekã shi faŋŋ akɛ lɛ enaa David nu naakpɛɛ gbɛ nɔ ni Nyɔŋmɔ tsɔ ekɛ ewebii lɛ ye yɛ blema lɛ he sane klɛŋklɛŋ yɛ,” ni nɔ ni fata he ji Rut kɛ Boaz he sane lɛ.

Beni atsĩ David tã klɛŋklɛŋ lɛ, no mli lɛ eji gbekɛ nuu fioo, ni ekwɛɔ etsɛ tooi. Eeenyɛ efee akɛ, nitsumɔ nɛɛ bi ni ekome too ehi ŋa nɔ nyɔɔŋnyɔɔŋ kɛ shwaneshwane be kplaŋŋ. Bo lɛ feemɔ shihilɛ lɛ he mfoniri okwɛ.

David weku lɛ hi Betlehem, ni ji maŋ bibioo ko ni yɔɔ gɔŋkpɔ ko nɔ kɛ ehewɔŋ yɛ Yuda gɔji lɛ ateŋ. Betlehem shikpɔŋ ni tɛi yɔɔ nɔ lɛ baa abele kɛ ŋmaa waa. Afee abɔɔi, mu tromii, kɛ wein tromii yɛ gɔŋkpɔ lɛ jɔɔ mli kɛ ehei ni yeko odi waa lɛ. Yɛ David beaŋ lɛ, ekã shi faŋŋ akɛ akpalaa kooloi kɛyaa gɔŋkpɔi lɛ ateŋ hei ni ŋmɔji bɛ lɛ ni amɛyayeɔ nii. Yuda ŋa lɛ kã Betlehem sɛɛgbɛ.

Tookwɛmɔ nitsumɔ ni David tsu lɛ yɛ oshara waa. Gɔŋkpɔi nɛɛ ateŋ David kwɛɔ tooi lɛ yɛ beni jata kɛ oshishibrishi bamɔmɔ tooi lɛ eko kɛjɛ tooi lɛ ateŋ lɛ. * Oblanyo ekãalɔ nɛɛ tiu kooloi awuiyelɔi nɛɛ, egbe amɛ, ni ejie tooi lɛ kɛjɛ amɛdaaŋ. (1 Samuel 17:34-36) Ekolɛ nɛkɛ beaŋ ni David he basa kɛ akromia fɔ̃ɔ yɛ eshihilɛ mli. Benyamin akutso lɛ kɛ maŋ ni David jɛ mli lɛ jekɛɛɛ. Nakai akutso lɛ mli bii ni wao naa ja waa lɛ ‘nyɛɔ yitsɔi gaŋŋ kome akromia amɛfɔ̃ɔ ni eŋmɛɛɛ.’ David hu wao naa ja nakai nɔŋŋ.—Kojolɔi 20:14-16; 1 Samuel 17:49.

Ekɛ Be lɛ Tsu Nii Jogbaŋŋ

Bei babaoo lɛ, tookwɛmɔ ji nitsumɔ ni haa mɔ toiŋ jɔɔ lɛ akɛni ekome too ehiɔ he ko lɛ hewɔ. Shi David haaa ehe afee shoo. Yɛ no najiaŋ lɛ, shihilɛ ni yɔɔ kpoo ni ebɔle lɛ lɛ haa enáa hegbɛi babaoo kɛjwɛŋɔ nii anɔ. Eeenyɛ efee akɛ wiemɔi ni David kɛtsu nii yɛ elalai lɛ amli lɛ ekomɛi ji nibii ni esusu he beni eji oblanyo lɛ. Ani be ni ekome too eyɔɔ lɛ mli ni ejwɛŋ bɔ ni adesai jeee nɔ ko kwraa yɛ jeŋ shwaŋŋ nɛɛ mli, kɛ naakpɛɛ nibii ni yɔɔ ŋwɛi niiaŋ—hulu, nyɔŋtsere, kɛ ŋulamii, ni ji Yehowa ‘waobii anaa nitsumɔi’ lɛ ahe lɛ? Ani Betlehem niiaŋ eyɔɔ beni esusu je lɛ, tooi kɛ tsinai, loofɔji, kɛ “ŋaŋ kooloi” lɛ ahe lɛ?—Lala 8:4-10; 19:2-7.

Ŋwanejee ko bɛ he akɛ niiashikpamɔ ni David ná akɛ tookwɛlɔ lɛ ha enu bɔ ni Yehowa musuŋ tsɔɔ lɛ yɛ E-nɔkwafoi lɛ ahe lɛ shishi jogbaŋŋ. No ha David lá akɛ: “Yehowa ji mikwɛlɔ, nɔ ko nɔ ko ehiaŋ mi. Ehãa mibuɔ shi yɛ lɛɛhei ni yɔɔ frɔ̃frɔ̃, ewaa mi kɛyaa nui ni he jɔ lɛ ahe. Ni asaŋ kɛ́ minyiɛ gbele hɔɔŋ jɔɔ lɛŋ lɛ, misheŋ efɔŋ ko gbeyei; ejaakɛ okɛ mi yɛ: otso kɛ odɛhiɛmɔtso lɛ, nomɛi shɛjeɔ mimii.”—Lala 23:1, 2, 4.

Ekolɛ obaabi ohe akɛ, ‘Mɛɛ gbɛ nɔ enɛ kɔɔ mihe?’ Ekɔɔ ohe, ejaakɛ yiŋtoo kome hewɔ ní David ná ekɛ Yehowa teŋ wekukpaa kpaakpa, ní anyɛ atsɛ́ lɛ akɛ ‘Yehowa tsui naa nuu’ lɛ ji akɛ, ekɛ hiɛdɔɔ jwɛŋ Yehowa ninenaa nitsumɔi lɛ, kɛ ekɛ lɛ teŋ naanyobɔɔ lɛ nɔ kɛtee shɔŋŋ. Ani bo hu ofeɔ nakai?

Ani oná be kɛsusu Yehowa ninenaa nitsumɔi lɛ ekomɛi ahe ni no etsirɛ bo koni ojie Bɔlɔ lɛ yi ni okafo lɛ pɛŋ? Ani oyɔse Yehowa sui ni ejieɔ lɛ kpo yɛ ekɛ adesai asharamɔ mli, kɛ bɔ ni eji ha, ni no eha oná suɔmɔ babaoo oha lɛ pɛŋ? Dani mɔ aaaná hiɛsɔɔ ni tamɔ nakai eha Yehowa lɛ, ebiɔ ni eto be kɛsusu Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ, kɛ nibii ni ebɔ lɛ ahe jogbaŋŋ yɛ he ko ni yɔɔ dioo, ni esɔle yɛ he hu. Niianɔjwɛŋmɔ ni tamɔ nɛkɛ lɛ baaye abua bo koni obale Yehowa jogbaŋŋ—ni no baaha osumɔ lɛ. Hegbɛ nɛɛ yɛ kɛha gbekɛbii kɛ onukpai fɛɛ. Ekã shi faŋŋ akɛ, David ná ekɛ Yehowa teŋ wekukpaa kpakpa kɛjɛ eblahiaŋ tɔ̃ɔ. Mɛni tsɔɔ nakai?

Afɔ David Mu

Beni ebafee faŋŋ akɛ Maŋtsɛ Saul nyɛŋ aye Nyɔŋmɔ webii lɛ anɔ lɛ, Yehowa kɛɛ gbalɔ Samuel akɛ: “Mɛɛ beyinɔ nɔŋŋ oooye Saul he ŋkɔmɔ kɛyashi, ejaakɛ ona akɛ mikwa lɛ Israel nɔ maŋtsɛ lɛ yeli? Wo okoŋ lɛ mli mu obɔ, ni oya; mibatsuo Ishai, Betlehemnyo lɛ, ŋɔɔ; ejaakɛ miná maŋtsɛ yɛ ebihii lɛ ateŋ.”—1 Samuel 16:1.

Beni Nyɔŋmɔ gbalɔ lɛ yashɛ Betlehem lɛ, eha Ishai tsɛ ebihii lɛ fɛɛ kɛba. Amɛteŋ namɔ Samuel baafɔ lɛ mu akɛ maŋtsɛ lɛ? Beni Samuel na Eliab ni ji bi nukpa ni he yɔɔ fɛo waa lɛ, ekɛɛ ehe akɛ: ‘Lɛ tuuntu nɛ.’ Shi Yehowa kɛɛ Samuel akɛ: “Kaakwɛ ehiɛŋtso loo ekwɔlɛ nyenyereŋŋ lɛ; shi misumɔɔɔ lɛ. Ejaakɛ Yehowa kwɛɛɛ nii tamɔ gbɔmɔ; ejaakɛ gbɔmɔ lɛ ekwɛɔ kponɔgbɛ nii, shi Yehowa lɛ tsui ekwɛɔ!” No sɛɛ lɛ, Yehowa halaaa Abinadab, Shama, kɛ amɛnyɛmimɛi hii krokomɛi ejwɛ lɛ ateŋ mɔ ko. Amaniɛbɔɔ lɛ tee nɔ akɛ, yɛ naagbee lɛ, “Samuel kɛɛ Ishai akɛ: Ani oblahii lɛ fɛɛ nɛ? Ni ekɛɛ: Eshwɛ amɛteŋ gbekɛ lɛ, ni naa, eekwɛ tooi.”—1 Samuel 16:7, 11.

Nɔ ni Ishai taoɔ etsɔɔ ji akɛ: ‘Efeee mi akɛ David ji mɔ ni otaoɔ lɛ.’ Akɛni David ji gbekɛ kwraa, ni abuuu lɛ tsɔ ashiii weku lɛ nɔ hewɔ lɛ, aha eekwɛ tooi. Shi tuuntu ji mɔ ni Nyɔŋmɔ ehala. Yehowa lɛ tsui ekwɛɔ, ni ekã shi faŋŋ akɛ ena nɔ ko kpakpa ko yɛ oblanyo fioo nɛɛ he. No hewɔ lɛ beni Ishai tsu ayatsɛ David kɛba lɛ, Yehowa kɛɛ Samuel akɛ: “Tee shi! ni ofɔ lɛ mu; ejaakɛ lɛ pi nɛ! Kɛkɛ ni Samuel wó mu kɛ koŋ lɛ, ni eŋɔfɔ lɛ yɛ enyɛmimɛi lɛ ateŋ. Ni Yehowa Mumɔ yi David nɔ kɛjɛ nɛkɛ gbi nɛɛ nɔ kɛyaa nɛɛ fɛɛ.”—1 Samuel 16:12, 13.

Atsɔɔɔ afii abɔ ni David eye beni afɔ lɛ mu lɛ. Shi yɛ be ko sɛɛ lɛ, awie enyɛmimɛi hii onukpai etɛ ni ji Eliab, Abinadab, kɛ Shama he akɛ amɛfata Saul tabilɔi lɛ ahe. Ekolɛ mɛi enumɔ ni eshwɛ lɛ darako bɔ ni amɛbaanyɛ amɛya ta. Eeenyɛ efee akɛ amɛteŋ mɔ ko mɔ ko yeko afii 20, ni ji afii ni esa akɛ mɔ aye dani enyɛ eya ta yɛ Israel lɛ. (4 Mose 1:3; 1 Samuel 17:13) Bɔ fɛɛ bɔ ni sane lɛ ji lɛ, beni Yehowa hala David lɛ, edako kwraa. Ni kɛlɛ, etamɔ nɔ ni no mli lɛ David ji mɔ ko ni hiɛ dɔɔ mumɔŋ nibii ahe waa. Ekã shi faŋŋ akɛ wekukpaa kpakpa yɛ ekɛ Yehowa teŋ, ni ená wekukpaa nɛɛ kɛtsɔ nibii ni ele yɛ Nyɔŋmɔ he lɛ anɔ ni ejwɛŋ lɛ nɔ.

Esa akɛ awo gbekɛbii ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ hewalɛ koni amɛfee nakai nɔŋŋ. No hewɔ lɛ, fɔlɔi, ani nyɛmiiwo nyɛbii lɛ hewalɛ koni amɛjwɛŋ mumɔŋ nibii anɔ, amɛhiɛ asɔ nibii ni Nyɔŋmɔ ebɔ lɛ, ní amɛkase nibii ni Biblia lɛ wieɔ yɛ Bɔlɔ lɛ he lɛ? (5 Mose 6:4-9) Ni nyɛ gbekɛbii lɛ, ani nyɛ diɛŋtsɛ nyɛmiifee nakai? Ato Biblia kasemɔ woji tamɔ Buu-Mɔɔ Awake! woji tɛtrɛbii * lɛ ahe gbɛjianɔ koni amɛye amɛbua nyɛ.

Ehe Esa Kɛ Saŋkutswaa Jogbaŋŋ

David lalai lɛ ateŋ babaoo amli wiemɔi kɛ bɔ ni elá lalai lɛ eha lɛ fɛɛ haa wɔleɔ etookwɛmɔ nitsumɔ lɛ he saji jogbaŋŋ. Eji anɔkwale akɛ ŋmɛnɛ, mɔ ko mɔ ko leee bɔ ni alá Nyɔŋmɔjamɔ lalai nɛɛ aha. Shi kɛlɛ, wɔle akɛ mɔ ni folɔ lalai nɛɛ le lala jogbaŋŋ. Eji anɔkwale akɛ saŋkutswaa ni David le jogbaŋŋ lɛ hewɔ aha ekpa tookwɛmɔ ni ebɔi Maŋtsɛ Saul sɔɔmɔ lɛ.—1 Samuel 16:18-23. *

Nɛgbɛ David kase saŋkutswaa nɛɛ yɛ, ni mɛɛ be ekase? Eeenyɛ efee akɛ ekase beni ekwɛɔ tooi lɛ yɛ ŋa lɛ nɔ lɛ. Ni nilee yɛ mli akɛ wɔɔmu sane naa akɛ beni David ji oblanyo fioo lɛ beebe ni ebɔi Nyɔŋmɔ yi jiemɔ kɛ lalai ni taa mɔ tsuiŋ. Yɛ fɛɛ mli lɛ, aso jeee emumɔŋ shidaamɔ kɛ Nyɔŋmɔjamɔ su ni eyɔɔ lɛ hewɔ Yehowa hala lɛ ni ekɛ nitsumɔ wo edɛŋ lɛ?

Wɔwieko naanyobɔɔ kpakpa ni tee nɔ ehi David kɛ Nyɔŋmɔ teŋ beni etsɔ onukpa lɛ he sane ko kwraa po. Shi kɛlɛ, ekolɛ ekase su kpakpa ni ejie lɛ kpo ewala beaŋ fɛɛ lɛ yɛ egbekɛbiiashi beni ekwɛɔ tooi yɛ Betlehem kpokpaa lɛ nɔ lɛ. Bo lɛ feemɔ David he mfoniri ni eelá kɛmiijie Yehowa yi akɛ: “Mikaiɔ blema gbii lɛ, mijwɛŋɔ onitsumɔi lɛ fiaa he, misusuɔ oninenaa nitsumɔi lɛ ahe.” (Lala 143:5) Henumɔ ni yɔɔ lala nɛɛ kɛ lalai krokomɛi babaoo ni David folɔ lɛ amli lɛ kanyaa mɛi fɛɛ ni miisumɔ ni amɛtsɔmɔ Yehowa tsui naa gbɔmɛi lɛ.—w11-E 09/1.

[Shishigbɛ niŋmai]

^ kk. 9 Tsutsu ko lɛ, anaa Siria oshishibrishii kɛ amɛhe asara su lɛ yɛ Palestina, ni amɛtsiimɔ shɛɔ kilogram 140, ni amɛbaanyɛ amɛkɛ amɛniji kplatsakplatsaa lɛ agbala gbɔmɔ loo kooloo ma ni egbo. Kulɛ jatai hu kpaaa yɛ nakai kpokpaa lɛ nɔ. Yesaia 31:4 lɛ wieɔ akɛ “kooloi kwɛlɔi asafoi” po nyɛŋ “jata bi” ni emɔ kooloo ko lɛ hiɛ la awo.

^ kk. 20 Yehowa Odasefoi ji mɛi ni fee.

^ kk. 22 Maŋtsɛ lɛ ŋaawolɔ ni wie David he lɛ kɛɛ hu akɛ David “le nii ni ehe hu yɛ fɛo, ni Yehowa kɛ lɛ yɛ.”—1 Samuel 16:18.