Swibalo—Xana U Fanele U Swi Hakela?

A VA talanga vanhu lava tsakelaka ku hakela swibalo. Vanhu vo tala va vona onge mali ya vona ya xibalo yi tlangisiwa hi vanhu lava nga riki na byona vuswikoti byo yi tirhisa, lava yivaka kumbe lava nga ni vukanganyisi. Kambe van’wana va tshika ku hakela swibalo hikwalaho ka leswi mali ya kona yi tirhisiwaka hi ndlela yo biha. Loko vaaki va le dorobeni rin’wana ra le Middle East va hlamusela xivangelo xa vona xo va va nga hakeli swibalo, va te: “A hi nge humesi mali yo xava tikulu leti nga ta dlaya vana va hina.”

A hi ro sungula ku vuriwa marito wolawo. Khale ka murhangeri wa Mahindu Mohandas K. Gandhi u te: “Loyi a seketelaka Tiko leswaku ri va leri hlelekeke loko swi ta etimhakeni ta nyimpi—ku nga khathariseki leswaku hi ndlela leyi kongomeke kumbe leyi nga kongomangiki—u hlanganyela exidyohweni. Munhu un’wana ni un’wana la kuleke kumbe la ha riki muntshwa u hlanganyela exidyohweni loko a hakela xibalo xa Tiko.”

Hilaha ku fanaka, mutivi wa filosofi wa lembe-xidzana ra vu-19 Henry David Thoreau, u hlamusele mahanyelo yo biha leswaku a tiyimelela leswi a nga hakeliki swibalo leswi tirhiseriwaka ku seketela nyimpi. U vutise a ku: “Xana muaka-tiko u fanele a pfumelela muendli wa nawu a endla swiboho leswi vaaka-tiko va faneleke va swi endla hi ku ya hi ripfalo rakwe? Kutani ha yini munhu un’wana ni un’wana a ri ni ripfalo?”

Mhaka leyi yi khumba Vakreste, hikuva Bibele yi dyondzisa leswaku va fanele va hlayisa ripfalo ra vona ri ri leri baseke etimhakeni hinkwato. (2 Timotiya 1:3) Hi hala tlhelo, Bibele na yona ya pfumela leswaku valawuri va tihulumendhe va hlengeleta swibalo. Yi ri: “Moya-xiviri wun’wana ni wun’wana a wu tiveke ehansi ka valawuri lava tlakukeke [tihulumendhe ta vanhu], hikuva a ku na vulawuri lebyi nga humiki eka Xikwembu; valawuri lava nga kona va vekiwe hi Xikwembu eswiyin’weni swa vona leswi hikiweke. Hikokwalaho ku ni xivangelo lexi mi susumetaka leswaku mi titsongahata, ku nga ri hikwalaho ka vukarhi byebyo ntsena, kambe ni hikwalaho ka ripfalo ra n’wina. Hikuva hi yona mhaka leyi mi hakelaka ni swibalo; hikuva i malandza ya tiko, ya Xikwembu, lama tirhaka nkarhi hinkwawo hi xona xikongomelo lexi. Nyikani hinkwavo timfanelo ta vona, loyi a lavaka xibalo n’wi nyikeni xibalo.”—Varhoma 13:1, 5-7.

Hikwalaho ka sweswo, Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va tiveka tanihi lava lunghekeleke ku hakela swibalo, hambiloko mali yin’wana ya swibalo yi seketela nyimpi. Sweswo swi tano ni le ka Timbhoni ta Yehovha ta manguva lawa. * Xana hi xihi xivangelo xo hakela swibalo loko ku ri hileswaku swibalo swi seketela swiendlo leswi Vakreste va nga swi seketeliki? Xana Mukreste u fanele a honisa ripfalo rakwe loko ku fika nkarhi wa leswaku a hakela swibalo?

Swibalo Ni Ripfalo

Mali yin’wana ya swibalo leyi Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va lerisiwe ku yi hakela a yi ya enyimpini. Sweswo hi swona leswi endleke leswaku Gandhi na Thoreau va nga hakeli swibalo.

Xiya leswaku Vakreste va yingise xileriso lexi nga eka Varhoma ndzima 13 xa leswaku va nga hakeli swibalo hileswi va lavaka ku papalata ku xupuriwa kambe ‘hikwalaho ka ripfalo ra vona.’  (Varhoma 13:5) I ntiyiso leswaku ripfalo ra Mukreste ri lava leswaku a hakela swibalo hambiloko swi tirhiseriwa ku seketela mintirho leyi a yi vengaka. Leswaku hi twisisa mhaka leyi leyi vonakaka yi hlamarisa, hi fanele hi yingisa ripfalo ra hina, ku nga rito ra le ndzeni leri hi byelaka loko swiendlo swa hina swi lulamile kumbe swi nga lulamanga.

Munhu un’wana ni un’wana u ni rito ro tano ra le ndzeni, hilaha Thoreau a swi xiyeke hakona, kambe a hi minkarhi hinkwayo ri tshembekaka. Leswaku hi tsakisa Xikwembu, ripfalo ra hina ri fanele ri pfumelelana ni milawu ya xona ya mahanyelo. Hakanyingi hi fanele hi antswisa ndlela leyi hi anakanyaka ha yona kumbe langutelo ra hina leswaku swi fambisana ni langutelo ra Xikwembu hikuva mianakanyo ya xona yi tlakukile eka ya hina. (Pisalema 19:7) Hikokwalaho, hi fanele hi tikarhatela ku twisisa langutelo ra Xikwembu hi tihulumendhe ta vanhu. Hi rihi langutelo ra xona?

Hi xiya leswaku muapostola Pawulo u vule leswaku tihulumendhe ta vanhu i “malandza ya tiko, ya Xikwembu.” (Varhoma 13:6) Xana sweswo swi vula yini? Kahle-kahle swi vula leswaku va endlela vanhu mintirho ya nkoka. Hambi ku ri tihulumendhe leti nga ni vukanganyisi, hakanyingi ti endla mintirho yo tanihi ku fambisa poso, dyondzo ya mahala, ndzawulo yo timela ndzilo ni ku veka maphorisa. Hambileswi Xikwembu xi ku xiyaka hi ku helela ku xandzuka ka vulawuri bya vanhu, xi pfumelela leswaku byi va kona ku ringana nkarhi wo karhi ni ku hi lerisa leswaku hi hakela swibalo leswaku hi xixima lunghiselelo ra xona ro pfumelela tihulumendhe to tano leswaku ti fuma vanhu.

Xikwembu xi pfumelele leswaku hi fumiwa hi tihulumendhe ta vanhu swa xinkarhana. Ku rhandza ka xona i ku siva tihulumendhe hinkwato hi Mfumo wa le tilweni kutani eku heteleleni xi herisa ku onhaka hinkwako loku vulawuri bya vanhu byi ku endleke eka vanhu ku ringana malembe yo tala. (Daniyele 2:44; Matewu 6:10) Kambe sweswi, Xikwembu a xi va pfumelelanga Vakreste leswaku va nga yingisi tiko hi ku ala ku hakela swibalo kumbe hi tindlela tin’wana.

Ku vuriwa yini loko ku fana na Gandhi, wa ha vona onge ku hakela swibalo leswi seketelaka nyimpi i xidyoho? Tanihi leswi loko hi lava ku yi vona kahle ndhawu swi lavaka leswaku hi khandziya exigangeni, hi nga antswisa mianakanyo ya hina leswaku yi fambisana ni ya Xikwembu hi ku ehleketisisa hi ndlela leyi mianakanyo ya xona yi tlakukeke ha yona eka ya hina. Hi ku tirhisa muprofeta Esaya, Xikwembu xi te: “Tanihi leswi matilo ma tlakukeke ku tlula misava, hikwalaho tindlela ta mina ti tlakukile ku tlula tindlela ta n’wina, ni miehleketo ya mina ku tlula miehleketo ya n’wina.”—Esaya 55:8, 9.

Vulawuri Lebyi Tlakukeke

Dyondzo ya Bibele yo hakela swibalo a yi vuli swona leswaku tihulumendhe ta vanhu ti nga vula leswaku ti fuma vanhu hi ndlela leyinene. Yesu u dyondzise leswaku Xikwembu xi nyike tihulumendhe vulawuri ku ringana nkarhi wo karhi. Loko Yesu a vutisiwa loko swi fanerile eka Xikwembu ku hakela swibalo eka hulumendhe leyi a yi fuma hi nkarhi wolowo ya Rhoma, u angule a ku: “Tlheriselani swilo swa Khezari eka Khezari, kambe swilo swa Xikwembu eka Xikwembu.”—Marka 12:13-17.

Tihulumendhe—a ti yimeriwa hi “Khezari”—ti endla mali ya nsimbi kumbe ya phepha leswaku ti kandziyisa nkoka wa tona. Kutani hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu, tihulumendhe ti ni mfanelo yo kombela leswaku mali yoleyo yi vuyisiwa eka tona hi ndlela yo hakela swibalo. Kambe, Yesu u kombise leswaku “swilo swa Xikwembu”—vutomi  ni vugandzeri bya hina—a swi nge tekiwi hi munhu. Loko milawu ya vanhu yi lwisana ni milawu ya Xikwembu, Vakreste va “fanele ku yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.”—Mintirho 5:29.

Namuntlha Vakreste va nga ha khunguvanyisiwa hi ndlela leyi mali yin’wana ya swibalo swa vona yi tirhisiwaka ha yona kambe a va lwisani ni swiendlo swa hulumendhe hi ku ala ku hakela swibalo. Sweswo swi nga kombisa leswaku a va wu tshembi ntlhantlho wa Xikwembu wo tisa khombo eka vanhu. Ematshan’weni ya sweswo, handle ko hela mbilu va yimela nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu wo va xi nghenelela etimhakeni ta vanhu hi ku tirhisa mfumo wa N’wana wa xona, Yesu, loyi a nga te: “Mfumo wa mina a hi xiphemu xa misava leyi.”—Yohane 18:36.

Mikateko Leyi Tisiwaka Hi Ku Landzela Dyondzo Ya Bibele

U nga kuma mikateko yo hlayanyana loko u landzela dyondzo ya Bibele malunghana ni ku hakela swibalo. U ta papalata nxupulo lowu vekeriweke lava tshovaka nawu ni lava chavaka ku khomiwa. (Varhoma 13:3-5) Xa nkoka swinene, u ta va ni ripfalo leri baseke emahlweni ka Xikwembu ni ku xi vangamisa hi ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu leyi vekiweke. Hambileswi u nga ha lahlekeriwaka hi mali yo karhi ku hambana ni lava nga hakeliki swibalo swa vona, u nga ha tshembela eka xitshembiso xa Xikwembu xo khathalela malandza ya xona yo tshembeka. Davhida mutsari wa Bibele u yi veke hi ndlela leyi: “A ndzi ri jaha, kambe se ndzi dyuhele, kambe a ndzi si tshama ndzi vona munhu la lulameke a tshikiwa hi ku helela, hambi ku ri vana vakwe va lava xinkwa.”—Pisalema 37:25.

Eku heteleleni, ku twisisa ni ku landzela nawu wa Bibele wo hakela swibalo swi ta endla leswaku u va ni ku rhula ka mianakanyo. Xikwembu a xi ku byarhisi vutihlamuleri eka swiendlo hinkwaswo swa hulumendhe leswi seketeriwaka hi swibalo swa wena tanihi leswi nawu wu nga riki ni vutihlamuleri eka leswi n’wini wa ndhawu leyi u tshamaka eka yona a endlaka swona hi mali leyi u yi hakelaka. Emahlweni ko va a dyondza ntiyiso wa Bibele, wanuna la vuriwaka Stelvio u hete malembe a ri karhi a lwela ku cinca fambiselo ra tipolitiki evupela-dyambu bya Yuropa. Loko a hlamusela leswaku ha yini a we mapa u te: “Ndzi boheke ku pfumela leswaku munhu a nge swi koti ku tisa vululami, ku rhula ni vun’we emisaveni. I Mfumo wa Xikwembu ntsena lowu nga endlaka misava leyi yi va ndhawu yo antswa.”

Ku fana na Stelvio, loko u ‘tlherisela swilo swa Xikwembu eka Xikwembu’ hi ku tshembeka, na wena u nga tiphina hi xitiyisekiso xexo. U ta vona nkarhi lowu Xikwembu xi nga ta tisa vululami emisaveni hinkwayo, xi herisa ku onhaka ni vuhomboloki lebyi tisiwaka hi vulawuri bya vanhu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 22]

Hi fanele hi antswisa langutelo ra hina leswaku ri fambisana ni langutelo ra Xikwembu hikuva mianakanyo ya xona yi tlakukile eka ya hina

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 23]

Hi ku va Vakreste va yingisa loko swi ta emhakeni yo hakela swibalo, sweswo swi endla leswaku va va ni ripfalo leri baseke emahlweni ka Xikwembu ni ku kombisa leswaku va fanele va tshembeka eka xona leswaku xi va endlela swilaveko swa vona

[Swifaniso leswi nga eka tluka 22]

“Tlheriselani swilo swa Khezari eka Khezari, kambe swilo swa Xikwembu eka Xikwembu”

[Xihlovo Xa Kona]

Copyright British Museum